Kontentke ótiw

Futbol klubı

Wikipedia — erkin enciklopediya
Dúnyadaǵı eń belgili futbol klublarınıń biri, FK Barselona, óziniń Kamp Nou stadionında ótkerilgen úy oyınında.

Futbolda, futbol klubı (yamasa associaciya futbol klubı, alternativ túrde futbol klubı) ‒ bul futbol komandaları óz sport iskerligin shólkemlestiretuǵın sport klubı. Klub ǵárezsiz birlik sıpatında, úlkenirek sport shólkeminiń bir bólegi retinde, bas klub yamasa shólkemniń sıńar kompaniyası túrinde bola aladı.

Futbol sportı klub iskerligine qatnasatuǵın komandalarǵa ligalar hám basqa jarıslar sıyaqlı turnirlerge qatnasıwǵa múmkinshilik beredi. Komandalar futbol jarıslarında klubtı wákillik etiwge huqıqlı bolıwı ushın óz oyınshıların, sonday-aq xızmetkerlerin hám basqa da tulǵasın dizimnen ótkeriwi kerek.[1]

Klub jarısları

UEFA Super Kubogı trofeyi.

Futbol terminologiyasında jarıslar «klub jarısları» dep ataladı. Íqlasbentler de óz klublarında aǵzalıq huqıqların alıwı múmkin. Hátte qáwenderler de baylanıslı klubtıń aǵzaları sıpatında esaplanıwı múmkin. Bul sporttıń futbol dep atalıwınıń sebepleriniń biri. Klublardı licenziyalawdıń anıq talapları FIFA tárepinen belgilenedi hám hár bir milliy aǵza associaciya sheńberinde ámelge asırıladı.[2]

Futbol klublarınıń kópshiligi liga sistemasında qatnasadı. Bul liga sistemaları kontinental dárejede altı aymaqlıq FIFA konfederaciyaları tárepinen basqarıladı. Futbol klubları dúnya júzi boylap oyınnıń háwesker, yarım professional yamasa professional dárejelerinde boladı. Olar aǵzalar tárepinen de, biznes subektleri tárepinen de iyeleniliwi múmkin.

Tariyxı

Futbol klubları XIX ásirden berli ámelde bolıp, klublardıń bar bolıwı 1850-jıllarǵa barıp taqaladı.[3] 1860-jıllardıń basında Angliyada jámiyetlik mekteplerde, sonday-aq Sheffild Qaǵıydalarına muwapıq industriallıq arqada oynalǵan hár túrli futbol oyınların birlestiriw hám kelisiw ushın usınıslar kóbeydi. Pútkil Ullıbritaniya boylap jumısshı klass, sanaat qalaları 1800-jıllardıń aqırında óz Futbol Associaciyaların shólkemlestire basladı, 1873-jılı Shotlandiya Futbol Associaciyasınan baslap 1878-jılı Lankashir FA-ǵa shekem. Házirgi waqıtqa shekem bar bolǵan komandalar payda bola basladı, olardıń ayırımları shirkewdiń járdemi menen; mısalı, Aston Villa 1874-jılı, Vulverxempton Uonderers 1877-jılı, Bolton Uonderers 1874-jılı hám Everton 1878-jılı qurılǵan.[4]

Professional futbol klubları

Sporttıń kólemi hám abırayı sebepli, professional futbol klubları áhmiyetli kommerciyalıq turmısqa iye, bunda ıqlasbentler jeke xızmet hám óz-ara háreketti kútedi, al sırtqı tárepler professional futbol tarawın áhmiyetli biznes ústinlikleriniń deregi retinde kóredi.[5][6][7] Usı sebepli, qımbat oyınshı transferleri sporttıń kútiletuǵın bólegine aylandı. Jıl sayın jaqsı nátiyjeleri ushın trenerlerge yamasa shınıqtırıwshılarǵa sıylıqlar da beriledi.

Professional futbol klublarınıń dizaynları, logotipleri hám atları kóbinese licenziyalanǵan sawda belgileri bolıp tabıladı. Futbol komandası menen (professional) futbol klubı arasındaǵı ayırmashılıq - bul birlesiw. Futbol klubı - bul komitet tárepinen qurılǵan hám basqarılatuǵın, oyınshılardan tısqarı ıqlasbentlerden de ibarat aǵzaları bar shólkem.

