Şarköy

Şarköy
40°36′48.35″N 27°6′48.85″E
Aymaq túri	rayon
Mámleket	Túrkiya
wálayat	Tekirdağ wálayatı
Hákimiyat
• hákimlik	Alpay Var
Xalıq sanı  (2018)	32 565 adam
Waqıt zonası	UTC+03.00
Pochta indeksi	59800
Avtomobil kodı	59
Websayt	Şarköy kaymakomligi Şarköy hákimligi
Şarköy

Kent muzeyi

Şarköy respublika maydanı

Jaǵa

Şarköy — Tekirdağ wálayatınıń rayonı. Tekirdağdıń qubla-batısında, Marmara teńizi jaǵasında jaylasqan. Shıǵısında hám qublasında Marmara teńizi, batısında Gelibolu rayonı, arqasında Tekirdağ oraylıq rayonı hám Malkara rayonı jaylasqan. Şarköy rayonında 3 kommunal (Hoşköy, Mürefte) shólkem bar, olardan birewi rayon orayı, ekinshisi qalasha. Bunnan tısqarı, rayon orayı 3 máhálleden ibarat bolıp, oǵan qaraslı 26 awıl bar.

Tariyxı

Edirne wálayatı baspaxanasınıń basqarıwshısı evket Dağdevirenniń 1892-jılǵı hújjetine muwapıq:

Gelibolu bayraǵına qaraslı Şarköy uezdinde jámi 13298 xalıq jasaydı, 16 musılman hám 11 xristian awılında 624 shańaraqta 2936 musılman, 2270 shańaraqta 10362 xristian jasaydı. Uezdde7 meshit, 20 shirkew, 9 mektep, 6 xan, 2 monsha, 29 digirman, 2 zavod, 3000 baǵ, 9 kishi baǵ, húkimet sarayı, karantin, telegrafxana hám salıq basqarması bar. Qaladan tısqarı, Mürefte tárepindegi Eğrice awılında da bándirgiler bar. Onıń tiykarǵı ónimi hám eksportı júzim hám vino. Sharaplar Evropa mámleketlerinde izlenip, júzimshilik rawajlanbaqta. Hádiyse aqıbetinde gerbish hám gerbish oshaǵı, kúkirtli suw, cink, kobalt, nikel hám xrom rudalarınıń tamırları bolǵan.

Áyyemgi Vizantiya kartalarına názer taslasaq, Tristatis, Agora sıyaqlı orınlar házirgi Şarköy ornında jaylasqan. Vizantiya dáwirinen qalgan Kocaçeşme hám Gaziköy sháshmesi jazıwları Gaziköyde óz áhmiyetin saqlap qalmaqta. Osmanlılar dáwirinen baslap Jámi-Kabir hám onıń háwlisindegi jazıwlı qábir tasları aymaq tariyxınan házirgi kúnge shekem kóshirilip kelinbekte.

1356-jılı Rumeli Fatih Süleyman Paşa Şarköydi basıp aldı. Ol basıp alınǵannan keyin Şarköy dep atalǵan bolsa, yórúk túrkmenleriniń sózleri menen Şehir Şara aylanǵan.

Geografiyası

Rayon aymaǵınıń ulıwma jer maydanı 48 000 gektar. Onıń 43 mıń gektarı (89,4 procenti) awıl xojalıǵı jerleri, 5 mıń 100 gektarı (10,6 procenti) awıl xojalıǵına kirmeytuǵın jerler bolıp esaplanadı.

Klimatı

Aymaqta ortasha ıqlımlı Marmara klimatı bar. Usıǵan baylanıslı tábiyiy ósimlikler qatlamın Jer Orta teńizinen kelip shıqqan ósimlikler payda etedi.

Hákimlik

Hákimiyat imaratı

Alpay Var 2015 hám 2017-jılları Respublika Xalıq partiyasınıń qurıltaylarında izbe-iz eki márte Şarköy rayonı hákimi etip saylanǵan. 2019-jıl 31-martta bolıp ótken jergilikli saylawlarda Respublika xalıq partiyasınan talaban sıpatında Şarköy qalasınıń hákimi etip saylanǵan.

Bilimlendiriw hám mádeniyat

Ótkerilgen izertlewlerde 1913-jılı Şarköyde orta hám baslawısh mektep bolǵan bolsa, 1923-jılı respublika járiyalanıwında bir ǵana baslawısh mektep qalǵan.

