Charles Darwin
| Tuwılǵan sánesi | 12-fevral 1809 |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 19-aprel 1882 (73 jasta) |
Charlz Robert Darvin (Charles Robert Darwin) (12 fevral, 1809 - 19 aprel, 1882) inglis ta'biyat izertlewshisi bolg'an. Ol evolyutsiya teoriyasın usınıwı menen belgili. Bul teoriya boyınsha barlıq tiri organizmler ulıwma bir tu'birden kelip shıqqan. Onın' aytıwı boyınsha, organizmler toparı en' jaqsı iykemlesken yamasa en' a'wmetli organizmlerdin' kemirek u'yrenisken organizmlerden ta'biyiy tu'rde saylanıp alınıw usılı menen o'zgergen. Ol ja'ne, geybir organizmlerdin' jaqsı iykemlesiwi mutatsiya (genler o'zgerisi) arqalı payda bolg'an normal o'zgerislerdin' sebebi ekenligin aytıp o'tken. Geybir o'zgerisler organizmlerdi a'wmetlirek qılıwı na'tiyjesinde, organizmnin' tiri qalıwı ushın ko'birek mu'mkinshilik jaratılıwı ha'm keyingi na'silge beriliwi mu'mkin. Organizmnin' jasaw da'rejesinin' to'menlewine sebepshi bolg'an o'zgerislerdin' keyingi na'silge beriliw mu'mkinshiligi to'men ha'm ol tez arada o'lip ketiwi ku'tiledi.
Ol bul teoriya haqqında birinshi ret 1838-jılı oylanadı. Tariyxshılardın' shamalawı boyınsha, onın' teoriyanı alg'a su'rmegenliginin' sebebi ol din haqqında sorawlardı tuwdınan ha'm adamlar bul teoriyanı unatpawınan qorqtı. Solay etip ol 1859-jılg'a shekem, basqa ilimpaz Alfred Wallas usınday pikirge iye ekenin esitpegenge shekem, baspadan shıg'armaydı. Wallas o'z pikirlerin baspadan shıg'arıwg'a jaqın edi, solay etip Darvin ol menen birge lektsiya beredi, keyin kitabın baspadan shıg'aradı. Kitaptın atı Tabiyiy tan'law usılı arqalı tu'rlerdin' kelip shıgıwı yamasa Jaqsı tu'rlerdin' jasaw ushın gu'reste saqlap qalınıwı edi. Bul kitap qısqasha Tu'rlerdin' kelip shıg'ıwı dep te ataladı.