FIFAnıń associaciya futbol klubları ushın qaǵıydaları hám nızamlarınıń nátiyjesi - oyınshılarǵa klublardıń ózinen basqa hesh qanday nızamlı tulǵa iyelik ete almaydı. Yaǵnıy, klubqa oyınshılardı alıwda sırtqı investorlardıń qatnasıwı tek ǵana sol oyınshınıń kelisimine bolǵan huqıqlardı aqırǵı transfer etiwdi óz ishine alıwı kerek, al kelisimniń ózin emes.[8]

Ekonomika

Bir neshe professional futbol klubları ashıq sawda etiledi.[9] Ádette, futbol klubları paydanı maksimallastırıw maqsetinde basqarılmaydı, óytkeni onıń iyeleri ushın sport nátiyjeleri finanslıq nátiyjelerden góre áhmiyetlirek sanaladı.[10] Bunnan tısqarı, mısalı, UEFA Financial Fair Play sıyaqlı finanslıq nızamlar da klubtıń óz qárejetleri hám kapital aktivleri menen ne isley alatuǵının hám ne isley almaytuǵının sheklewi múmkin.

Futbol klubınıń kapital strukturası kommerciyalıq emes korporaciyanıń strukturasına jaqın, biraq ol óz investorları ushın paydalı bolıwı múmkin. Buǵan ámeliy mısal - klublar match kúngi biletlerdiń bahasın bazar bahasınan tómen qoyıwı múmkin, onıń ornına ulıwma match kúngi tabısına qaraǵanda stadionnıń kóbirek tolıwın yamasa aǵzalıq mártebesin artıq kóriwi.[11] Jáne bir ayrıqsha mısal - professional futbol klubları tárepinen jámiyetlik baslamalardıń keń tarqalǵanı.[12][13]

Inglis Premer-Ligası tolıǵı menen oǵan qatnasıwshı 20 aǵza klubqa tiyisli.[14]

Bazarlar

Professional futbol klubları sonday-aq kópshilik talap etetuǵın ónimdi oyın-zawıq sektorınıń auditoriyasına usınıwshı bazar subektleri sıpatında da háreket etedi. Sonlıqtan, ol óz ónimi (futbol oyınshıları) menen bazarı (ıqlasbentler) arasındaǵı bazar dáldalı sıpatında xızmet etedi.[15] Solay islep, ol futbol mádeniyatınıń tábiyiy bólegi bolǵan belgili bir geografiyalıq aymaqta orın aladı. Futbol klubları ózleriniń tiyisli bolǵan jergilikli aymaǵınan tısqarı jerlerge de óz tásir aymaǵın keńeytiwi múmkin.[16]

Jaslar sistemaları

Kóplegen associaciya futbol klubları shólkemniń bir bólegi retinde yamasa klubqa baylanıslı bolǵan bir yamasa bir neshe jaslar sistemasına iye boladı. Abıraylı futbol klubları kóbinese ózleriniń jaslar akademiyaları menen birge, baylanıslı klublar arqalı sırtqı talant dereklerine (pullarına) hám jaslar turnirlerin shólkemlestiriwge de iye boladı.

Stadionlar

Futbol klubı ádette óz úy oyınların ótkeretuǵın belgilengen stadionǵa iye boladı, bul jerde klub óz úy oyınların ótkeredi, olar ádette máwsimdegi oyınlardıń shama menen yarımın quraydı. Úy maydanı klubtıń ózine yamasa basqa bir subektke, mısalı, bizneske, qalaǵa yamasa rayonǵa tiyisli bolıwı múmkin. Klublar kóbinese óz úy oyınlarınıń jalǵız shólkemlestiriwshileri bolıp tabıladı.

