Arximed: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
k r2.6.5) (Bot qoʻshdi: ast:Arquímedes |
k Боттың түзеткені: tk:Arhimed→tk:Arhimed |
||
Qatar No 160: | Qatar No 160: | ||
[[tg:Архимед]] |
[[tg:Архимед]] |
||
[[th:อาร์คิมิดีส]] |
[[th:อาร์คิมิดีส]] |
||
[[tk: |
[[tk:Arhimed]] |
||
[[tl:Archimedes]] |
[[tl:Archimedes]] |
||
[[tr:Arşimet]] |
[[tr:Arşimet]] |
21:27, 2013 j. marttıń 2 waqtındaǵı nusqası
Úlgi:İlimpaz Arximed (Grekshe: Ἀρχιμήδης 287 b.e.sh. — 212 b.e.sh.) — ullı grek fizik alımı, matematik, mexanik ha'm injener. Ol Sitsiliya atawının' shıg'ıs jag'asındag'ı birinshi grek koloniyalarının biri Sirakuzadan. Geometriyada ko'plegen jan'alıqlar ashqan. Bir neshe a'meliy oylap tabıwları menen mexanika ha'm gidrostatika tiykarların salg'an.
O'mir bayanı
Arximed haqqında bizge Polibiy, Tit Libiy, Tsitseron, Plutarx, Vitruviy ha'm basqalar ta'repinen mag'lıwmatlar qaldırılg'an. Bul alımlardın' ha'mmesi so'z etilgen waqıyalardan keyin jasap o'tkenligi ushın bul mag'lıwmatlardın haqqanıylıg'ı haqqında bir na'rse dew qıyın.
Arximed Sirakuzada tuwılg'an. Arximedtin' a'kesi matematik ha'm astronom Fidiy bolg'an. Plutarxtın' tastıyıqlawı boyınsha ol Sirakuzanın' patshası Gieron menen jaqın ag'ayin bolg'an. Arximedtin' jaslıg'ınan matematika, mexanika ha'm astronomiyag'a qızıg'ıwshılıg'ına sebepshi a'kesi bolg'an. Bilim alıw ushın Arximed sol waqıttın' Egipttegi ilim ha'm ma'deniyat orayı bolg'an Aleksandriyag'a baradı.
İlmiy miynetleri
Matematika
Plutarxtın' aytıwı boyınsha Arximed matematikag'a qattı qızıqqan, ha'tteki awqatlanıwdıda umıtqan.
Arximedtin' miynetleri sol da'wir matematikasının' ha'mme tarawlarına tiyisli bolg'an: geometriya, arifmetika ha'm algebranın' ko'plegen qızıg'arlı jan'alıqları Arximedke tiyisli.
Mexanika
Arximed ko'plegen mexanik konstruktsiyaları menen atı shıqqan. Rıchag Arximedke deyinde ma'lim bolıwına qaramastan, tek Arximed g'ana onın' tolıq teoriyasın jarattı ha'm onı a'wmetli tu'rde a'melge asırdı. Plutarxtın' aytıwı boyınsha Arximed Sirakuza jag'alarında bloklı-rıchaglı mexanizmler qurıp awır ju'klerdi ko'teriw ha'm orın almastırılıwın an'satlastırg'an. Elege deyin onın' oylap tapqan vinti Egipette joqarıg'a suw shıg'arıw ushın isletiledi.
Astronomiya
Arximed ha'reketlengende Ku'nnin ha'm aydın shıg'ıw ha'm batıwın, bes planetanın' ha'reketin ha'm aydın' tutılıwın ko'rsetetug'ın planetariyanı qurg'an.