Metr: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Content deleted Content added
TXiKiBoT (talqılaw | úlesi)
k Bot Qoʻshdi: hy:Մետր
Xqbot (talqılaw | úlesi)
k Bot Qoʻshdi: roa-tara:Metre; косметические изменения
Qatar No 29: Qatar No 29:
== Tariyxı ==
== Tariyxı ==
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]]
[[Su'wret:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg|200px|thumb|right|[[1890]]-[[1960]]-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı]]
*[[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
* [[1790]]-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 [[sekund]]ta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli [[mayatnik]] uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
*[[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
* [[1791]]-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz [[ilimler akademiyası]] talaplarına baylanıslı, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
*[[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
* [[1795]]-jıl — waqtınshalı [[latun]]nan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
*[[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
* [[1799]]-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
*[[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
* [[1889]] -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
*[[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
* [[1927]]-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, [[platina]] ha’m [[iridiy]] aralaspasınan tayarlang’an.
*[[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
* [[1960]]-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an [[kripton]]-86 izotobı [[tolqın uzunlıg’ı]]nın’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
*[[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
* [[1983]]-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):
<blockquote>
<blockquote>
* ''1 metr — [[jaqtılıq nurı]]nın' [[vakuum]]da, 1/299 792 458 [[sekund]] ishinde basıp o'tken jolına ten'.''
* ''1 metr — [[jaqtılıq nurı]]nın' [[vakuum]]da, 1/299 792 458 [[sekund]] ishinde basıp o'tken jolına ten'.''
Qatar No 42: Qatar No 42:


== Qızıqarlı mag’lıwmatlar ==
== Qızıqarlı mag’lıwmatlar ==
*[[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
* [[Kompyuter jargon ibaraları]]nda „metr“ degende, [[megabayt]] tu’siniliwi mu’mkin.
*[[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.
* [[Italiya]]da metr o'lshem birligi belgisi '''«m»''' dan tısqarı, ja’ne '''«mt»''' belgisin de ushıratıw mu’mkin.


== Siltewler ==
== Siltewler ==
*[http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)
* [http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (en)


{{Sİ birlikleri}}
{{Sİ birlikleri}}
Qatar No 138: Qatar No 138:
[[qu:Mitru]]
[[qu:Mitru]]
[[ro:Metru]]
[[ro:Metru]]
[[roa-tara:Metre]]
[[ru:Метр]]
[[ru:Метр]]
[[scn:Metru]]
[[scn:Metru]]

20:41, 2010 j. yanvardıń 23 waqtındaǵı nusqası

Metr (belgileniwi: m; grekshe μέτρον — o'shew) — SI degi uzunlıq o'lshew birligi. 1 metr — jaqtılıq nurının' vakuumda, 1/299 792 458 sekund ishinde basıp o'tken jolına ten'.

Kelip shıg'atug'ın birlikler

Pikometr

Pikometr (belgileniwi: pm) — 10-12 metrge ten’. Mısalı: Gyeliy atomı radiusı 31 pm.

Nanometr

Nanometr (belgileniwi: nm) — 10-9 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ milliarddan bir bo’limi. Mısalı: Qattı zatlardag’ı atomlar arasındag’ı aralıq nanometrlarde o'lshenedi.

Mikrometr

Mikrometr (belgileniwi: µm) — 10-6 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ millionnan bir bo’limi. Mısalı: Shudring tamshısı shama menen 10 µm ge ten’.

Millimetr

Millimetr (belgileniwi: mm) — 10-3 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ mın’nan bir bo’limi.

Santimetr

Santimetr (belgileniwi: sm) — 10-2 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ ju’zden bir bo’limi.

Detsimetr

Detsimetr (belgileniwi: dm) — 10-1 metrge ten’. Yag’nıy, 1 metrdin’ onnan bir bo’limi.

Kilometr

Kilometr (belgileniwi: km) — 103 metrge ten’. Mısalı: Transportlarda a’dette basıp o'tilgen jol kilometrlarde o'lshenedi.

Tariyxı

1890-1960-jıllarda paydalanılg’an xalıq-aralıq metr etalonı
  • 1790-jıl 8-may — frantsuz milliy qurultayı qararı menen, 1 metr — 1 sekundta 45° mu’yesh astında terbelip atırg’an yarım dawirli mayatnik uzunlıg’ına ten’ etip alındı.
  • 1791-jılı 30-mart — frantsuz milliy qurultayı, frantsuz ilimler akademiyası talaplarına baylanıslı, 1 metr — Parij meridianının’ 40 millionnan bir bo’limine teng’ dep alındı.
  • 1795-jıl — waqtınshalı latunnan metr etalonın islep shıg’ılıwı.
  • 1799-jıl 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, 1799 jıl 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi.
  • 1889 -jıl 28-sentyabr — birinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM)
  • 1927-jıl 6-oktyabr — jetinshi xalıq-aralıq qurultay (CGPM) Metr etalonının’ ja’nede anıg’ıraq nusqası. Bul etalonnın’ kese-kesimi maydanı «X» korinisinde bolıp, platina ha’m iridiy aralaspasınan tayarlang’an.
  • 1960-jıl 20-oktyabr — 11 - xalıq-aralıq qurultay (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlang’an kripton-86 izotobı tolqın uzunlıg’ının’ 1650763,73 ke ko'beymesine ten’ dep belgilendi.
  • 1983-jıl 21-oktyabr — 17-xalıq-aralıq qurultay (CGPM):

Qızıqarlı mag’lıwmatlar

Siltewler

birlikleri
Tiykarg'ıları: metr | kilogramm | sekunda | amper | kelvin | kandela | mol
Do’relgenleri: radian | steradian | gerts | gradus Tselsiya | katal | nyuton | djoul | vatt | paskal | kulon | volt | om | simens | farad | veber | tesla | genri | lyumen | lyuks | bekkerel | grey | zivert