Ábilg'azı Baxadırxan: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Wikipedia, erkin enciklopediya
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
Qatar No 1: Qatar No 1:
[[Orta Aziya|Orta Aziyanın']] oraylıq qatlamlarında XV-a'sirden baslap jazılg'an birqansha tu'rki qoljazbalar ushıraydı. Olardın' arasındag'ı en' dıqqatqa sazawar shıg'armalardın' biri sap tu'rki tilinde jazılg'an [[Xiywa|Xiywa]] xanı '''A'bilg'azı Bahadırxannın'''' (1663-1677 j.) 'Shejiraiy tu'rk' (Tu'rikler shejiresi) dep atalg'an miyneti. Bul tu'rki xalıqlardın kelip shıg'ıwı haqqındag'ı da'slepki ilimiy miynetlerdin' biri bolıp o'z qunlılıg'ı menen a'dewir ajıralıp turadı.
==A'bilg'azı Bahadırxan==


A'bilg'azı 1603-jılı 23 avgustta [[U'rgenish|U'rgenish]] qalasında tuwılg'an. O'zi Qon'ırat a'wladlarına tiyisli ha'kim a'wladlarınan bolıp on jeti jasınan baslap Xabash ha'm Jolbarıs Sultanlar menen taxtqa talasqan. Son'ınan [[Buxara|Buxarag'a]] qashıp ketip İsfandiyar xan bolg'an (1623) jılları Xorezmge qaytıp keledi. U'rgenishke ha'kim etip tayınlanadı. Biraq son'ınan 1627-jılı İsfandiyar xan ta'repinen quwg'ıng'a ushıraydı. Bunnan keyin Turkstang'a qaraqalpaqlar arasına qashıp baradı. Ol jerde 1630-jılg'a shekem jasag'an. Son'ınan İrang'a o'tip ketip 12 jıl dawamında quwg'ınlıqta o'mir keshiredi. Son'ınan İsfandiyar o'liminen son' Xorezmge qaytıp kelip 1644-jılı qaraqalpaqlar ha'm Arallı o'zbeklerinin quwatlawı tiykarında Xiywag'a xan bolg'an. Ol Xiywa xanlıg'ın jigirma jıl dawamında basqarg'an. Son'ınan o'zinin' payg'ambar jasına jetiwine baylanıslı xanlıqtı balası Anusha xang'a (1663-1687) tapsırıp 'Tu'rki mon'g'ol xalıqları shejiresi' kitabın jazıwdı qolg'a aladı. Biraq bir jıldan keyin A'bilg'azı tosattan qaytıs boladı. Kitap tamamlanbay qalg'an ushında Anusha xan onı dawam' etiw ushın saray diywanbegilerinen bolg'an Maxmud İbn Muxammed U'rgenishiyge tapsırılg'an. Sonın' ushında tariyxshılar bul kitaptın' I-VI bapla'rı Muxammed U'rgenishiy ta'repinen jazılg'an degen juwmaqqa keledi.
Orta Aziyanın' oraylıq qatlamlarında XV-a'sirden baslap jazılg'an birqansha tu'rki qoljazbalar ushıraydı. Olardın' arasındag'ı en' dıqqatqa sazawar shıg'armalardın' biri sap tu'rki tilinde jazılg'an Xiywa xanı A'bilg'azı Bahadırxannın' (1663-1677 j.) 'Shejiraiy tu'rk' (Tu'rikler shejiresi) dep atalg'an miyneti. Bul tu'rki xalıqlardın kelip shıg'ıwı haqqındag'ı da'slepki ilimiy miynetlerdin' biri bolıp o'z qunlılıg'ı menen a'dewir ajıralıp turadı.

