Metr: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
k robot Adding: se:Mehter |
MauritsBot (talqılaw | úlesi) k robot Adding: scn:Metru; cosmetic changes |
||
Qatar No 3: | Qatar No 3: | ||
== Kelip shıg'atug'ın birlikler == |
== Kelip shıg'atug'ın birlikler == |
||
===Pikometr=== |
=== Pikometr === |
||
'''Pikometr''' (belgileniwi: ''pm'') — 10<sup>-12</sup> metrge ten’. |
'''Pikometr''' (belgileniwi: ''pm'') — 10<sup>-12</sup> metrge ten’. |
||
Mısalı: [[Gyeliy]] [[atom]]ı radiusı 31 pm. |
Mısalı: [[Gyeliy]] [[atom]]ı radiusı 31 pm. |
||
===Nanometr=== |
=== Nanometr === |
||
'''Nanometr''' (belgileniwi: ''nm'') — 10<sup>-9</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. |
'''Nanometr''' (belgileniwi: ''nm'') — 10<sup>-9</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. |
||
Mısalı: [[Qattı zat]]lardag’ı [[atom]]lar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi. |
Mısalı: [[Qattı zat]]lardag’ı [[atom]]lar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi. |
||
===Mikrometr=== |
=== Mikrometr === |
||
'''Mikrometr''' (belgileniwi: ''µm'') — 10<sup>-6</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. |
'''Mikrometr''' (belgileniwi: ''µm'') — 10<sup>-6</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. |
||
Mısalı: [[Shudring]] tamshısı shama menen 10 µm ge ten’. |
Mısalı: [[Shudring]] tamshısı shama menen 10 µm ge ten’. |
||
===Millimetr=== |
=== Millimetr === |
||
'''Millimetr''' (belgileniwi: ''mm'') — 10<sup>-3</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi. |
'''Millimetr''' (belgileniwi: ''mm'') — 10<sup>-3</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi. |
||
===Santimetr=== |
=== Santimetr === |
||
'''Santimetr''' (belgileniwi: ''sm'') — 10<sup>-2</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi. |
'''Santimetr''' (belgileniwi: ''sm'') — 10<sup>-2</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi. |
||
===Detsimetr=== |
=== Detsimetr === |
||
'''Detsimetr''' (belgileniwi: ''dm'') — 10<sup>-1</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi. |
'''Detsimetr''' (belgileniwi: ''dm'') — 10<sup>-1</sup> metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi. |
||
===Kilometr=== |
=== Kilometr === |
||
'''Kilometr''' (belgileniwi: ''km'') — 10<sup>3</sup> metrge ten’. Mısalı: [[Transport]]larda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi. |
'''Kilometr''' (belgileniwi: ''km'') — 10<sup>3</sup> metrge ten’. Mısalı: [[Transport]]larda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi. |
||
==Tariyxı== |
== Tariyxı == |
||
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]] |
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]] |
||
*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı. |
*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı. |
||
*[[1791]]-jılı 30-mart — |
*[[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı. |
||
*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı. |
*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı. |
||
*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi. |
*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi. |
||
*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) |
*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) |
||
*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an. |
*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an. |
||
*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ |
*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi. |
||
*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM): |
*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM): |
||
<blockquote> |
<blockquote> |
||
Qatar No 41: | Qatar No 41: | ||
</blockquote> |
</blockquote> |
||
==Qızıqarlı mag’lıwmatlar== |
== Qızıqarlı mag’lıwmatlar == |
||
*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin. |
*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin. |
||
*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin. |
*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin. |
||
==Siltewler== |
== Siltewler == |
||
*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en) |
*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en) |
||
{{Sİ birlikleri}} |
{{Sİ birlikleri}} |
||
[[Kategoriya: |
[[Kategoriya:O’lshem birlikler]] |
||
[[Kategoriya: |
[[Kategoriya:Sİ]] |
||
[[Kategoriya: |
[[Kategoriya:Metrologiya]] |
||
[[af:Meter]] |
[[af:Meter]] |
||
Qatar No 130: | Qatar No 130: | ||
[[ro:Metru]] |
[[ro:Metru]] |
||
[[ru:Метр]] |
[[ru:Метр]] |
||
[[scn:Metru]] |
|||
[[sco:Metre]] |
[[sco:Metre]] |
||
[[se:Mehter]] |
[[se:Mehter]] |
21:04, 2009 j. iyunnıń 22 waqtındaǵı nusqası
Metr (belgileniwi: m; grekshe μέτρον — o'shew) — SI degi uzunlıq o'lshew birligi. 1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.
Kelip shıg'atug'ın birlikler
Pikometr
Pikometr (belgileniwi: pm) — 10-12 metrge ten’. Mısalı: Gyeliy atomı radiusı 31 pm.
Nanometr
Nanometr (belgileniwi: nm) — 10-9 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. Mısalı: Qattı zatlardag’ı atomlar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.
Mikrometr
Mikrometr (belgileniwi: µm) — 10-6 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. Mısalı: Shudring tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.
Millimetr
Millimetr (belgileniwi: mm) — 10-3 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.
Santimetr
Santimetr (belgileniwi: sm) — 10-2 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.
Detsimetr
Detsimetr (belgileniwi: dm) — 10-1 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.
Kilometr
Kilometr (belgileniwi: km) — 103 metrge ten’. Mısalı: Transportlarda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.
Tariyxı
- 1790-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 sekundta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli mayatnik uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
- 1791-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz ilimler akademiyası talaplarına baylanıslı, 1 metr — Parij meridianının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
- 1795-jıl — waqtınshalı latunnan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
- 1799-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, 1799 jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
- 1889 -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
- 1927-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, platina ha’m iridiy aralaspasınan tayarlang’an.
- 1960-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an kripton-86 izotobı tolqın uzunlıg’ının’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
- 1983-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
- 1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.
Qızıqarlı mag’lıwmatlar
- Kompyuter jargon ibaralarında „metr“ degende, megabayt tu’siniliwi mu’mkin.
- Italiyada metr o'lshem birligi belgisi «m» dan tısqarı, ja’ne «mt» belgisin de ushıratıw mu’mkin.
Siltewler
Sİ birlikleri |
---|
Tiykarg'ıları: metr | kilogramm | sekunda | amper | kelvin | kandela | mol |
Do’relgenleri: radian | steradian | gerts | gradus Tselsiya | katal | nyuton | djoul | vatt | paskal | kulon | volt | om | simens | farad | veber | tesla | genri | lyumen | lyuks | bekkerel | grey | zivert |