Kontentke ótiw

Gol (sport)

Wikipedia — erkin enciklopediya
Piter Bondra muz xokkeyinde gol urmaqta

Sportta gol dep yamasa esap ashıw jaǵdayına, yaki hújim etiwshi komanda upay alıw ushın toptı yaki shaybanı jiberiwi kerek bolǵan fizikalıq strukturaǵa yamasa aymaqqa aytıladı. Dárwazanıń strukturası hár túrli sport túrlerinde hár qıylı boladı, hám oyın maydanınıń hár bir tárepiniń shetine jaqın jerde hár bir komanda qorǵawı ushın birewden ornalastırıladı. Gol urıwdı óz ishine alatuǵın sport túrleri kóbinese hújim oyınları dep te ataladı.[1][2]

Kóplegen sport túrlerinde, hár bir dárwaza strukturası ádette eki vertikal baǵanalardan, dárwaza baǵanaları dep atalatuǵın, hám olardı baylanıstırıp turatuǵın gorizontal dárwaza ústi elementinen ibarat. Dárwaza baǵanaları arasındaǵı oyın maydanında sızılǵan gol sızıǵı dárwaza aymaǵın belgileydi. Solay etip, maqset toptı yaki shaybanı dárwaza baǵanaları arasınan, krosbardıń astınan yaki ústinen (sport túrine baylanıslı) hám dárwaza sızıǵınan ótkeriwden ibarat. Basqa sport túrlerinde top yaki shayba ótiwi kerek bolǵan basqa túrdegi strukturalar yaki maydanlar bolıwı múmkin, mısalı, basketbol sebeti sıyaqlı.

Bir neshe sport túrlerinde, qarsılas komandanıń dárwaza strukturasına yaki maydanına toptı yaki shaybanı jiberiw - esap ashıwdıń jalǵız usılı bolıp, sonıń ushın aqırǵı esap hár bir komandanıń urǵan gollarınıń ulıwma sanı túrinde kórsetiledi. Basqa sport túrlerinde, gol bir neshe esap ashıw usıllarınıń biri bolıwı múmkin, hám sonlıqtan basqalarǵa qaraǵanda basqasha belgilengen upay sanına iye bolıwı múmkin.

Bahalaw usılları

Ayırım sport túrlerinde, gol - esap ashıwdıń jalǵız usılı. Bul sport túrlerinde, aqırǵı esap hár bir komandanıń urǵan gollarınıń sanı túrinde kórsetiledi, al jeńimpaz belgilengen waqıt dawamında kóbirek gol urǵan komanda boladı.

Basqa sport túrlerinde, gol esap ashıwdıń jalǵız usılı emes. Bul sport túrlerinde, gol belgilengen upay sanına iye, biraq esap ashıwdıń basqa da usılları bar, olar kóbirek, birdey yaki azıraq upaylarǵa iye bolıwı múmkin. Bul sport túrlerinde, esap hár bir komandanıń jıynaǵan ulıwma upaylar sanı túrinde kórsetiledi. Avstraliya qaǵıydaları boyınsha futbolda esap hár bir komandanıń «golları» hám «arttaǵılardıń» sanın, keyin ulıwma upaylar sanın kórsetiw arqalı bildiriledi.

Strukturası

Goldıń strukturası sport túrine qaray ózgeredi. Kóbinese, ol oyın maydanınıń hár bir shetine ornalastırılǵan tórt múyeshli struktura boladı. Hár bir struktura ádette eki vertikal baǵanadan ibarat, olar dárwaza baǵanaları (qaptal tárep baǵana yaki tik baǵanalar) dep ataladı hám kóldeneń sırıqtı uslap turadı. Dárwaza baǵanaları arasındaǵı oyın maydanında belgilengen gol sızıǵı dárwaza maydanın ajıratıp turadı.

