Francuz kóterilisi: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Content deleted Content added
Xqbot (talqılaw | úlesi)
k Bot Qoʻshdi: fiu-vro:Suur Prantsusõ riigipüürdmine; косметические изменения
Qatar No 53: Qatar No 53:
[[fa:انقلاب فرانسه]]
[[fa:انقلاب فرانسه]]
[[fi:Ranskan suuri vallankumous]]
[[fi:Ranskan suuri vallankumous]]
[[fiu-vro:Suur Prantsusõ riigipüürdmine]]
[[fiu-vro:Suur Prantsusõ riigipööreq]]
[[fr:Révolution française]]
[[fr:Révolution française]]
[[fy:Frânske revolúsje]]
[[fy:Frânske revolúsje]]

20:51, 2010 j. yanvardıń 9 waqtındaǵı nusqası

1789-jılı 14-iyulda Bastiliya tu'rmesinin' hu'jim etiliwi

Fransuz ko'terilisi bul Fransiya tariyxında 1789-1799-jılları dawam etken da'wir. Ol Fransiyag'a ko'plegen a'hmiyetli o'zgerislerdi alıp kelgen.

Ko'terilisnın' en' belgili waqıyalarının' biri bul 1789-jılı 14-iyulda Bastiliya tu'rmesinin' hu'jim etiliwidir. Bastiliya bul patsha shan'arag'ına boysınbag'anlardı qamap qoyatug'ın saray bolg'an, a'dette ol jerge adamlar o'lim jazasına jiberilgen. Ol Fransiyadag'ı u'shinshi yamasa en' pa's klass ta'repinen qıyratılg'an. Olar qamaqtag'ılardı bosatıp, keyin saraydı jag'ıp jibergen. Keyinirek olar Bastiliya gerbishlerinen ko'pir salg'an.

U'shinshi klass ja'miyettin' a'dilsiz bo'liniwi sebepli ko'teriliske shıqqan. Fransuz xalqının' shama menen 98%i u'shinshi klass bolg'an. Tek 1.5%i ekinshi klass ha'm 0.5%i birinshi klass esaplang'an. En' jarlı klass bolıwına qaramastan u'shinshi klass barlıq salıqlardı to'legen. Hu'kimet puldı baylıqqa ha'm urısqa sarplag'anı sebepli qarızdar bolıp qaladı. Patsha Lyudovik XVI salıqlardı ko'teriwdi qa'leydi. Ol barlıq u'sh qatlam adamlarınan du'zilgen birlikti yag'nıy General shtatlardı jıynaydı. Olar 1614-jıldan beri birge jıynalmag'an edi. Lyudovik XVI birinshi ha'm ekinshi qatlamlardı salıq to'lewge ma'jbu'rlemekshi boladı, biraq olar qarsı boladı. U'shinshi qatlam xalıqtın 98 in qurag'anlıg'ı ushın, bul General shtatlar birliginde ko'birek dawısqa iye bolıwdı qa'leydi biraq patsha og'an razı bolmadı.

Keyin u'shinshi qatlam o'zin "Milliy birlik" dep ataydı. Milliy birliktin' ag'zaları jan'a konstitutsiya u'stinde jumıs baslaydı. Bunnan keyin patsha u'shinshi qatlamdı General shtatlar birliginen shıg'arıp taslaydı.

Bul 1789-jılı Adam ha'm puxaralardın' huqıqı haqqında deklaratsiyanın' payda bolıwına alıp keledi. Ol Amerika ko'terilisinde qatnasqan Markiz de Lafayet atlı jas aristokratı ta'repinen jazılg'an edi. Deklaratsiya Frantsiyanı respublika dep ja'riyalaydı. Frantsiya Respublikası 'Azatlıq, Ten'lik ha'm Birlik' su'renine tiykarlang'an bolıwı ku'tildi. Bul ha'r bir adam azat, ten' huqıqlı ha'm barlıq ma'mleketlikler ten', ag'ayinler sıyaqlı bolıwı kerek degendi an'lattı. Biraq basshılar bunı tez arada Terrorg'a aylandırdıha'm onın' aqıbetinde 40,000 a'tirapında adamlar o'ltirildi, sonın' ishinde Mariya Antuanetta xanshayım ha'm Patsha Lyudovik XVI. O'ltirilgen adamlar patshanı qollap quwatlag'an, tiykarınan birinshi ha'm ekinshi qatlam adamları edi. Olar bul awdarıspaq dawamında gilyotina menen baslarınan ayrılg'an edi. Ko'terilisshiler ha'tte jan'a din menen jan'a kalendar islep shıg'ıg'a ha'reket etti.

Fransuz ko'terilisi Fransiyada monarxiyanı birotalag'a toqtattı. Biraq jıllar o'tip Napoleon Bonapart o'zin Frantsiya İmperatorı dep ja'ryaladı ha'm Respublikanı toqtattı.

Basqa web-saytlar

Úlgi:Link FA Úlgi:Link FA Úlgi:Link FA Úlgi:Link FA