Apertura hám Klausura
Apertura hám Klausura turnirleri ‒ ispan tilinde sóylesetuǵın sport ligaları ushın bólingen máwsim formatı. Bul - kóplegen Latın Amerika futbol ligaları ushın salıstırmalı túrde jańa innovaciya bolıp, onda avgust ayınan may ayına shekem bolatuǵın dástúrli futbol máwsimi hár máwsimde eki bólimge bólinedi, hár qaysısınıń óz chempionı boladı. Apertura hám Klausura ispan tilinde «ashılıw» hám «jabılıw» degen mánini ańlatadı. Francuz tilinde sóylesetuǵın Gaitide bular Uvertyur hám Fermtyur dep ataladı, al inglis tilinde sóylesetuǵın Belizde sáykesinshe Ashılıw hám Jabılıw máwsimleri dep ataladı. AQSH hám Kanadada qollanılǵanda, olar Báhárgi Chempionat hám Gúzgi Chempionat dep ataladı (francuz tilinde: Championnat de printemps; Championnat d'automne).
Amerikalılar
Apertura Boliviya, Kolumbiya, Gaiti, Paragvay hám Urugvayda kalendar jılınıń birinshi yarımında ótkeriledi, al Kosta-Rika, Salvador, Gvatemala, Gonduras, Meksika hám Nikaraguada kalendar jılınıń ekinshi yarımında ótkeriledi.
Apertura hám Klausura sózleri kópshilik Latın Amerika ellerinde qollanıladı. Biraq, ayırımları basqa terminologiyanı qollanadı:
- Kolumbiya: Apertura hám Finalizason
- Kosta-Rika: Invierno hám Verano (ispan tilinde «qıs» hám «jaz»); 2016-17-máwsimge shekem.
Kópshilik ligalarda, hár bir turnir óz aldına milliy chempionattı quraydı. Ekinshi tárepten, Nikaragua, Peru hám Urugvay ligalarında, Apertura hám Klausura jeńimpazları máwsim titulı ushın pley-offta oynaydı, yamasa Apertura hám Klausuradaǵı orınlarǵa tiykarlanıp komandalar aqırǵı basqıshqa ótetuǵın final basqıshı boladı. Solay etip, birinshi topardaǵı ligalarda jılına eki chempionlıq titulı berilse, ekinshi toparda tek birewi beriledi. Mısalı, Meksika hám Kolumbiyada, hár bir turnirdiń jeńimpazları kelesi máwsimniń basında basqa titul ushın oynaydı, biraq bul Evropa ligalarındaǵı milliy Super Kuboklarǵa uqsas, áhmiyeti tómenirek máwsim ashılıwı bolıp esaplanadı. Ayırım Apertura hám Klausura turnirlerinde jeńimpazdı anıqlaw ushın ekinshi basqıshlar da bar.
12 yamasa onnan az komandası bar ligalarda, hár bir Apertura hám Klausura eki aylanımlı formatta ótkeriledi, bul kópshilik Evropa ellerindegi sıyaqlı kubok jarısları bolmaǵanlıqtan payda bolǵan boslıqlardı toltırıw usılı bolıp tabıladı. 16 yamasa onnan kóp komandası bar ligalarda, hár bir turnir bir aylanımlı formatta ótkeriledi.
Tómengi ligaǵa túsiriwler, eger bar bolsa, jámi nátiyjeler tiykarında ámelge asırıladı; ádette eki turnirdiń birgeliktegi kestesi tómengi ligaǵa túsiriw orınların anıqlaydı. Ayırım ligalarda, tómengi ligaǵa túsiriwdi anıqlaw ushın aldıńǵı eki yamasa úsh máwsimniń ortasha upayları qollanıladı.
