Baltalı Hano
| Baltalı Hano | |
|---|---|
| Tuwılǵan sánesi | Lua error package.lua moduli ishindegi 80 jolında: module 'Module:RomanNumber' not found. |
| Qaytıs bolǵan sánesi | Lua error package.lua moduli ishindegi 80 jolında: module 'Module:RomanNumber' not found. |
| Kásibi | serial adam óltiriwshi, tonawshı, mafiya |
| Perzentleri | 1 |
Baltalı Hano yaki haqıyqıy atı Xanzada (túrkshe: Hanzâde) — Osmaniyler imperiyası dáwirinde jasaǵan serial adam óltiriwshi, tonawshı hám mafiya. Ol Túrkiyadaǵı birinshi hayal mafiya ekenligi boljanadı.
Hano balasınıń monshada «monsha balası» retinde paydalanılǵanına gúwa bolǵan hám ol sol waqıtta monshadaǵı 21 adamdı balta menen óltirgen dep esaplanadı. Bul waqıyadan keyin oǵan «Baltalı Hano» degen laqap taǵıldı. Keyin ol tonawshı hám mafiya boldı, erkek mafiyalardı alıp qashıp, basların kesken hám sol arqalı óziniń baylıǵın arttıradı. Bul islerdi 17 ay dawam ettirgennen keyin qolǵa túsip, tonawshılıq hám adam óltiriwde ayıplı dep tabılıp, atıp óltirilgen.
Ayırım derekler tariyxta bul adamnıń jasaǵanın, biraq onıń ómiri tuwralı maǵlıwmatlardıń ráwiyat ekenligin jazadı.
Ómiri hám iskerligi
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Tuwılǵan jeri hám sánesi tolıq belgilenbegen. Ol 1800-jıllardıń aqırında jasaǵan dep esaplanadı[1][2]. Negizgi atı Xanzada. Istanbuldıń bir máhállesinde jasaǵan hám súyiklisi mafiya aǵzası bolǵan Hano Túrkiyanıń birinshi hayal mafiyalarınan biri esaplanadı[3][4][5][6]. Diyqan shańaraqtıń perzenti Hano ákesi menen birge atızda jetistirilgen ónimlerdi jıynap alıp, bazarda satatuǵın edi. Ákesi qızın baslanǵısh mektepti pitkergennen keyin sol dáwirdiń baylarınan birine turmısqa beredi. Qızı dáslep buǵan jaqınlaspaǵan bolsa da, keyinirek hámiledar bolıp, ul perzent kórgen. Baltalı Hano balası 6 jas waqtında kúyewi qaytıs bolǵan hám onnan kóp miyras qalǵan[7].
Ayırım maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, «shebekey Ligor» atı menen tanılǵan mafiya aǵzası oǵan qarsı bolǵan hám Xanzada onıń menen jasawǵa razı bolǵan[3][7][8]. Hano bir kúni keshte úyine kelip, balasınıń úyde joq ekenligin kórdi de, onı izley basladı. 12 jaslı balasın izlep júrip, oynası oǵan tosqınlıq etip atırǵanın kóredi hám bir kúni erkekler kiyimlerin kiyip, onıń izinen ańlıydı. Hano onıń izinen monshaǵa shekem barıp, oynası tárepinen alıp qashılǵan balasın «monsha balası» retinde paydalanılıp atırǵanın kóredi. Hano monshada balta menen 21 adamdı, sonıń ishinde, oynasın da óltirgen[4][8] hám keyin balası menen qashıp ketken dep boljanadı[5][6]. Bul waqıyadan keyin ol «Baltalı Hano» laqabın aldı. Biraq basqa bir derekte atap ótiliwinshe[6], Ligor uslanǵan sońǵı shaxs bolǵan.
Keyin mafiya sıpatında jumıs alıp bardı. Sol dáwirde siyasiy krizisler hám urıslar menen áwere bolǵan Osmaniyler imperiyası bul másele menen shuǵıllana almadı. O erkek mafiya aǵzaların alıp qashıp, basların kesip kóshelerde kórgizbe isledi hám baylıǵın arttırdı. Istanbulda iskerlik júrgizgen 17 ayǵa shamalas waqıtta hámme onnan qorqatuǵın edi[5]. Keyin ala aldawshılıq hám adam óltiriwshilikte uslanıp, ayıpker dep tabılıp, atıp taslanǵan[4][6][9].
Ayırım dereklerde bunday adam tariyxta jasaǵanlıǵı atap ótiledi, biraq bul ómir tariyxı ápsana[3][7].
Tanımalı mádeniyatta
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]2017-2021-jıllarda efirge berilgen hám Abdulhamid II húkimdarlıǵınıń sońǵı 20 jıllıǵın súwretleytuǵın «Paytaxt: Abdulhamid» túrk serialında Baltalı Hano rolin Marve Qızıl atqarǵan[7]. Túrkiyalı repper Lil Zey óziniń 2021-jılǵı «Qara teatr» atlı studiyalıq albomında usı atamadaǵı singlin Baltalı Hanoǵa arnaǵan[10]. Túrk jazıwshısı Mehmet Işıktıń 2023-jılı basıp shıǵarılǵan «Komissar Muharrem Baltalı Hano izinde» romanında Baltalı Hanonıń ómiri haqqında sóz etiledi[11].
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ «İstanbul'un ilk kadın mafyası Baltalı Hano kimdir?». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ Oruc, Turan «21 nəfəri balta ilə öldürən İstanbulun ilk qadın mafiyası - "Baltalı Hano"nun HƏYAT HEKAYƏSİ». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Türkiye’nin ilk kadın mafyası Baltalı Hano!». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «İstanbul'un ilk kadın mafyası Baltalı Hano kimdir?». 25 iyun 2025da túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyun 2025-jıl.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Türkiye'nin ilk kabadayıları». 25 iyun 2025da túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyun 2025-jıl.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Yanık, Ahmet. Derin Devletin Adamları. Az Boek, 2023. ISBN 9786051293462.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «İşte İstanbul'un ilk kadın mafyası Baltalı Hano! 21 adamı baltayla öldürdü..». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ 8,0 8,1 «...Baltalı Hano...». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ «Geçmişten Günümüze İstanbul Kabadayıları». 7-dekabr 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyun 2025-jıl.
- ↑ «Şarkı şarkı: Lil Zey ve “Kara Tiyatro” albümü». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
- ↑ Sarısözen, Serhat «Osmanlı’nın ilk kadın mafyasının hikayesini yazan Işık: “Bir kadının dönüşümünü göstermek istedim”». 24-sentyabr 2024-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-sentyabr 2024-jıl.
Qosımsha oqıw
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Yanık, Ahmet. Derin Devletin Adamları. Az Boek, 2023. ISBN 9786051293462. (túrk.)
- Işık, Mehmet. Komiser Muharrem Baltalı Hano’nun Peşinde. Yaka Yayınları, 2023. ISBN 6057466438. (túrk.)