Metr: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Content deleted Content added
k robot Adding: se:Mehter
k robot Adding: scn:Metru; cosmetic changes
Qatar No 3: Qatar No 3:
== Kelip shıg'atug'ın birlikler ==
== Kelip shıg'atug'ın birlikler ==


===Pikometr===
=== Pikometr ===
'''Pikometr''' (belgileniwi: ''pm'') — 10<sup>-12</sup> metrge ten’.
'''Pikometr''' (belgileniwi: ''pm'') — 10<sup>-12</sup> metrge ten’.
Mısalı: [[Gyeliy]] [[atom]]ı radiusı 31 pm.
Mısalı: [[Gyeliy]] [[atom]]ı radiusı 31 pm.


===Nanometr===
=== Nanometr ===
'''Nanometr''' (belgileniwi: ''nm'') — 10<sup>-9</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi.
'''Nanometr''' (belgileniwi: ''nm'') — 10<sup>-9</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi.
Mısalı: [[Qattı zat]]lardag’ı [[atom]]lar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.
Mısalı: [[Qattı zat]]lardag’ı [[atom]]lar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.


===Mikrometr===
=== Mikrometr ===
'''Mikrometr''' (belgileniwi: ''µm'') — 10<sup>-6</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi.
'''Mikrometr''' (belgileniwi: ''µm'') — 10<sup>-6</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi.
Mısalı: [[Shudring]] tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.
Mısalı: [[Shudring]] tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.


===Millimetr===
=== Millimetr ===
'''Millimetr''' (belgileniwi: ''mm'') — 10<sup>-3</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.
'''Millimetr''' (belgileniwi: ''mm'') — 10<sup>-3</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.


===Santimetr===
=== Santimetr ===
'''Santimetr''' (belgileniwi: ''sm'') — 10<sup>-2</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.
'''Santimetr''' (belgileniwi: ''sm'') — 10<sup>-2</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.


===Detsimetr===
=== Detsimetr ===
'''Detsimetr''' (belgileniwi: ''dm'') — 10<sup>-1</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.
'''Detsimetr''' (belgileniwi: ''dm'') — 10<sup>-1</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.


===Kilometr===
=== Kilometr ===
'''Kilometr''' (belgileniwi: ''km'') — 10<sup>3</sup> metrge ten’. Mısalı: [[Transport]]larda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.
'''Kilometr''' (belgileniwi: ''km'') — 10<sup>3</sup> metrge ten’. Mısalı: [[Transport]]larda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.


==Tariyxı==
== Tariyxı ==
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]]
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]]
*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
*[[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
*[[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
<blockquote>
<blockquote>
Qatar No 41: Qatar No 41:
</blockquote>
</blockquote>


==Qızıqarlı mag’lıwmatlar==
== Qızıqarlı mag’lıwmatlar ==
*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.
*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.


==Siltewler==
== Siltewler ==
*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)
*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)


{{Sİ birlikleri}}
{{Sİ birlikleri}}


[[Kategoriya: O’lshem birlikler]]
[[Kategoriya:O’lshem birlikler]]
[[Kategoriya: Sİ]]
[[Kategoriya:Sİ]]
[[Kategoriya: Metrologiya]]
[[Kategoriya:Metrologiya]]


[[af:Meter]]
[[af:Meter]]
Qatar No 130: Qatar No 130:
[[ro:Metru]]
[[ro:Metru]]
[[ru:Метр]]
[[ru:Метр]]
[[scn:Metru]]
[[sco:Metre]]
[[sco:Metre]]
[[se:Mehter]]
[[se:Mehter]]

21:04, 2009 j. iyunnıń 22 waqtındaǵı nusqası

Metr (belgileniwi: m; grekshe μέτρον — o'shew) — SI degi uzunlıq o'lshew birligi. 1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.

Kelip shıg'atug'ın birlikler

Pikometr

Pikometr (belgileniwi: pm) — 10-12 metrge ten’. Mısalı: Gyeliy atomı radiusı 31 pm.

Nanometr

Nanometr (belgileniwi: nm) — 10-9 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. Mısalı: Qattı zatlardag’ı atomlar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.

Mikrometr

Mikrometr (belgileniwi: µm) — 10-6 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. Mısalı: Shudring tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.

Millimetr

Millimetr (belgileniwi: mm) — 10-3 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.

Santimetr

Santimetr (belgileniwi: sm) — 10-2 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.

Detsimetr

Detsimetr (belgileniwi: dm) — 10-1 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.

Kilometr

Kilometr (belgileniwi: km) — 103 metrge ten’. Mısalı: Transportlarda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.

Tariyxı

1890-1960-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı
  • 1790-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 sekundta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli mayatnik uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
  • 1791-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz ilimler akademiyası talaplarına baylanıslı, 1 metr — Parij meridianının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
  • 1795-jıl — waqtınshalı latunnan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
  • 1799-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, 1799 jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
  • 1889 -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
  • 1927-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, platina ha’m iridiy aralaspasınan tayarlang’an.
  • 1960-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an kripton-86 izotobı tolqın uzunlıg’ının’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
  • 1983-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):

Qızıqarlı mag’lıwmatlar

Siltewler

birlikleri
Tiykarg'ıları: metr | kilogramm | sekunda | amper | kelvin | kandela | mol
Do’relgenleri: radian | steradian | gerts | gradus Tselsiya | katal | nyuton | djoul | vatt | paskal | kulon | volt | om | simens | farad | veber | tesla | genri | lyumen | lyuks | bekkerel | grey | zivert