Peru 2008-máwsimnen keyin Apertura hám Klausura formatın biykar etti, biraq 2014-máwsimde onı qaytadan engizdi. Ekvador 2005-jılı Apertura hám Klausuranı qabıl etip, máwsimde eki chempiondı anıqladı, biraq keyingi turnirlerde Apertura hám Klausura sáykes túrde birinshi hám ekinshi basqısh dep qayta ataldı, eń joqarı orın alǵan komandalar chempiondı hám xalıqaralıq jarıslarǵa qatnasıwdı anıqlaw ushın úshinshi basqıshqa ótti. 2009-jıldan baslap, Ekvador chempionatları basqısh yamasa topar jeńimpazları arasındaǵı final arqalı anıqlanıp, yarım jıllıq turnir formatı saqlanıp qaldı.
Argentina
- Argentina: 2012–13-jıllardan baslap, Inisial hám Final (ispan tilinde «baslawshı» hám «juwmaqlawshı» mánisin ańlatadı).
Argentina Futbol Associaciyası (AFA) prezidenti Xulio Grondona 2008-jıldıń dekabr ayında máwsimde bir chempionat ótkeriw formatına qaytıwdı usınıs etti,[1] hám 2014-jılǵı Primera máwsimi juwmaǵında bul ámelge astı, 2015-jılǵı máwsim Evropa úlgisindegi fevraldan dekabrge shekem sozılatuǵın bir jıllıq máwsim formatına ótti. Keyinirek AFA óz máwsimin eki kalendar jılın qamtıytuǵın etip ózgertiwge qarar etti; sonlıqtan, 2016-jılǵı máwsim fevraldan mayǵa shekem qısqartılǵan turnir túrinde ótkerilip, keyin 2016–17-jıllardan baslap avgust ayınan iyun ayına shekem sozılatuǵın máwsim formatına ótti.
Beliz
2012-jılı eki básekiles joqarı dárejeli liganıń birlesiwi nátiyjesinde dúzilgen Beliz Premer-Ligası 2012–13-jıllardan baslap bólingen máwsim formatın basladı. Ashılıw máwsimi kalendar jılınıń ekinshi yarımında ótkeriledi, al Jabılıw máwsimi kelesi kalendar jılınıń birinshi yarımında ótkeriledi. Kópshilik Latın Amerika ligaları sıyaqlı, hár máwsimde eki ayırım chempiondı anıqlaydı. Biraq, onıń formatı basqa kópshilik ligalardan ádewir parıq qıladı, ol kóbirek AQSH hám Kanadadaǵı Major League Soccer tárepinen qollanılatuǵın sistemaǵa uqsas.
Birinshi bólingen máwsimde (2012–13), liganıń 12 komandası eki altı komandalıq aymaqqa bólindi. Máwsimniń birinshi yarımında, hár bir komanda óz aymaǵı ishinde eki aylanımlı turnirde oynadı, sonıń menen bir qatarda qarsı aymaqtaǵı tórt komanda menen bir ret oynadı, nátiyjede 14 oyınlıq keste payda boldı. Hár aymaqtan joqarı eki komanda pley-off raundına jollamanı qolǵa kirgizdi, bunda hár aymaqtaǵı birinshi orın iyeleri basqa aymaqtıń ekinshi orın iyeleri menen eki oyınlı yarım finalda júzlesti. Yarım final jeńimpazları eki oyınlı finalǵa jol aldı. Máwsimniń ekinshi yarımında, dáslepki 12 komandanıń tek segizi qatnastı; bul yarımda barlıq komandalar eki aylanımlı turnirde oynadı, sońınan tórt komandalıq nokaut pley-off ótkerildi (jáne de eki oyınlı sistema boyınsha).
2013–14 máwsiminde joqarı ligada qatnasıwshı komandalar sanı jetige tústi. Bul máwsimniń hár eki yarımı da 2013-jılǵı Jabılıw máwsiminiń formatı menen birdey boldı.