1934-jılı Müreftede, 1938-jılǵa shekem Hoşköy, Gaziköy, Uçmakdere, Kirazlı awıllarında bir-birden baslawısh mektepler ashıldı. 1953-jılı Şarköy rayonı orayında, 1959-jılı Müreftede, 1972-jılı Hoşköyde orta bilim beriw mektepleri ashıldı. 1973-jılı 1-oktyabrde Şarköy, 1980-jılı Müreftede orta bilimlendiriw mektepleri jumıs basladı.

Búgingi kúnde Şarköy qalasında 9 baslawısh mektep, 4 orta mektep (1 ulıwma, 1 Anatoliya, 1 kásip-óner úyretiw orayı, 1 kóp baǵdarlı licey), 1 xalıq bilimlendiriw orayı hám Namık Kemal universitetine qaraslı 1 joqarı bilimlendiriw mákemesi bar. Sonday-aq, Şarköy qalasındaǵı mádeniyat hám kórkem-óner jámiyeti, «Atatúrk oy-pikirler jámiyeti» sıyaqlı jámiyetlik jumıs alıp barıp atırǵan jámiyetlerde de belsendilik kórsetpekte.

Şarköyde kóshpeli bilimlendiriw sisteması engizilip, oqıwshılar Şarköy, Mürefte, Hoşköy, Eriklice qalalarındaǵı baslawısh hám orta bilimlendiriw mekteplerine kóshiriledi.

Eski Gelibolu jolı (Ǵárezsizlik máhállesi)

2003-jılı basıp shıǵarılǵan «Şarköy hawazı» gazetası háptede bir márte shıǵarıladı.

Densawlıq

Şarköy rayonında medicinalıq xızmet kórsetiw imkaniyatın beretuǵın jámiyetlik-salamatlıq orayı, mámleketlik emlewxana, shańaraqlıq salamatlıq orayları hám máhálle medicina úyleri bar. Mámleketlik emlewxanada bolsa 100 orın bar.

Rayon aymaǵında 4 shańaraqlıq salamatlıq orayı hám 7 medicinalıq úy bar:

• Respublikalıq shańaraqlıq salamatlıq orayı
• Selahattin Arıslan shańaraqlıq salamatlıq orayı
• Mürefte shańaraqlıq salamatlıq orayı
• Hoşköy shańaraqlıq salamatlıq orayı
• Eriklice emlewxana
• Yeniköy emlewxanası
• Çınarlı salamatlıq úyi

Ekonomika

Turizm

Marmara teńizinde suwdan endi kóterilgen samal serfyorı.

Şarköy rayonında uzınlıǵı 60 km bolǵan plyajlar bar. 2006-jılı teńizi hám plyajı menen «Kók bayraq» sıylıǵına iye bolǵan. Sol tabıstı 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 hám aqırında 2012-jıllarda da kórsetken.

Şarköy rayonı orayında miymanxana, motel hám pansionatlar 750 ge shamalas orınǵa iye. Hápteniń belgili kúnlerinde turistlik maqsetlerde SŞarköyden Avşa, Marmara atawı hám bir qatar turistlik orınlarǵa avtotransportta sayaxatlar shólkemlestiriledi.

Şarköy rayonı parashyut penen shuǵıllanıw múmkin bolǵan orınlardıń biri.

Cittaslow (Tınısh qala) sıylıǵı

Şarköy 2023-jıl 28-oktyabr kúni Izmir qalasınıń Seferihisar rayonında ótkerilgen Cittaslow xalıqaralıq muwapıqlastırıw komiteti tárepinen ótkerilgen bahalaw nátiyjesinde Cittaslow (Tınısh qala) ataǵın alıw huqıqına iye boldı. Usı ataq penen birgelikte Şarköy , Túrkiyadaǵı 23-orındı iyeleydi. Cittaslow aǵzası bolǵan.

Cittaslow háreketi qalalardıń turmıs sapasın arttırıw, jergilikli qádiriyatlardı qorǵaw hám turaqlı rawajlanıwdı xoshametlew maqsetinde dúzilgen xalıqaralıq qala hákimlikleriniń birlespesi bolıp esaplanadı. Bul ataqtı alıw ushın qalalar ekologiyalıq siyasat, infrastruktura, qala turmısınıń sapası, awıl xojalıǵı hám turizm siyasatı, miymandoslıq, sociallıq tatıwlıq hám sheriklik sıyaqlı tarawlarda belgilengen kriteriyalarǵa juwap beriwi kerek.

Şarköy qalalıq hákimligi Cittaslow ataǵın alıw procesinde qalanıń brend bahasın arttırıw hám xalıqaralıq maydanda tanılıwın arttırıw maqsetinde túrli joybarlardı ámelge asırǵan.