A'bilg'azı 1603-jılı 23 avgustta U'rgenish qalasında tuwılg'an. O'zi Qon'ırat a'wladlarına tiyisli ha'kim a'wladlarınan bolıp on jeti jasınan baslap Xabash ha'm Jolbarıs Sultanlar menen taxtqa talasqan. Son'ınan Buxarag'a qashıp ketip İsfandiyar xan bolg'an (1623) jılları Xorezmge qaytıp keledi. U'rgenishke ha'kim etip tayınlanadı. Biraq son'ınan 1627-jılı İsfandiyar xan ta'repinen quwg'ıng'a ushıraydı. Bunnan keyin Turkstang'a qaraqalpaqlar arasına qashıp baradı. Ol jerde 1630-jılg'a shekem jasag'an. Son'ınan İrang'a o'tip ketip 12 jıl dawamında quwg'ınlıqta o'mir keshiredi. Son'ınan İsfandiyar o'liminen son' Xorezmge qaytıp kelip 1644-jılı qaraqalpaqlar ha'm Arallı o'zbeklerinin quwatlawı tiykarında Xiywag'a xan bolg'an. Ol Xiywa xanlıg'ın jigirma jıl dawamında basqarg'an. Son'ınan o'zinin' payg'ambar jasına jetiwine baylanıslı xanlıqtı balası Anusha xang'a (1663-1687) tapsırıp 'Tu'rki mon'g'ol xalıqları shejiresi' kitabın jazıwdı qolg'a aladı. Biraq bir jıldan keyin A'bilg'azı tosattan qaytıs boladı. Kitap tamamlanbay qalg'an ushında Anusha xan onı dawam' etiw ushın saray diywanbegilerinen bolg'an Maxmud İbn Muxammed U'rgenishiyge tapsırılg'an. Sonın' ushında tariyxshılar bul kitaptın' I-VI bapla'rı Muxammed U'rgenishiy ta'repinen jazılg'an degen juwmaqqa keledi.


A'bilg'azı Bahadırxan shınında da talantlı ha'm ta'jiriybeli adam bolg'an. Sebebi onın' jig'irma jıllıq o'miri quwg'ıplıqta o'tip, ol bul arada Buxara, Turkstan, Tashkent ha'm İran xanlarının' turmısı menen jaqınnan tanıs bolg'an. A'sirese ol qazaq, qaraqalpaq ha'm tu'rkmen xalıqlarının' turmısın ha'm tariyxıy a'n'gimelerin jaqsı bilgen. Ma'selen onın 1630-jılı qazaq xanı Tursınnan ja'rdem sorap Tashkentke barıwı, 1631-jılı Xorezm tu'rkmenleri ta'repinen jaqsı qabıl alınıwı, 1643-jılı Qon'ırat qaraqalpaqları ha'm Arallı o'zbekleri arasında bolıwı onın' shınında da tu'rk tilles xalıqlar arasına pu'tkilley sin'isip ketken adam ekenligin bildiredi. Sonın' ushında onın' jazg'an 'Turki xalıqları shejireleri' u'lken ta'jiriybeler tiykarında payda bolg'an ilimiy miynet. Bul kitap tog'ız baptan ibarat bolıp, birinshi bap - tap Adam Atadan Mon'g'ol xang'a shekem; ekinshi bap - Mong'ol xannan Shıng'ıs xang'a shekem; u'shinshi bap - Shıng'ıs xannın' tuwılıwı ha'm o'limi; to'rtinshi bap - U'gedey xan; besinshi bap - Shıg'atay xan; altınshı bap - A'l xan; jetinshi bap - Joshı xan; segizinshi bap - Shaybanıyxan; tog'ızınshı bap - Shaybanı xannın' Xorezmde patshalıq etken a'wladlarına bag'ıshlang'an. Ha'r bapta so'z etilgen xanlardın' tek o'zleri g'ana emes, ba'lki olardın' a'wladlarının' tajı, taxt saltanatların so'z etken.
A'bilg'azı Bahadırxan shınında da talantlı ha'm ta'jiriybeli adam bolg'an. Sebebi onın' jig'irma jıllıq o'miri quwg'ıplıqta o'tip, ol bul arada Buxara, Turkstan, Tashkent ha'm İran xanlarının' turmısı menen jaqınnan tanıs bolg'an. A'sirese ol qazaq, qaraqalpaq ha'm tu'rkmen xalıqlarının' turmısın ha'm tariyxıy a'n'gimelerin jaqsı bilgen. Ma'selen onın 1630-jılı qazaq xanı Tursınnan ja'rdem sorap Tashkentke barıwı, 1631-jılı Xorezm tu'rkmenleri ta'repinen jaqsı qabıl alınıwı, 1643-jılı Qon'ırat qaraqalpaqları ha'm Arallı o'zbekleri arasında bolıwı onın' shınında da tu'rk tilles xalıqlar arasına pu'tkilley sin'isip ketken adam ekenligin bildiredi. Sonın' ushında onın' jazg'an 'Turki xalıqları shejireleri' u'lken ta'jiriybeler tiykarında payda bolg'an ilimiy miynet. Bul kitap tog'ız baptan ibarat bolıp, birinshi bap - tap Adam Atadan Mon'g'ol xang'a shekem; ekinshi bap - Mong'ol xannan Shıng'ıs xang'a shekem; u'shinshi bap - Shıng'ıs xannın' tuwılıwı ha'm o'limi; to'rtinshi bap - U'gedey xan; besinshi bap - Shıg'atay xan; altınshı bap - A'l xan; jetinshi bap - Joshı xan; segizinshi bap - Shaybanıyxan; tog'ızınshı bap - Shaybanı xannın' Xorezmde patshalıq etken a'wladlarına bag'ıshlang'an. Ha'r bapta so'z etilgen xanlardın' tek o'zleri g'ana emes, ba'lki olardın' a'wladlarının' tajı, taxt saltanatların so'z etken.