Ayırım oyınlarda, mısalı futbol yamasa xokkeyde, maqset toptı baǵanalar arasınan kóldeneń sırıqtıń astınan ótkeriw bolsa, al basqalarında, máselen regbige tiykarlanǵan oyınlarda, top kóldeneń sırıqtıń ústinen ótiwi kerek. Gel futbolı hám xyorlingte, onda dárwaza baǵanaları regbidegi sıyaqlı, top gol ushın dárwazanıń joqarı baǵanası astınan, yamasa upay ushın baǵanalar arasınan kóldeneń sırıqtıń ústinen tebiliwi múmkin. Avstraliya qaǵıydaları boyınsha futbolda kóldeneń sırıq joq, onıń ornına tórt tik baǵana bar. Basketbol, netbol yamasa korfbolda gollar sheńber tárizli boladı. Struktura kóbinese qosımsha tor menen birge keledi, ol gol urılǵanda toptı toqtatadı yamasa ásteletedi. Netbolda maydannıń hár bir shetinde jaylasqan bir baǵana top túsiwi kerek bolǵan kóldeneń sheńberdi uslap turadı. Basketbolda, esap shıǵarıw ushın qollanılatuǵın sheńber hám tor hár bir tárepte baǵana yamasa mexanizm arqalı, yamasa diywalǵa tuwrıdan-tuwrı bekitilgen strukturalar arqalı uslap turılıwı múmkin.

Goal sportları

Tek gol urılatuǵın sport túrleri

Bir qatar oyınlarda gol esap ashıwdıń jalǵız usılı bolıp tabıladı. Bul jaǵdaylardıń hár birinde, belgilengen waqıt ishinde eń kóp gol urǵan komanda jeńimpaz boladı.

Futbol

Futbol oyınındaǵı gol

Futbolda gol esap ashıwdıń jalǵız usılı bolıp tabıladı. Ol sonday-aq esap ashıw strukturasın bildiriw ushın da qollanıladı. Gol urıwǵa talpınıw «soqqı» yamasa «dárwazaǵa baǵıtlanǵan soqqı» dep ataladı. Gol urıw ushın, top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan dárwaza baǵanaları arasınan hám dárwazanıń joqarı baǵanası astınan ótiwi kerek hám bul waqıtta hesh qanday qaǵıydalar buzılmawı kerek (máselen, topqa qol yamasa bilek penen tiyiw).[3] Sonday-aq ofsayd qaǵıydasın da qarań.

Dárwaza strukturası 24 fut (7.32 m) keńlikte hám 8 fut (2.44 m) biyiklikte rama sıpatında anıqlanǵan. Shólkemlestirilgen oyınnıń kópshilik dárejelerinde dárwaza ramkasınıń artına tor bekitiledi, ol toptı uslap qalıw hám goldıń urılǵanın kórsetiw ushın xızmet etedi; biraq Oyın Nızamları tordıń qollanılıwın májbúriy etpeydi hám tek qollanılǵan tordıń dárwazamanǵa kesent bermewin talap etedi.[4]

Plyaj futbolında dárwaza ramkası 5.50 m keńlikte hám 2.20 m biyiklikte rama sıpatında anıqlanǵan.

Futzalda dárwaza ramkası 3 m keńlikte hám 2 m biyiklikte rama sıpatında anıqlanǵan.

Xokkey

Bendi
2012-jılǵı Bendi Jáhán Chempionatında vengr oyınshıları kanadalılardıń múyesh soqqısına qarsı óz dárwazaların qorǵawǵa tayarlanıp atır. Dárwazamannıń kiyimi basqa reńde, bul jerde kúlreń reńde.

