Ekrem İmamoğlunıń qolǵa alınıwı

2025-jılı 19-martta Túrkiyanıń Istanbul qalası hákimi Ekrem İmamoğlu hám bir neshe adam qolǵa alındı^[1]^[2]^[3].

2025-jılı 19-martta Ekrem İmamoğlu jınayiy shólkemniń basshısı retinde, korrupciya, aldaw, terroristlik shólkem menen birge islesiw hám taǵı birneshe sebebpleri menen qolǵa alındı. Usı operaciya sheńberinde İmamoğlunıń sekretarı Murat Ongun hám ayırım rayon hákimleri de qosa jámi 100den zıyat adam qolǵa alındı. Bul waqıyalar İmamoğlunıń Respublika xalıq partiyasınıń 2028-jılǵı saylawları ushın prezident kandidatlıǵı dodalanıp atırǵan máwritte júzege keldi. RXP liderleri qolǵa alıw qararın «awdarıspaqqa kirisiw» dep ginaladı hám İmamoğluna ózleriniń qollap-quwatlawların bildirdi.

Evropa Keńesi, Evropa parlamenti hám Human Rights Watch İmamoğlunıń qolǵa alınıwın júdá qaralap, bul jaǵdaydı xalıqqa qarsı bir adım retinde bahaladı. Qolǵa alınǵannan keyin Túrkiyada húkimetke qarsı protestolar baslandı.

Arqa plan

Waqıyalardıń baslanıwı İmamoğlunıń 2019-jılı Istanbul wálayatı hákimi bolıp saylanıwınan keyin universitet diplomınıń dodalanıwına súyenedi^[4]. 2020-jılı 15-fevralda birinshi ret CİMERge İmamoğlunıń Girne Amerika universitetinen Istanbul universitetine nızamsız ótkeni haqqında xabar berildi. Istanbul universiteti rektoratı bunı tuwrıladı hám İmamoğlunıń universitet tárepinen járiyalanǵan ekinshi qánigeliktiń shet elliler ushın ajıratılǵan kvotasına registraciya etkenin hám registraciyanıń kerekli statyalar menen bahalanıp, qabıl etilgenin bildirdi^[5]. Biraq 2024-jılı CİMERge taǵı bul haqqında bir xabar tústi, talap Joqarǵı oqıw orınları bilimlendiriw ministrligine berilgeninen keyin İmamoğlunıń ekinshi qánigelik retinde ótken jılı 1990-jıl ekenligi, Joqarǵı oqıw orınları bilimlendiriw ministrliginiń Girne Amerika universitetinıń diplomın tán almaytuǵının bildirdi^[5].

Bolıp ótken waqıyalardan keyin İmamoğlunıń advokatları pitkerigen jılınıń 1994-jıl ekenligin, universitet basqarıw shólkemi, bahalarınıń ortashası hám sol waqıtta tapsırıw ushın kriteriyalardıń tuwra kelgenin, İmamoğlunıń Biznes fakultetiniń inglisshe bólimine ekinshi qánigelik retinde oqıwın tastıyıqlawı, tayarlıq hám 1-kurstı pitkergennen keyin Istanbul universitetiniń daǵazası boyınsha 29-avgustta ekinshi qánigelik ushın registraciya qılǵanın ayttı^[5].

Istanbul Bas Prokurorı 2025-jıldıń 22-fevralında Joqarı oqıw ornı bilimlendiriw ministrligi (YÖK) Qadaǵalaw keńesiniń 17-fevraldaǵı tergew esabatına súyene otırıp^[5], tergewdi basladı^[6]. Baqlaw keńesiniń esabatına sáykes, İmamoğlu ekinshi qánigelikte oqıw kriteriyaların orınladı, biraq Girne Amerika universiteti 1990-jılı tán alınbaytuǵın edi^[5]^[7]. Tergew baslanǵanna keyin İmamoğlunıń advokatları: «Tán alıw tuwralı nızam birinshi ret 1996-jılı kúshke engen. Biraq, ol waqıtta shıǵarılǵan reje boyınsha tán alınbaytuǵın universitetten ekinshi qánigelikte oqıw ushın kóshiriw múmkin emes dep aytılmaǵan. Bul temadaǵı nızam 2010-jılı ózgerdi hám tán alınbaytuǵın universitetten kóshiwge bolmaytuǵının», dedi. İmamoğlu 2025-jılı 5-martta diplom tuwralı gúwalıq berdi^[8].