A'lbette A'bilg'azıdan burında mon'g'ollar tariyxı haqqında tariyxıy shıg'armalar jazg'an alımlar bar. Ma'selen Rashidaddin, Mırza Ulug'bek ha'm basqalar. Lekin bul shıg'armalardın' ko'pshiligi parsı tilinde jazılg'an bolıp, tu'rki xalıqları ha'm patshaları haqqında arnawlı pikir bildirmegen. Al A'bilg'azı bolsa mon'g'ollar tariyxın jazıw menen birge turki xalıqlardın' kelip shıg'ıw tariyxında o'z aldına maqset etip qoyg'an. Onın u'stine tu'rki tilinde' jazılg'an. Sol jag'ınan qarag'anda bul shıg'armanın' tu'rki xalıqlar tariyxın u'yreniw jolındag'ı ornı bo'lek.
A'lbette A'bilg'azıdan burında mon'g'ollar tariyxı haqqında tariyxıy shıg'armalar jazg'an alımlar bar. Ma'selen Rashidaddin, [[Mırza Ulug'bek|Mırza Ulug'bek]] ha'm basqalar. Lekin bul shıg'armalardın' ko'pshiligi parsı tilinde jazılg'an bolıp, tu'rki xalıqları ha'm patshaları haqqında arnawlı pikir bildirmegen. Al A'bilg'azı bolsa mon'g'ollar tariyxın jazıw menen birge turki xalıqlardın' kelip shıg'ıw tariyxında o'z aldına maqset etip qoyg'an. Onın u'stine tu'rki tilinde' jazılg'an. Sol jag'ınan qarag'anda bul shıg'armanın' tu'rki xalıqlar tariyxın u'yreniw jolındag'ı ornı bo'lek.


A'bilg'azının' bunnan tısqarı 'Tu'rkmenler shejiresi' - dep atalg'anda belgili miyneti de bar.
A'bilg'azının' bunnan tısqarı 'Tu'rkmenler shejiresi' - dep atalg'anda belgili miyneti de bar.

08:36, 2008 j. fevraldıń 29 waqtındaǵı nusqası

Orta Aziyanın' oraylıq qatlamlarında XV-a'sirden baslap jazılg'an birqansha tu'rki qoljazbalar ushıraydı. Olardın' arasındag'ı en' dıqqatqa sazawar shıg'armalardın' biri sap tu'rki tilinde jazılg'an Xiywa xanı A'bilg'azı Bahadırxannın' (1663-1677 j.) 'Shejiraiy tu'rk' (Tu'rikler shejiresi) dep atalg'an miyneti. Bul tu'rki xalıqlardın kelip shıg'ıwı haqqındag'ı da'slepki ilimiy miynetlerdin' biri bolıp o'z qunlılıg'ı menen a'dewir ajıralıp turadı.