Bendide, onıń kóp strukturası associaciya futbolınan alınǵan, esap ashıwdıń jalǵız jolı – gol urıw hám gol sózi esap ashıw strukturasın bildiriw ushın da qollanıladı. Eger eki komandanıń hesh qaysısı oyın dawamında gol urmasa, yamasa eki komanda birdey sanda gol ursa, onda teńlik boladı, tek eger bul pley-off oyını bolmasa. Pley-off oyınında qosımsha waqıt hám aqırında penalti seriyası arqalı jeńimpaz anıqlanadı. Eger Xalıqaralıq Bendi Federaciyası tárepinen belgilengen Bendi Oynaw Qaǵıydalarında basqasha kórsetilmegen bolsa,[5] maqullanǵan gol dep top qádimgi usılda oynalıp, onıń tolıq kólemi eki dárwaza baǵanası hám dárwazanıń joqarı baǵanası arasındaǵı gol sızıǵınıń ishki shegarasınan ótken jaǵdayda esaplanadı. Bul Qaǵıydalardıń 9-bóliminde kórsetilgen. Gol baslaw soqqısınan, penaltiden, erkin soqqıdan, oyındı qayta baslawdan yamasa múyesh soqqısınan tikkeley urılıwı múmkin. Bendi maydanınıń hár qısqa sızıǵınıń ortasında 3.5 m (11 fut) keńlikte hám 2.1 m (6 fut 11 dyuym) biyiklikte gol torı ornalasqan, onıń ólshemi, forması, materialı hám basqa qásiyetleri Bendi Oynaw Qaǵıydalarınıń 1.4-bóliminde belgilengen. Dárwazada top gol sızıǵınan ótkende onı toqtatıw ushın tor bar. Dárwaza maqullanǵan úlgide bolıwı kerek. Gol torınıń aldında 17 m (56 fut) radiuslı yarım sheńber tárizli penalti maydanshası bar. Penalti noqatı goldan 12 metr (39 fut) aldında jaylasqan hám penalti maydanshası sızıǵında eki erkin soqqı noqatı bar, olardıń hár biri 5 m (16 fut) sheńber menen qorshalǵan.

Maydan xokkeyi

Maydan xokkeyindegi dárwaza strukturası 3.66 metr (12.0 fut) keńlikte hám 2.14 metr (7.0 fut) biyiklikte. Associaciya futbolındaǵıday, top dárwaza sızıǵınıń astınan hám gol baǵanalarınıń arasınan tolıǵı menen gol sızıǵınan ótkende gol esaplanadı. Toptı uslap turıw ushın torlar talap etiledi. Gol tek dárwazadan 14.63 metr (48.0 fut) aralıqtaǵı yarım sheńber ishinen urılǵan jaǵdayda ǵana esaplanadı.[6]

Muz xokkeyi
Muz xokkeyi: Dárwazaman soqqını toqtata almaǵanda, shayba torǵa tiyip gol boladı.

Shaybalı xokkeyde shayba hújimshi oyınshınıń tayaǵınan yamasa qorǵawshı oyınshınıń denesiniń qálegen bóleginen baǵanalar arasınan hám dárwazanıń joqarı baǵanası astınan tolıǵı menen gol sızıǵınan ótiwi kerek. Shaybanı ayaq penen tebiwge, urıwǵa yamasa ılaqtırıwǵa bolmaydı, biraq eger shayba hújimshi oyınshınıń konkisi yamasa denesinen abaysızda dárwazaǵa qaray burılsa, gol esaplawǵa boladı. Dárwaza konstrukciyası 4 fut (1.2 m) biyiklikte hám 6 fut (1.8 m) keńliktegi ramka bolıp, oǵan tor bekitilgen. Oyınnıń kópshilik joqarı dárejelerinde dárwaza konstrukciyası iyilgish qazıqlar menen muz betine bekitiledi hám qáwipsizlik ushın oyınshı urıp ketkende sınıp ketedi. Dárwaza oyın maydanshasınıń ishine ornalastırıladı hám oyınshılar dárwazanıń artında shayba menen oynay aladı.[7]

Gandbol

Gandbolda top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan, dárwazanıń joqarı baǵanasınıń astınan hám gol baǵanalarınıń arasınan ótkende gol esaplanadı. Komandalıq gandboldaǵı dárwaza konstrukciyanıń biyikligi 2 metr hám keńligi 3 metr. Toptı uslaw ushın tor talap etiledi.[8]

Lakross

Lakrossda top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótkende gol esaplanadı. Eger hújim etiwshi komanda tárepinen qaǵıyda buzılsa, gol esaplanbawı múmkin. Lakrossdaǵı dárwaza 6 fut (1.8 m) biyiklikte hám 6 fut (1.8 m) keńlikte bolıp, toptıń oyın maydanına qayta kiriwiniń aldın alıw ushın tor qollanıladı. Lakross dárwazaları aqırǵı shegara sızıǵına jaylastırılmaydı; oyın kóbinese dárwazanıń artında júredi.[9]

Netbol

Netbolda top baǵanadaǵı dárwaza saqıynasınan ótkende gol esaplanadı.