Braziliya
Braziliya milliy ligası - Latın Amerikasındaǵı máwsimdi eki bólimge bólmeytuǵın ayrıqsha turnir bolıp, chempionlardı anıqlaw ushın Evropa ligalarına uqsas bir máwsimlik eki aylanımlı format qollanıladı, biraq ol may ayınan dekabr ayına shekem ótkeriledi. Braziliya klubları jáne de yanvardan aprel ayına shekem shtat ligalarına qatnasadı, olardıń ayırımları bólingen máwsim formatın qollanadı. Braziliyada kópshilik Latın Amerika ellerinen parıqlı túrde milliy kubok ta bar.
1967 hám 1968-jılları Tasa Brazil hám Torneyo Roberto Gomes Pedrosa bir jılda ótkerildi, bul jıllardı de-fakto Apertura hám Klausura máwsimleri dep esaplawǵa boladı. Eki turnirdiń de jeńimpazları Braziliya chempionları sıpatında tán alınǵan.
Kanada
Tek 2019-máwsim ushın Kanada Premer-Ligası Báhár hám Gúz máwsimlerine bólingen bólingen máwsim formatın qabıl etti. Máwsimniń hár bir bóliminiń jeńimpazı Kanada Premer-Ligasınıń finalına ótedi. Amerika Qurama Shtatları hám Kanadadaǵı futbol ushın dástúrli standartqa sáykes, máwsim tolıǵı menen bir kalendar jıl ishinde, aprelden noyabrge shekem dawam etedi. KPL ápiwayı eki aylanımlı formattı qollanbadı; báhár máwsimi teń emes 10 oyınnan ibarat boldı, al gúz máwsimi úsh aylanımlı, 18 oyınnan ibarat boldı.
Amerika Qurama Shtatları
Arqa Amerika Futbol Ligasınıń ekinshi nusqası 2013-jılı bólingen máwsim formatın qabıl etti, ol Báhár hám Gúz Chempionatlarına bólindi. Amerika Qurama Shtatları hám Kanadadaǵı basqa futbol ligaları sıyaqlı, máwsim tolıǵı menen bir kalendar jılı ishinde ótkerildi. 2014-jıldan baslap, hár máwsimniń jeńimpazı pley-offqa jollamanı qolǵa kirgizdi, sonday-aq eki máwsimniń jámlesken nátiyjeleri boyınsha eń jaqsı kórsetkishke iye eki komanda da qatnastı; burın eki máwsim jeńimpazları tikkeley Futbol Kubogı chempionatına jollamanı qolǵa kirgizetuǵın edi. Máwsimler teńsiz boldı, gúz máwsimi tolıq eki aylanımlı dóńgelek sistemasın juwmaqlaǵan bolsa, qısqaraq báhár máwsimi tek bir aylanımlı dóńgelek sistemasın óz ishine aldı. NASL Amerika Qurama Shtatları Futbol Federaciyasınan II Divizion mártebesinen ayırılǵannan keyin 2018-jılǵı Báhár máwsimin biykar etti hám keyinirek federaciyaǵa qarsı huqıqıy tartıslar arasında óz jumısın toqtattı.
Úshinshi divizion Milliy Ǵárezsiz Futbol Associaciyası 2019-jılı gúzden báhárge shekem oynalatuǵın bólingen máwsim formatı menen debyut isledi. Gúz hám báhár máwsimleriniń hár biri liga chempionların anıqlaw ushın óz pley-offlarına iye boldı. 2021-jılǵı Gúz máwsiminen keyin bul format biykar etildi, óytkeni liga báhárden gúzge shekemgi bir máwsimli kestege ótti.
Basqa jerlerde
Sovet Awqamı
«Kórgizbe komandaları» (keyinirek «ustalar komandaları») arasındaǵı SSSR Chempionatı futbol boyınsha 1936-jılı baslandı. Onıń birinshi máwsimi (1936) chempionattıń barlıq tórt dárejesi ushın bólingen máwsim formatın óz ishine aldı, oǵan Toparlar (A, B, V hám G) kiretuǵın edi. 1976-jılı bólingen máwsim formatı jáne bir ret tek Joqarı Liga ushın hám bir máwsimge qayta tiklendi. Eki jaǵdayda da máwsimler bir aylanımlı dóńgelek turnir túrinde ótkerildi.
