Ústirt

U'stirt bul u'lken tegisliklerdi iyelep, Kaspiy ha'm Aral ten'izi aralıg'ında jaylasqan. U'stirt Tu'rkmenstan, Qazaqstan ha'm Qaraqalpaqstan Respublikaları territoriyaların o'z ishine aladı.

Ulıwma maydanı 20 mln ga, onın' 7 mln gektarı Qaraqalpaqstan territoriyasına tiyisli. Bul territoriya Aral ten'izinin' qubla-shıg'ıs bo'legi Qon'ıratqa shekem bolıp, U'stirte Sarıqamıs ko'li jaylasıp onın' jartısı Tu'rkmenstan Respublikası territoriyasına tiyisli. U'stirt tegislikleri Aral ten'izi menen A'miwda'rya deltası jiyeklerine shekem baradı, onın' jiyekleri tik jarlıqlar menen shegaralang'an.

U'stirttin' ten'iz betinen 100-300 m ba'lentlikte jaylasqan biyikleride bar. Sonın' menen birge oylı shuqırlarda ushırasadı, qurg'aq ko'ller, taqır, qumlar ha'm duzlı Barsa kelmes ka'nleride bar. Biyik do'n'li Aseke-audan (29-100m ten'iz betinen), qublada Qarabawır biyikligi (292 m) jaylasqan.

Klimatı keskin kontinentallı bolıp, jaz ayları ıssı, qurg'aq, al qıs ayları suwıq keledi, jıllıq ha'm sutkalıq amplituda ıssı qurg'aq hawalı, qısı suwıq bolıp Orta Aziya sho'llerindegi klimatqa uqsas, bunda arqa batıs suwıqları esedi. U'stirtte barqulla ku'shli samal esip (shıg'ısqa qaray) ayrım waqıtları samaldın' tezligi 200 m/sek. Churuk ha'm qos bulaq meteostantsiyalarının' mag'lıwmatları boyınsha U'stirtte ortasha jıllıq temperatura 8-12C, yanvarda absolyut mininal (-32-38C), al iyulda maksimal (+40+45C), ba'ha'rde 16 C (qublada 22-aprelge deyin), ortasha jıllı ku'nler 155-165 ku'n, qublada 196 ku'n dawam etedi.

Atmosferalıq jawın-shashınnın' mug'darı U'stirt tegisliginde 90-120mm, tiykarınan ba'ha'r ha'm gu'zde tu'sedi, qardın' jatıwı 14-50 ku'n dawam etedi. Birinshi qar Churuk meteostantsiyasının' mag'lıwmatı boyınsha 30-noyabrden 29-fevralg'a shekem qaplap jatqan.

U'stirt topırag'ının' o'zgesheligi boyınsha rayonlarg'a bo'linedi, bular ku'l ren' topıraqlar shıg'ıs jag'ında oraylıq U'stirtte, arqa u'stirt shor jerli yamasa Barsa kelmes duzlılıg'ı kiredi. Topırag'ının' mexanikalıq quramı sazlı, orta ha'm awır suglinli, kebirli ha'm taslı topıraq, taqırlı, lugovo taqır ha'm qumlı jerler ushırasadı. Topıraq quramına qarap o'simlik qatlamıda ajıraladı. Juwsanlı boyalıshlı asossatsiya shorsız jerlerde ushırasadı, biyurgin duzlı, juwsan, keyrewik, biyurgun az shorlang'an jerlerde ushırasadı.