Polo

Poloda top jerden qanshelli biyiklikte bolıwına qaramastan, dárwaza baǵanaları arasınan tolıǵı menen ótse, gol esaplanadı. Top dárwaza baǵanaları arasınan yamasa baǵanalardıń ishki shetlerinen joqarıǵa qaray sozılǵan oydan shıǵarılǵan sızıqlar arasınan ótiwi kerek. Dárwaza baǵanasınıń dál ústinen ótken top gol esaplanbaydı.[10]

Polodaǵı dárwaza strukturası keminde 10 fut (3.0 m) biyikliktegi hám dál 8 yard aralıqtaǵı eki baǵanadan ibarat. Dárwazanıń joqarı baǵanası joq hám tor talap etilmeydi. Gol esaplana alatuǵın biyiklik sheksiz.

Qattı maydanlı velosiped polosı

Qattı maydanlı velosiped polosında, eger top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótse hám soqqı qaǵıydalarda anıqlanǵanday «soqqı» retinde baslanǵan bolsa, gol esaplanadı. Soqqı shókkishti siltegendey toqpaqtıń eki ushı menen beriledi, al aralastırıw uzın tárepi menen sipseni iytergendey islenedi. Dástúrli túrde, eki jol belgisi sıyaqlı torsız gol qollanılǵanda, eger top dárwazadan sıpırılıp ótse yamasa qarama-qarsı tárepten ótse, oyın dawam etedi. Bul torsız gollar jarıs oyınlarında endi qaǵıyda boyınsha qollanılmaydı,[11][12] biraq klubtıń resurslarına baylanıslı keń tarqalǵan.

Shinti

Shintide, eger top dárwaza sızıǵınan ótip, dárwazanıń joqarı baǵanasınıń astınan ótse, gol esaplanadı. Gol tek «kaman» dep atalatuǵın tayaq penen ǵana urılıwı múmkin; eger top tebilse, qolda alıp júrilse yamasa hújim etiwshi oyınshınıń qolı ya qolı menen jiberilse, gol esaplanbaydı.

Treybboll

Treybbollda, iyt toptı (jıljıwshı qoy dep ataladı) dárwazaǵa kirgizgende upay esaplanadı.[13] Jıljıwshı qoylar jeti minutlıq waqıt shegarasında belgili bir tártipte dárwazaǵa kirgiziliwi kerek.[14]

Suw polosı

Suw polosında gol top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótip, dárwazanıń joqarı baǵanasınıń astınan hám dárwaza baǵanaları aralıǵınan ótkende esaplanadı. Gol hújimshiniń denesiniń qálegen bólegi menen urılıwı múmkin, tek jumılǵan mushtan basqa. Suw polosındaǵı dárwaza strukturası suwdıń tereńligine baylanıslı. Dárwaza awzı 3 metr keńlikte bolıp, suw betinen 0,9 metr joqarıda yamasa basseyn túbinen 2,4 metr joqarıda boladı, qaysısı joqarı bolsa, sol alınadı. Torlar talap etiledi.

Gollardan basqa qosımsha esap alıp barılatuǵın oyınlar

Tómendegi oyınlarda birneshe esap júrgiziw usılı bar, bunda gol tiykarǵı usıl bolıp esaplanadı, yaǵnıy eń kóp upay alıw usılı. Kópshilik jaǵdaylarda esap gollar sanı, qosımsha esaplar sanı (ádette 1 upay) hám ulıwma upaylar sanı túrinde kórsetiledi. Ulıwma upayları joqarı bolǵan tárep jeńimpaz boladı.