Belgiya
Belgiyada 2016-jılı Belgiya futbol liga sistemasında úlken reforma ámelge asırıldı, ol professional komandalar sanın 24-ke shekem qısqarttı, ekinshi dárejede tek 8 komanda qaldı, ol Belgiya Birinshi Divizionı B dep ataldı. 2016–17 máwsimnen 2019–20 máwsimge shekem 8 komanda eki turnir oynadı, eki turnirdiń jeńimpazları ulıwma chempiondı anıqlaw ushın eki matchlı pley-off oynadı. Bul format 2020–21 máwsimi ushın biykar etildi hám jarıs avgust ayınan aprel ayına shekem oynalatuǵın dástúriy formatqa qayttı.
Yaponiya
Óziniń tariyxınıń kópshilik bóleginde (1996-jıldan basqa) Yaponiyanıń J. Ligası óziniń birinshi divizionı ushın usıǵan uqsas sistemaǵa iye boldı, biraq ol 1-shi Basqısh hám 2-shi Basqısh dep ataldı. 2005-jılı máwsimler birlestirildi, yarım Imperator Kubogı menen ayqasıwlardıń aldın alıw ushın. 2015 hám 2016-jıllardıń máwsimleri ushın bul format qısqa waqıtqa qayta qollanıldı.
Tórtinshi dárejedegi Yaponiya Futbol Ligası 2014-jıldan 2019-jılǵa shekem bul formattı qısqa waqıtqa engizdi.
Singapur
1996-jılı S.Ligasınıń birinshi máwsimi bólingen máwsimler hám pley-off modeli boyınsha oynaldı, birinshi seriya Tiger Beer Series, al ekinshi seriya Pioneer Series dep ataldı. Eki seriyanıń jeńimpazları keyin máwsim aqırında chempionlıq Pley-offında bir-biri menen oynadı, Pley-off jeńimpazı S.Ligasınıń birinshi chempionı dep járiyalandı. Bul bólingen máwsimler formatı birinshi máwsimnen keyin qollanılmadı.
Qubla Koreya
Qubla Koreyanıń K-Ligası da 1984, 1986, 1995, 2004, 2005 hám 2006-jılları usınday sistemaǵa iye boldı. 2007-jılı ıqlasbentler arasındaǵı túsinispewshilikler sebepli ol jáne birlestirildi.
Apertura hám Klausura mámleketler boyınsha
Tómendegi barlıq ligalar, eger basqasha kórsetilmegen bolsa, óz mámleketiniń joqarı milliy divizionı (1-shi Divizion) bolıp esaplanadı.