A'bilg'azı 1603-jılı 23 avgustta U'rgenish qalasında tuwılg'an. O'zi Qon'ırat a'wladlarına tiyisli ha'kim a'wladlarınan bolıp on jeti jasınan baslap Xabash ha'm Jolbarıs Sultanlar menen taxtqa talasqan. Son'ınan Buxarag'a qashıp ketip İsfandiyar xan bolg'an (1623) jılları Xorezmge qaytıp keledi. U'rgenishke ha'kim etip tayınlanadı. Biraq son'ınan 1627-jılı İsfandiyar xan ta'repinen quwg'ıng'a ushıraydı. Bunnan keyin Turkstang'a qaraqalpaqlar arasına qashıp baradı. Ol jerde 1630-jılg'a shekem jasag'an. Son'ınan İrang'a o'tip ketip 12 jıl dawamında quwg'ınlıqta o'mir keshiredi. Son'ınan İsfandiyar o'liminen son' Xorezmge qaytıp kelip 1644-jılı qaraqalpaqlar ha'm Arallı o'zbeklerinin quwatlawı tiykarında Xiywag'a xan bolg'an. Ol Xiywa xanlıg'ın jigirma jıl dawamında basqarg'an. Son'ınan o'zinin' payg'ambar jasına jetiwine baylanıslı xanlıqtı balası Anusha xang'a (1663-1687) tapsırıp 'Tu'rki mon'g'ol xalıqları shejiresi' kitabın jazıwdı qolg'a aladı. Biraq bir jıldan keyin A'bilg'azı tosattan qaytıs boladı. Kitap tamamlanbay qalg'an ushında Anusha xan onı dawam' etiw ushın saray diywanbegilerinen bolg'an Maxmud İbn Muxammed U'rgenishiyge tapsırılg'an. Sonın' ushında tariyxshılar bul kitaptın' I-VI bapla'rı Muxammed U'rgenishiy ta'repinen jazılg'an degen juwmaqqa keledi.

A'bilg'azı Bahadırxan shınında da talantlı ha'm ta'jiriybeli adam bolg'an. Sebebi onın' jig'irma jıllıq o'miri quwg'ıplıqta o'tip, ol bul arada Buxara, Turkstan, Tashkent ha'm İran xanlarının' turmısı menen jaqınnan tanıs bolg'an. A'sirese ol qazaq, qaraqalpaq ha'm tu'rkmen xalıqlarının' turmısın ha'm tariyxıy a'n'gimelerin jaqsı bilgen. Ma'selen onın 1630-jılı qazaq xanı Tursınnan ja'rdem sorap Tashkentke barıwı, 1631-jılı Xorezm tu'rkmenleri ta'repinen jaqsı qabıl alınıwı, 1643-jılı Qon'ırat qaraqalpaqları ha'm Arallı o'zbekleri arasında bolıwı onın' shınında da tu'rk tilles xalıqlar arasına pu'tkilley sin'isip ketken adam ekenligin bildiredi. Sonın' ushında onın' jazg'an 'Turki xalıqları shejireleri' u'lken ta'jiriybeler tiykarında payda bolg'an ilimiy miynet. Bul kitap tog'ız baptan ibarat bolıp, birinshi bap - tap Adam Atadan Mon'g'ol xang'a shekem; ekinshi bap - Mong'ol xannan Shıng'ıs xang'a shekem; u'shinshi bap - Shıng'ıs xannın' tuwılıwı ha'm o'limi; to'rtinshi bap - U'gedey xan; besinshi bap - Shıg'atay xan; altınshı bap - A'l xan; jetinshi bap - Joshı xan; segizinshi bap - Shaybanıyxan; tog'ızınshı bap - Shaybanı xannın' Xorezmde patshalıq etken a'wladlarına bag'ıshlang'an. Ha'r bapta so'z etilgen xanlardın' tek o'zleri g'ana emes, ba'lki olardın' a'wladlarının' tajı, taxt saltanatların so'z etken.

A'lbette A'bilg'azıdan burında mon'g'ollar tariyxı haqqında tariyxıy shıg'armalar jazg'an alımlar bar. Ma'selen Rashidaddin, Mırza Ulug'bek ha'm basqalar. Lekin bul shıg'armalardın' ko'pshiligi parsı tilinde jazılg'an bolıp, tu'rki xalıqları ha'm patshaları haqqında arnawlı pikir bildirmegen. Al A'bilg'azı bolsa mon'g'ollar tariyxın jazıw menen birge turki xalıqlardın' kelip shıg'ıw tariyxında o'z aldına maqset etip qoyg'an. Onın u'stine tu'rki tilinde' jazılg'an. Sol jag'ınan qarag'anda bul shıg'armanın' tu'rki xalıqlar tariyxın u'yreniw jolındag'ı ornı bo'lek.

A'bilg'azının' bunnan tısqarı 'Tu'rkmenler shejiresi' - dep atalg'anda belgili miyneti de bar.