Avstraliya qaǵıydaları boyınsha futbol

Pert stadionındaǵı Avstraliya qaǵıydaları boyınsha futbol dárwaza baǵanları

Avstraliya qaǵıydaları boyınsha futbolda gol hújimshi oyınshı toptı eki biyik dárwaza baǵanları arasınan tolıq ótkergende esaplanadı. Gol esaplanıwı ushın, top dárwaza baǵanlarına tiymewi yamasa olardıń ústinen ótpewi, sonday-aq hújimshiniń ayaǵı yamasa ayaq astınan basqa oyınshınıń denesiniń qálegen bólegine tiymewi kerek. Bunday jaǵdaylarda, esap bexind (1 upay) bolıp esaplanadı. Top tebiliwi, jerge túsirilip tebiliwi yamasa jerden tebiliwi (futboldaǵıday) múmkin. Top dárwaza sızıǵın jer betinen baslap qálegen biyiklikte kesip ótiwi múmkin hám sızıqtan ótpesten aldın sekiriwi múmkin. Gol altı upay beredi. Bexind, bir upay beredi; eger top noqat baǵanları arasınan ótse yamasa joqarıdaǵı shártler boyınsha dárwaza baǵanları arasınan ótkende gol dep esaplanbasa, beriledi. Dárwaza strukturası keminde 6 metr biyikliktegi hám bir-birinen 6.4 metr aralıqta jaylasqan eki baǵanadan ibarat. Dárwazanıń joqarı baǵanası hám tor joq.[15]

Basketbol

Sırtqı basketbol sheńberi

Basketboldıń tiykarǵı maqseti - toptı rásmiy túrde sebet dep atalatuǵın baǵıtqa atıw (yaǵnıy, ılaqtırıw) arqalı upay alıw. Top joqarıdan sebet sheńberinen tolıq ótkende upay esaplanadı; biraq, hár bir sebetten alınǵan upaylar sanı toptıń maydannıń qay jerinen atılǵanına baylanıslı, hám komanda oyındı utıw ushın májbúriy túrde eń kóp sebet alıwı shárt emes. Basketbol esabı ulıwma upaylar túrinde kórsetiledi.[16]

Ádettegi oyın barısında alınǵan sebet maydan golı dep ataladı hám úsh ochkolıq sızıqtıń ishinde yamasa ústinde atılsa eki upay, al úsh ochkolıq sızıqtan tısqarı atılsa úsh upay beredi. Úsh ochkolıq sızıqtıń sebetten aralıǵı dárejesine qaray ózgeredi. Eger qorǵanıw komandası top sebetke qaray ushıp baratırǵanda yamasa onıń tikkeley ústinde turǵanda gol alıwǵa tosqınlıq etse yamasa sebetke aralassa, atıw komandasına da upaylar beriledi.

Basketbol komandası sonday-aq erkin ılaqtırıwlar arqalı upay alıwı múmkin, olardıń hár biri bir upaydan beredi. Erkin ılaqtırıwlar qarsılas komanda belgili bir jaǵdaylarda qaǵıyda buzǵannan keyin komandaǵa beriledi. Erkin ılaqtırıwlardı orınlaytuǵın oyınshı (ádette qaǵıyda buzılǵan oyınshı) eki ayaǵın erkin ılaqtırıw sızıǵınıń artında uslap turıp, belgilengen sanda qarsılaslarsız atıwǵa haqılı.

Sebet ishki diametri 18 dyuym (46 sm) bolǵan metall saqıynadan ibarat bolıp, ol poldan 10 fut (3.0 m) biyiklikte gorizontal túrde ildirilgen, bunda saqıynanıń orayı hár bir shetki sızıqtan birdey qashıqlıqta hám aqırǵı sızıqtan 5 fut 3 dyuym (1.60 m) aralıqta jaylasadı. Sebet saqıynasınıń astına tor bekitilgen bolıp, ol toptıń tómenge qaray háreketin qısqa waqıtqa toqtatıw hám esap alınǵanın kórsetiw ushın xızmet etedi. Saqıyna eni 6 fut (1.8 m) hám biyikligi 3.5 fut (1.1 m) bolǵan tórt múyeshli qalqanǵa bekitilgen,[17][18] biraq tómengi dárejedegi oyınlarda yamasa oyın-zawıq maqsetinde qollanılǵanda qalqan kishkenelew hám/yamasa jelpigish tárizli bolıwı múmkin. Pútkil struktura artqı tárepten tirkelgen hám joqarı dárejeli oyınlarda aqırǵı sızıqtan keyin polǵa bekkemlengen; tómengi dárejeli oyınlarda struktura diywalǵa yamasa tóbege bekitiliwi múmkin. Saqıyna, tor hám qalqannıń aldıńǵı, joqarǵı, tómengi hám qaptal tárepleri maydannıń ishki bólimi dep esaplanadı, al qalqannıń arqa tárepi hám tirek strukturası – hátte maydannıń ishki bólimleriniń ústinde ilinip turǵan bólekleri de – maydannan tısqarı dep esaplanadı.