| Mámleket | Liga | Chempionlar | Kalendar | Máwsimler |
|---|---|---|---|---|
| KONMEBOL | ||||
| Argentina | Primera Divizion | Bir | Evropa (Avgust–Iyun) | 1990/91–2014 |
| Bolivia | Professional Futbol Divizionı | Bir | Evropa (Avgust–May)
Amerika (Yanvar–Dekabr) |
1991–2017
2018–házirgi waqıtqa shekem |
| Chili | Primera Divizion | Bir | Evropa (Iyul–Iyun)
Amerika (Yanvar–Dekabr) |
2013/14–2017
1997, 2002–2009, 2011–2012 |
| Kolumbiya | Primera A | Ekewi de | Amerika (Fevral–Dekabr) | 2002–házirgi waqıtqa shekem |
| Ekvador | Seriya A | Bir | Amerika (Fevral–Dekabr) | 2005-házirgi waqıtqa shekem |
| Paragvay | Primera Divizion | Ekewi de (2007-jıldan baslap) | Amerika (Fevral–Dekabr) | 1996–házirgi waqıtqa shekem |
| Peru | Primera Divizion | Bir | Amerika (Fevral–Noyabr) | 1997–2008, 2014–házirgi waqıtqa shekem |
| Uruguay | Primera Divizion | Bir | Evropa (Avgust–Iyun)
Amerika (Yanvar–Dekabr) |
1994–2016
2017–házirgi waqıtqa shekem |
| Venesuela | Primera Divizion | Bir | Evropa (Iyul–May)
Amerika (Yanvar–Dekabr) |
1986/87–2015
2016–2019, 2024–házirgi waqıtqa shekem |
| KONKAKAF | ||||
| Beliz | Premer Liga | Ekewi de (2012–13 máwsiminen baslap) | Evropa (Avgust–May) | 2012/13–házirgi waqıtqa shekem |
| Kanada | Kanada Premer Ligası | Bir | Amerika (Aprel–Oktyabr) | 2019 |
| Kosta-Rika | Primera Divizion | Ekewi de | Evropa (Avgust–May) | 2007/08–házirgi waqıtqa shekem |
| El-Salvador | Primera Divizion | Ekewi de | Evropa (Avgust–Iyun) | 1998/99–házirgi waqıtqa shekem |
| Gvatemala | Milliy Futbol Ligası | Ekewi de | Evropa (Iyul–May) | 1999/00–házirgi waqıtqa shekem |
| Gayana | Elit Liga | Bir | Evropa (Sentyabr–Iyun) | 2015/16–házirgi waqıtqa shekem |
| Gaiti | Gaiti Ligası | Ekewi de (2002-jıldan baslap, 2005–06 máwsiminen basqa) | Amerika (Aprel–Noyabr) | 2002, 2003, 2004/05, 2007–házirgi waqıtqa shekem[2] |
| Gonduras | Milliy Futbol Ligası | Ekewi de (1997–98 máwsiminen baslap) | Evropa (Avgust–May) | 1997/98–házirgi waqıtqa shekem |
| Meksika | Liga MX | Ekewi de | Evropa (Iyul–May) | 1996/97–házirgi waqıtqa shekem |
| Nikaragua | Primera Divizion | Bir | Evropa | 2004/05–házirgi waqıtqa shekem |
| Panama | Futbol Ligası | Ekewi de (2007-jıldan baslap) | Evropa (Iyul–May) | 2001/02–házirgi waqıtqa shekem |
| Qurama Shtatlar | NASL (jabılǵan, 2-divizion) | Bir | Amerika (Aprel–Noyabr) | 2013–2017 |
| NISA (3-divizion) | Bir | Evropa (Avgust–Iyun) | 2019–2021 | |
| AFC | ||||
| Yaponiya | J1 Ligası | Bir | Amerika (Mart–Noyabr) | 1993–1995, 1997–2005, 2015–2016 |
| Yaponiya Futbol Ligası (4-divizion) | Bir | Amerika (Mart–Noyabr) | 2014–2019 | |
| Singapur | S.Ligası | Bir | Amerika (Aprel-Noyabr) | 1996 |
| Qubla Koreya | K Liga Klassik | Bir | Amerika (Mart–Noyabr) | 1984, 1986, 1995, 2004, 2005, 2006 |
| UEFA | ||||
| Belgiya | Birinshi Divizion B (2-divizion) | Bir | Evropa (Avgust–May) | 2016/17–2019/20 |
| Sovet Awqamı | Joqarı Liga (A Toparı) | Ekewi de | Amerika (Yanvar–Dekabr) | 1936, 1976 |
Basqa sport túrleri
Beysbolda, AQSHtaǵı Qos-A Qubla hám Texas Ligaları usıǵan uqsas sistemanı qollanadı, Mart–Oktyabr aralıǵındaǵı ádettegi máwsimdi ekige bólip, máwsim ortasında rekordlar tazalanadı, hám máwsim ortası menen aqırındaǵı joqarı komandalar liga vımpelı ushın pley-offqa orın aladı (qalǵan pley-off orınları uayld-kardlar menen toltırıladı). Bul sistema geypara Bir-A ligalarında da qollanıladı. Mart–Sentyabr aralıǵındaǵı Qıtay Kásiplik Beysbol Ligası hám qısqı Meksika Tınısh okean Ligası da usı strukturanı qollanıp, hár basqıshta komandanıń jeńis rekordın pley-offqa ótiwin anıqlaw ushın paydalanadı. Yaponiyanıń Tınısh okean Ligası 1973-jıldan 1982-jılǵa shekem bólingen máwsim formatın qollanǵan, eki jeńimpaz arasında liga chempionın anıqlaw ushın mini-pley-off ótkerilgen.