Qolǵa alınıwı

Ekonomikalıq nátiyjeler

2025-jılı 19-martta Ekrem İmamoğlu qolǵa alınıwı Túrkiya ekonomikasında aytarlıqtay ózgerislerge alıp keldi. Bul rawajlanıwdı nırqlar siyasiy belgisizliktiń artıwı retinde túsindirdi hám ekonomikalıq kórsetkishlerde teris kórinisler bayqaldı. Túrk lirası AQSh dollarına baylanıslı qunın 14,5%ke deyin joǵalttı. BITS 100 indeksi qunınıń 8,72%in joǵaltıp, aldınǵı kúnniń jabılıwınan 10 802 tarmaqqa deyin 9 860 tarmaqqa tústi. Túrkiyanıń 2045-jılı tólenetuǵın dollarlıq mámleketlik obligaciyası 1,6%ke qunsızlanıp, 80,9%ke tústi^[9].

Keyin

Jergilikli reakciyalar

Xalıqaralıq reakciyalar

Derekler

↑ «İBB'deki "terör ve örgütlü suçlar" soruşturmalarında 79 şüpheli gözaltına alındı». Anadolu Ajansı (19-mart 2025-jıl).
↑ «Turkey detains Erdogańs main rival on array of charges» (en). Reuters (19-mart 2025-jıl).
↑ «Turkey Detains President Erdogan’s Main Political Rival Imamoglu» (en). Bloomberg (19-mart 2025-jıl).
↑ «İmamoğlu’nun diploma skandalı ilk kez 2019’da ortaya çıktı! Gazeteci Kenan Kıran kaleme almıştı: ÖSYM’den habersiz üniversite kıyağı». AHaber (18-mart 2025-jıl).
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 «Ekrem İmamoğlúna diploma soruşturması hakkında neler biliniyor?» (tr). BBC News Türkçe (15-mart 2025-jıl).
↑ «Ekrem İmamoğlúna "sahte diploma" soruşturması açıldı» (tr). Medyascope (22-fevral 2025-jıl).
↑ «İstanbul Üniversitesinin diploma iptaline ilişkin gerekçeleri ortaya çıktı». www.aa.com.tr.
↑ «İmamoğlu, 'sahte diplomá soruşturmasında 5 Mart’ta ifade verecek» (tr). euronews (24-fevral 2025-jıl).
↑ «Turkish markets slide after Erdogan rival detained». Reuters (19-mart 2025-jıl).

[:2-1] «İBB'deki "terör ve örgütlü suçlar" soruşturmalarında 79 şüpheli gözaltına alındı». Anadolu Ajansı (19-mart 2025-jıl).

[:3-2] «Turkey detains Erdogańs main rival on array of charges» (en). Reuters (19-mart 2025-jıl).

[:4-3] «Turkey Detains President Erdogan’s Main Political Rival Imamoglu» (en). Bloomberg (19-mart 2025-jıl).

[4] «İmamoğlu’nun diploma skandalı ilk kez 2019’da ortaya çıktı! Gazeteci Kenan Kıran kaleme almıştı: ÖSYM’den habersiz üniversite kıyağı». AHaber (18-mart 2025-jıl).

[:5-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 «Ekrem İmamoğlúna diploma soruşturması hakkında neler biliniyor?» (tr). BBC News Türkçe (15-mart 2025-jıl).

[6] «Ekrem İmamoğlúna "sahte diploma" soruşturması açıldı» (tr). Medyascope (22-fevral 2025-jıl).

[7] «İstanbul Üniversitesinin diploma iptaline ilişkin gerekçeleri ortaya çıktı». www.aa.com.tr.

[8] «İmamoğlu, 'sahte diplomá soruşturmasında 5 Mart’ta ifade verecek» (tr). euronews (24-fevral 2025-jıl).

[9] «Turkish markets slide after Erdogan rival detained». Reuters (19-mart 2025-jıl).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]