Álipbe
Álipbe (arab álipbesiniń baslanǵısh eki háribi — alif hám be atınan alınǵan) — qanday da bir tildiń jazıwına qabıl etilgen hám belgili dástúriy tártip berilgen jazıw belgileri (máselen, Arab álipbesi, Latın álipbesi) yamasa buwın belgileri (máselen, Hind álipbesi — devanagari) toplamı. Álipbe b.e.sh 2000-jıllardıń aqırlarında qáliplesken. Uga-rit hám finikiy jazıwı ses qurılısınan kelip shıqqan. Onnan aldın Mısır ieroglifleri sanaq sisteması bar bolǵan, dep boljanadı. Túrkiy xalıqlardıń run, Orxon-Enisey jazıwı hám túrkiy (uyǵır) jazıwları bolǵan. Olarǵa tiyisli háripler kestesi ses belgileri haqqındaǵı basqa dereklerdegi maǵlıwmatlar hám de sol jazıw estelikleri tiykarında dúzilgen. Házirgi háripli hám geyde buwınlı álipbeler finikiyalıq álipbeden, aramiy (arab, yahudiy), grek (latin h.t.b.) hám basqalardan kelip shıqqan. Arab álipbesine — barlıq arab mámleketleri, sonday-aq, Iran, Awǵanstan, Pakistan, Shıǵıs Túrkistan — Shinjon, sonday-aq, XIII-XX ásir baslarında túrkiy xalıqlar jazıw sistemasında; latın álipbesine Amerika, Avstraliya materigindegi barlıq xalıqlar, Evropanıń kópshilik xalıqları, Aziya hám Afrikadaǵı ayırım xalıqlar (Indoneziya, Túrkiya hám basqalar) jazıw sistemasında; Kirill álipbesine — Evropa, Aziyadaǵı ayırım xalıqlar jazıw sistemasında; hind buwın álipbesine — Hindstandaǵı kópshilik elatlar jazıw sistemasında ámel qılınǵan[1].
Álipbeler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Runikalıq jazıw
- Armeni jazıwı
- Gruzin jazıwı
- Koreys jazıwı
- Túrkiy (uyǵır) jazıwı,
- Orxon-Enisey jazıwı,
- Grek jazıwı
- Yapon kanjileri
- Qıtay jazıwı
- Yahudiy jazıwı
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw] | Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan. |