Elektr togı: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Content deleted Content added
Taza bet jaratıldı: "'''Elektr tog'ı''' — elektr zaryadlarının' ta'rtipli ha'reketi. Elektr tog'ı payda bolıwı ha'm ha'r waqıtta payda bolıp turıwı ushın: * zatda erkin elektr za..."
(Parıq joq)

17:31, 2015 j. fevraldıń 11 waqtındaǵı nusqası

Elektr tog'ı — elektr zaryadlarının' ta'rtipli ha'reketi. Elektr tog'ı payda bolıwı ha'm ha'r waqıtta payda bolıp turıwı ushın:

  • zatda erkin elektr zaryadları;
  • olardı tartipli ha'reketke keltiriwshi elektr maydan;
  • shınjır jabıwlı bolıwı kerek.

Zaryadlı za'rreler toq tasıwshılar dep ataladı. Metallar ha'm yarımo'tkizgishlerde toq tasıwshılar elektronlardan, elektrolitlarda teskeri ha'm kerisinshe ionlardan, ionlasqan ga'zlerde teskeri ha'm keri ionlar ha'mde elektronlardan iba'rat.

Zaryadlı za'rrelerdın' elektr maydan ta'sirinde jismge tiyisli ko'shiwi na'tiyjesinde payda bolatug'ın Elektr tog'ı otkiziwshenlik tog'ı dep, zaryadlang'an makroskopik zat (ma'selen, suyıqlıq ya'ki ga'z)lerdın' ko'shiwinen ju'zege keletug'ın elektr tog'ı konveksion toq dep ataladı. Sıljıw tog'ı dep atalatug'ın toq ha'm bar. Bul toq zaryadlar ha'reketine baylanıslı bolmay, kerisinshe elektr maydan ku'shlengenliginin' waqıt boyınsha o'zgeriwine baylanıslı (proportsional) boladı. Sıljıw tog'ı magnit maydan payda qılıw imka'niyatı ushın g'ana o'tkeziwshenlik ha'm konveksion toqqa ekvivalentdir.

Elektr tog'ının' payda bolıwına toq sebepli ju'z beretug'ın to'mendegi ta'sir ya'ki ha'diyselerge qarap biliw mu'mkin:

  • Issıllıq ta'siri — tok o'tip atqanda o'tkizgish (ata o'tkizgish onnan teskeri) qızıydı;
  • ximiyalıq ta'siri — Elektr tog'ı o'tkizgishdin' ximiyalıq quramın o'zgertiredi (ma'selen, elektroliz ha'diysesi);
  • magnit ta'siri (ma'selen, toqlı o'tkizgish qasında magnit millinin' ag'ıwı, elektromagnitler);
  • ku'sh ta'siri (ma'selen, ma'gnit maydanında toqlı o'tkizgishtin' ag'ıwı, elektr dvigateller);
  • jaqtıllıq ta'siri (ma'selen, siyreklengen ga'zlerde razryad, elektr og'ıjayı). Toq ku'shi ampermetr, milliampermetr, mikroampermetr ha'm galvanometr menen o'lshenedi.

Zaryadlardın' tartipli ha'reketine o'zgermes toq dеp ataladi. Toqtın' jo’nelisi spatında terkeri zaryadlardın' ha'reket jo’nelisi qabıl qılıng'an.