Abdulla Qahhor
Abdulla Qahhar (1907-jil 17-sentyabrde Qoqan - 1968-jil 25-mayda, Moskva) - Ózbekistan xalıq jazıwshısı (1967). Temirshi shańaraǵında tuwılǵan. Balalıǵı Qoqan hám onıń átirapındaǵı awıllarda ótti. Aqqorǵan awılındaǵı Mamajan qoriniń usılı savtiya mektebinde oqıdı. Shańaraǵı Qoqanǵa kóship kelgennen keyin "Istiqlol" atlı sovet mektebine oqıwǵa kiredi, onnan keyin internat, "Kommuna," "Namuna" mekteplerinde, soń bilim jurtında bilim aladı. Bilim ornınıń "Ádib" qoljazba jurnalında dáslepki shınıǵıwları menen qatnasadı. Tashkenttegi "Qızıl Ózbekstan" gazetası redakciyasınıń "Jumısshı-batrak xatları" betine redaktorlıq etti (1925). Ol gazetada islew procesinde Orta Aziya mámleketlik universitetiniń jumisshilar fakultetin tamamlaydı (1928). Abdulla Qahhar jáne Qoqanǵa barıp, dáslep oqıtıwshılardı qayta tayarlaw kursında oqıtıwshılıq etedi; kóp ótpey "Yangi Farǵona" wálayatlıq gazetasına xatker hám "Chiǵiriq" satiralıq bólimine baslıq etip tayınlanadı (1929). Abdulla Qahhardıń "Ay kúygende" dáslepki satiralıq qosıǵı "Mushtum" jurnalında Narın shılpıq laqabı astında basıldı (1924). Keyin ala onıń bir qansha satiralıq qosıq hám gúrrińleri "Mushtum," "Jańa jol" jurnalları hám "Qızıl Ózbekstan" gazetasında Mavlon kufur, Gulyor, Nish, Erkaboy, E-voy sıyaqlı laqaplar astında járiyalandı. Abdulla Qahhar 30-jıllarda jáne Tashkentke qaytadı hám Orta Aziya mámleketlik universitetiniń pedagogika fakultetine oqiwga kiredi (1930), sol waqitta "Sovet ádebiyatı" jurnalında juwaplı xatker wazıypasın atqaradı. Ózdavnashrde redaktor hám awdarmashı (1935-1953). 1954-1956-jılları Ózbekstan Jazıwshılar awqamı basqarmasınıń baslıǵı. Abdulla Qahhar ómiriniń aqırlarında emleniw ushın Moskvaǵa baradı hám sol jerde qaytıs boladı. Tashkenttegi Chiǵatoy qoyımshılıǵına jerlenedi.
Dóretiwshiligi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Abdulla Qahhar dóretiwshiligi poeziya menen baslanǵan bolsa da, onıń ádebiy miyrasınıń tiykarın prozalıq shıǵarmalar quraydı. "Bassız adam" (1929) gúrrińi basıp shıǵarılǵan waqıttan baslap ómiriniń aqırına shekem gúrriń, ocherk, publicistika, povest hám roman janrlarında jemisli dóretiwshilik etti. Abdulla Qahhardıń dáslepki dóretiwshiligindegi "Awıl húkim astında" povesti (1932) sovet ideologiyası tiykarında jazılǵan. Onıń "Bassız adam" gúrrińi menen baslanǵan gúrrińshilik miynetinde bolsa tariyxıy ótmish sáwlelengen. "Qosshinar shıraqları" (1951) romanında (dáslepki variantı "Qosshinar," 1946) kollektivlestiriw dáwiriniń waqıyaları kórkem súwretlengen.
Belgili shıǵarmaları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Abdulla Qahhar orınlı sóz qollanıw sheberligin puqta iyelegen jazıwshı. Dóretiwshiliginde haqıyqatlıqtı realistlik talqılaw ústinlik etedi. Jazıwshı kóp qırlı dóretiwshi sıpatında ádebiyattıń derlik barlıq túr hám janrlarında qálem terbetken. "Álem jasaradı" atlı birinshi gúrrińler toplamı 1932-jılı basıp shıǵarılǵan. Abdulla Qahhar dóretiwshilik ómiri dawamında 40 tan aslam shıǵarma járiyalaǵan. Bul kitaplar arasında 30 ǵa shamalas gúrrińler de bolıp, olar ózbek ádebiyatında gúrriń janrınıń kórkemlik kózqarasların keńeyttirgeni menen áhmiyetli. Abdulla Qahhardıń prozalıq shıǵarmaları arasında "Qosshinar shıraqları" romanı hám "Sınshalak" (1958), "Ótmishten ertekler" (1965) hám "Muhabbat" (1968) povestleri áhmiyetli orın tutadı. Onnan tısqarı "Bassız adam," "Anar," "Awırıw," "Urı," "Dahshat," "Milletshiler," "Kórkem óner ǵayratkeri," "Ádebiyat muǵallimi," "Ójet," "Asrar baba" sıyaqlı onlaǵan gúrrińler jazǵan. "Shohi sozana" (1949), "Awırıwshı tisler" (1954), "Tabıttan ses" (1962), "Ayajanlarım" (1966) atlı komediyalardıń avtorı. Feletonlar, ádebiy-kritikalıq maqalalar da jazǵan.