Qońırat rayonı

Wikipedia, erkin enciklopediya
(Qon'irat rayoni degennen baǵdarlanǵan)
Qońırat rayonı

Qońırat rayonı

Qońırat rayonı
Mámleket: Qaraqalpaqstan
Xalqı sanı: 113,2
Waqıt: IRST (UTC+5:00)
Web saytı: http://Kungrad.com/

Qońırat rayonı - Qaraqalpaqstan Respublikasındag'ı rayon. 1927 jıl. 3 iyulda du'zılgen. 1963 jil. Xo'jeli rayonına qosıp jiberilgen. 1964 j. 22 fevralda qaytan duzilgen. Arqa -shıgısdan Moynaq rayonı, shıg'ısdan Ámiwdárya arqali Bozataw, qubla.-shigisdan n Ámiwdárya arqali Bozataw, qubla.-shigisdan Qanliko'l, Shomanay rayonları, qubladan Túrkmenstannin' Tashawız wálayatı, Batıs ha'm Arqadan Qazaqstan Respublikasinin' Atıraw ha'm Aqto'be wa'layatları menen shegaralas. Mayd. 74,49 mın' km2. Aymaq jag'inan Qaraqalpaqstan Respublikası rayonları ishinde en' U'lkeni. Xalqı sanı 113,2 mın' adam (2005). Rayonda 1 qala. (Qońırat), 6 qalasha (Jaslıq, Altınko'l, Aqsholaq, Elabad, Qaraqalpaqstan, Qubla-U'stirt), 9 awıl puqaralar jiyini (Ajiniyaz, Nawrız, O'rnek, Ra'wshan, Suelli, Ustirt, Xorezm, Qıpshaq). Rayon orayı — Qońırat qalası.

Geografiyası. Jer bederi. tiykarınan, U'stu'rt platosınan ibarat. Ortasha bal. 150–200 m. en' ba'lent jeri 290 m (rayonnın' batıs bo'limindegi Qaraba-wır qırında). Oraylıq bo'liminde Barsa-kelmes, shıg'ısında Qarawımbet tuz ka'ni, qublasında Asaka-awdan batıg'ı, Túrkmenstan menen shegaralasqan. aymag'ında Qaplanqır tekisliginin' ha'm Sarıqamıs ko'linin' arqa bo'limi jaylasqan. Klimatı keskin kontinental, qurg'aq. Jazı ıssı, qısı suwıq. Yanv,dın' ortasha t-rası —4,2° den —6° g'a shekem, iyuldiki 26,2°, ayrım, 28°. En' pa'st t-ra yanvarda —24°, en' joqarı t-ra iyulda 41°. Jıllıq ortasha jawın 114, 200 mm. Ve-getatsiya da'wri 155—165 ku'n. Suwg'arılatug'ın zonalarda 183 ku'n. Rayon xojaliqları Suelli magistral kana-lı, Ra'wshan, altınko'l kanallarınan suw aladı, sonınday, rayon aymag'ında Mashan ko'li ha'm arqa bo'leginde suwelli ko'linin' qubla Shekkesi tutasqan. Tabiyiy o'simlikleri, tiykarınan, sho'l o'simlikleri: shuvaq (gul-shuvoq), sora, qırqbuwın, qara seksewil ha'm b., Ámiwdárya boylarında tog'aylar bar. Jabayı haywanlardan sayg'aq, qasqır, tu'lki, qumtıshqan, jılan, kesirtkeler; kemiriwshilerden ondatra, tıshqanlar; quslardan qırg'awıl, g'arg'a, u'yrek, balıqshı, u'yrekmurın, suwlarında balıqlar bar.

Xalqı, tiykarınan, qaraqalpaqlar, o'zbekler ha'm qazaqlar, sonın'day, koreys, tatar, worıs ha'm b. millet wa'killeri ha'm jasaydı. Xalqının' ortasha tıg'ızlıg'ı 1 km2ga 1,52 adam (2005). Xalqının' 41% (44 mın' adam) awılarda, 59% (69,2 mın' adam) qalalarda jasaydı.

Rayon awıl xojalıg'ının' tiykarg'ı tarmag'ı - Paxtashılıq, G'a'lleshilik, shalıshılıq, Go'sh-su't, sharwashılıg'ı, shirket ha'm fermer xojalıqları, 6 MTP, "Qońırat" mashina-traktor parkı xizmet ko'rsetedi. Qońırat r-nda 40mın' gektar jer suwg'arıladı. 4 mın' gektar jerge paxta, 4 mın' gektar jerge shalı, 5,6 mın' gektar jerge biyday, 500 mın' ga jerge, ma'kke, ju'weri, ha'm b. awıl xojalıg'ı eginleri egiledi. 170,9 mın' gektarg'a jaqın jer tog'ayzar. (tiykarınan, seksewil, toran'g'ıl ha'm b. ibarat.) qalg'an jerler, pishenzar ha'm jaylawdan ibarat. Rayondag'ı jeke xojalıqlarda 27,6 mın'ga jaqın qaramal, 12,6 mın'ga jaqın siyir, 58,9 mın'g'a jaqın qoy ha'm eshki, 1,2 mın'g'a jaqın jılqı bag'ıladı, moynaq balıq zavodının' Qońırat filiyalı islep turıptı.

Sana'atı. Sana'at karxanalarınan paxta tazalaw, un tartıw, soda, temir -beton buyumları zavodları, "U'stu'rtgaz" u'nitar karqanası, "Qońırat soda zavodı" Ustu'rt parmalaw ka'rxanası, qonırat texnologik suw menen ta'miynlew basqarması, lokomotiv ha'm vagon on'law deposı, avtoka'rxanalar, qurılıs mekemelerı, "TuzLTD" "Qazqonıratkarbid" qospa ka'rxanaları, "Iygilikga'z" qospa karxanalasının' filliyali ha'm b. bar.

Sırtqı siltemeler[redaktorlaw | derekti jańalaw]