Diyqanshılıq

Mikroklimat ózgesheligine iye aymaqta kóp qırlı diyqanshılıq jolǵa qoyılǵan. Ekonomikalıq jaqtan eń kóp dáramat keltiriwshi eginler qatarına júzim, zaytun, biyday, ayǵabaǵar hám basqa da atız eginleri kiredi. Rayonnıń shıǵısında qalǵan oraylıq jerler hám teńiz boyındaǵı awıllarda júzimshilik hám zaytun jetistiriw, basqa aymaqlarda bolsa atız xojalıǵı tiykarǵı orındı iyelegen. Jaǵa boyındaǵı awıllarda, ásirese, Gaziköy hám Uçmakdere awıllarında baǵ bolmagan jerlerde temeki jetistirilgenligi, ishki bólimlerinde qalgan awıllarda bolsa baǵ bolmaǵan jerlerge biyday hám arpa egilgenligi kórinedi.

Şarköy zaytunı

Qaplama zaytun jetistiriletuǵın maydan 1 mıń 500 gektar. Aymaqta júzim hám zaytun aralas halda jetistiriledi. Rayonda jetistirilip atırǵan zaytun sortı qamlıq túrinde bolıp, dasturxanǵa paydalanıladı. «Elek astı» dep táriyplengen hám dasturxan ornında paydalanıwǵa bolmaytuǵın zaytunlar terek astına quyılsa, may sıpatında bahalanadı. Rayonda jılına 5 mıń tonna zaytun jetistiriledi. Óndiris bolsa ótken jılda júz bergen tómen temperatura - muzlatqıshlar islep shıǵarıw muǵdarında jıllar kesimindegi ózgesheliklerdi payda etedi.

Atızlıq jerlerde eń kóp egiletuǵın eginler biyday, ayǵabaǵar, arpa hám temeki bolıp esaplanadı. 2003-2004-jılları ǵálle maydanı 4370 gektar bolıp, 2004-jılı 17 480 tonna ónim jetistirilgen. Usı dáwirde arpa egislik maydanı 490 gektar bolıp, ónim 1960 tonnaǵa bahalanǵan. 2004-jılı ayǵabaǵardıń egislik maydanı 31770 gektar bolıp, shama menen 4500 tonna ónim jetistirilgen. Ayǵabaǵar jetistiriwde túrli firmalarǵa tiyisli gibrid ayǵabaǵar tuqımlarınan paydalanıladı hám maylı ayǵabaǵar islep shıǵarıladı. Temeki islep shıǵarıw 100 gektar maydanda ámelge asırılıp, jılına 100 tonnaǵa jaqın ónim islep shıǵarılmaqta.

Palız ónimlerin jetistiriw kóbirek shańaraqlıq tutınıwdı támiyinlewge qaratılǵan bolıp, eń kóp jetistiriletuǵın palız ónimleri — pomidor.

Rayon aymaǵında awıl xojalıǵın mexanizaciyalaw jaqsı jolǵa qoyılǵan bolıp, derlik barlıq jerler mashinalar menen qayta islenedi. Tek ǵana awıllıq jerdegi awıllardaǵı janbawırlarda qalǵan bir neshe bólek baǵ maydanı at penen tartılǵan haywan tamǵası menen islenedi.

Sharwashılıq

Rayonnıń Marmara teńizine shegara bolǵan jaǵalawınıń uzınlıǵı balıqshılıq ushın qolaylı ortalıq jaratadı. Sonday-aq, rayon orayında, Hoşköy hám Mürefte posyolkalarında 3 balıqshı úyi bar. Orayda 3 suw xojalıǵı kooperaciyası, sonıń ishinde, «Hoşköy» hám «Mürefte» posyolkalarında jumıslar dawam etpekte. Rayonda kefal, shınekop, lavrak, piksha, tyurbo, stavrida, lufar, skumbriya, pelamida sıyaqlı balıq túrleri, sonday-aq, qısqıshbaqa hám midiya awlanbaqta. 2004-jılı 303,2 tonna teńiz ónimleri ózlestirilgen bolıp, suw ónimlerinen alınǵan aqshalay dáramat 1 786 325 000 túrk lirasın quraydı.

Sırtqı siltemeler

• Şarköy Kaymakamlığı resmî sitesi (Wayback Machine saytında 25-6-2013 sánesinde arxivlengen)
• Şarköy hákimliginiń rásmiy saytı (Wayback Machine saytında 1-112020 sánesinde arxivlengen)