Stadionǵa at qoyıw huqıqları geyde qáwenderler tárepinen futbol klubı ushın qosımsha tabıs dereklerin jaratıw maqsetinde alınadı. Ádette bul klubtan (yamasa onıń iyelerinen) at qoyıw huqıqları satılatuǵın stadionǵa tolıq iyelik etiwdi talap etedi.[17]

Basqarıw infrastrukturası

Futbol klubı biznes subekti sıpatında boladı. Klub oyınshılar menen de, oynamaytuǵın xızmetkerler menen de kommerciyalıq shártnamalarǵa qol qoyadı. Hár qanday biznes subekti sıyaqlı, onıń óz xatkeri yamasa xatkerlik bólimi, sonday-aq finans, huqıq, esap-kitap hám basqa da bólimleri bar. Klubta kóbinese onı keń jámiyetshilikke tanıstıratuǵın yamasa klub atınan jámiyetshilik penen baylanıs ornatatuǵın bólim yamasa adam boladı (jámiyetshilik penen baylanıs). Klubta sonday-aq óz agronomı yamasa tolıq awıl xojalıǵı bólimi bolıwı múmkin.

Derekler

  1. ↑ «Club Licensing Regulations». FIFA. Qaraldı: 23-iyul 2022-jıl.
  2. ↑ «FIFA Club Licensing Handbook». FIFA. Qaraldı: 23-iyul 2022-jıl.
  3. ↑ «Football clubs ordered after establishment». footballhistory.org. Qaraldı: 18-iyun 2022-jıl.
  4. ↑ «Soccer Origins, Growth and History of the Game». thepeoplehistory.com. Qaraldı: 20-iyun 2022-jıl.
  5. ↑ Breuer, Christoph; Rohde, Marc (1 March 2017). "The market for football club investors: a review of theory and empirical evidence from professional European football". European Sport Management Quarterly 17 (3): 265–289. doi:10.1080/16184742.2017.1279203. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/16184742.2017.1279203. Retrieved 18 June 2022. 
  6. ↑ Callejo, Miguel Blanco; Forcadell, Francisco Javier (16 November 2006). "Real Madrid football club: A new model of business organization for sports clubs in Spain". Global Business and Organizational Excellence 26 (1): 51–64. doi:10.1002/joe.20121. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/joe.20121. Retrieved 18 June 2022. 
  7. ↑ Senaux, Benoît (March 2008). "A stakeholder approach to football club governance". International Journal of Sport Management and Marketing 4 (1). doi:10.1504/IJSMM.2008.017655. https://www.researchgate.net/publication/247834609. Retrieved 18 June 2022. 
  8. ↑ Robalinho, Marcelo. Third-Party Ownership of Football Players. Booktango, 2014. ISBN 978-1-4689-4179-1. 
  9. ↑ «Football Clubs you can buy shares in». uk.advfn.com. ADVFN Financial News.
  10. ↑ The English Football Industry: profit, performance and industrial structure. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02692179700000008. 
  11. ↑ Nash, Rex (December 2000). "Contestation in Modern English Professional Football: The Independent Supporters Association Movement". International Review for the Sociology of Sport 35 (4): 465–486. doi:10.1177/101269000035004002. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/101269000035004002. 
  12. ↑ Watson, Neil (2000). "Football in the community: 'What's the score?'". Soccer & Society 1 (1): 114–125. doi:10.1080/14660970008721253. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/14660970008721253. Retrieved 24 April 2023. 
  13. ↑ Kolyperas, Dimitrios; Morrow, Stephen. "Developing CSR in professional football clubs: drivers and phases". Corporate Governance: The International Journal of Business in Society 15 (2): 177–195. doi:10.1108/CG-05-2014-0062. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/CG-05-2014-0062/full/html. 
  14. ↑ «About the Premier League». premierleague.com. Qaraldı: 20-iyun 2022-jıl.
  15. ↑ Fleischmann, A. Carolin (January 2019). International orientation of professional football beyond Europe: A digital perspective on the global reach of English, German and Spanish clubs. Emerald Insight. 
  16. ↑ Keene, Stefan (6 June 2007). The Peculiar International Economics of Professional Football in Europe. 
  17. ↑ Gillooly, Leah. Routledge Handbook of Football Business and Management. Routledge. ISBN 9781351262804. 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Futbol_klubı&oldid=109331» saytınan alınǵan