Kishi Liga Beysbolı jergilikli ligalar paydalanıwı kerek bolǵan belgili bir keste formatın talap etpese de, ádettegi máwsimdi ekige bóliwdi hám birinshi yarım jeńimpazınıń ekinshi yarım jeńimpazı menen máwsim aqırında chempionlıq ushın oynawın usınıs etedi.[3]
Filippin Basketbol Associaciyası da Apertura hám Klausuraǵa kóp tárepleri menen uqsas bólingen máwsimdi ótkeredi.
Barlıq League of Legends ligaları bólingen máwsim sisteması boyınsha jumıs isleydi, báhárde bir bólim hám jazda bir bólim boladı. Jaz máwsimi báhárgi bólim pley-offları hám Máwsim ortası Invitacionalı ushın saqlanǵan, al gúz máwsimi jazǵı bólim pley-offları hám League of Legends Jáhán Chempionatı ushın arnalǵan. Jáhán Chempionatına qatnasıw huqıǵı eki usıldıń biri menen anıqlanadı: ekinshi bólim pley-offlarında joqarǵı úshlikke kiriw (LCS ushın) yamasa LCK hám LPL ushın, ya ekinshi bólimdi jeńiw, ya bolmasa hár bir bólimdegi komandanıń nátiyjelerine baylanıslı ball beriw sisteması arqalı, eń jaqsı qatnasıw huqıǵın almaǵan komandalar sońǵı bir yamasa eki orın ushın aymaqlıq finallarǵa qatnasadı. Kópshilik basqa bólingen máwsim formatlarınan ayırmashılıǵı, jazǵı bólim báhárgi bólimnen áhmiyetlirek; jazǵı bólimde ekinshi orındı alıw báhárgi bólimdi jeńiw menen birdey ball beredi. LEC úsh bólimnen ibarat: qıs, báhár hám jaz, sonday-aq Jáhán Chempionatına qatnasatuǵın komandalardı anıqlaytuǵın máwsim aqırındaǵı turnir - Máwsim Finalları bar.
Milliy Xokkey Ligasınıń dáslepki tórt máwsiminde yarım máwsimlik sistema qollanılǵan, onda eki yarım máwsimniń jeńimpazları liga finalında oynaǵan.[4]
Derekler
- ↑ „Grondona reconoció que quiere volver a los 'torneos largos'“. Ambitoweb.com (21-noyabr 2007-jıl). 23-yanvar 2009-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-aprel 2009-jıl.
- ↑ Haiti adopted the two–stage season in 2002. In 2004, it changed its season to align with the European football calendar, conducting the Ouverture in 2004 and the Fermeture in 2005. The 2005–06 season saw only one championship contested. In 2007, the league returned to the American calendar and a two–stage season.
- ↑ „Spring: Scheduling Games/Practices“. 2-mart 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-mart 2015-jıl.
- ↑ „NHL playoff format history: Pros and cons of all 26 tweaks – Sportsnet.ca“. 3-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.