Gel futbolı hám hayal-qızlar futbolı

Hyorling, gel futbolı, kamogi hám hayal-qızlar gel futbolında qollanılatuǵın dárwaza baǵanaları hám esaplaw sisteması. Baǵanlar bir-birinen 6.5 m (21 fut) aralıqta jaylasqan, al joqarı táreptegi baǵanası jerden 2.5 m (8 fut 2 dyuym) biyiklikte ornalasqan.

Gel futbolı hám hayal-qızlar gel futbolında gol top tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótip, dárwaza baǵanaları arasınan hám dárwazanıń joqarı baǵanasınıń astınan ótkende esaplanadı. Toptı qollar menen oynawǵa boladı, biraq qol menen gol urıwǵa bolmaydı. Dárwaza baǵanaları arasınan hám dárwazanıń joqarı baǵanasınıń ústinen ótken top bir ochko berip, «over» dep ataladı. Overler eń keń tarqalǵan esap jıynaw usılı bolıp, gollar qatań qorǵaladı.[19] Bir gol úsh upayǵa teń.

Hyorling hám kamogi

Hyorling hám kamogide top («sliotar») tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótiwi kerek. Toptı hújimshiniń qolınan basqa hár qanday nızamlı usıl menen oynawǵa boladı. Hawada ushıp kiyatırǵan top hújimshiniń qolına tiyip, dárwazaǵa kiriwi múmkin. Hyorling hám gel futbolı birdey dárwaza strukturasın paydalanadı. Bul eni 6.4 metr bolǵan hám tor bekitilgen rama. Dárwaza baǵanaları keminde 6 metr biyiklikte, al dárwazanıń joqarı baǵanası jerden 2.44 metr biyiklikte jaylasqan. Top dárwazanıń joqarı baǵanasınıń astınan ótkende gol, al ústinen ótkende upay esaplanadı.

Gollar ekinshi dárejeli esap usılı bolǵan sport túrleri

Tómendegi oyınlarda maydannıń hár bir shetinde belgilengen esap maydanshası hám óz aldına dárwaza baǵanası strukturası bar. Bul oyınlarda «gol» termini tek toptı dárwaza baǵana strukturası arqalı ótkiziwdiń ekinshi dárejeli esap usılı ushın qollanıladı.

Gridayron futbol

Amerika futbolı: The Citadel komandasına qarsı Texas A&M komandası maydan golın urıwǵa háreket etpekte

Amerika hám Kanada futbolında, maydannıń hár bir shetinde esap alıw aymaǵı belgilengen bolıp, ol end zone dep ataladı, hám ayrıqsha gol dárwazası strukturası bar.

Esap alıwdıń tiykarǵı usılı - touchdown (tachdaun). Juwırıw, pas beriw, kikkoftı yamasa punttı qaytarıw, ya bolmasa toptı qolǵa kirgiziw arqalı komanda toptı end zone aymaǵına alıp ótiw arqalı tachdaundı ámelge asıradı. Tachdaun sporttıń eki túrinde de 6 upay beredi. End zone aymaǵınıń aldıńǵı sızıǵı «gol sızıǵı», artqı sızıǵı «aqırı sızıǵı» dep ataladı, hám hár múyeshi pilon menen belgilengen. Amerika futbolında hár bir end zone shama menen 10 yardqa 53.33 yard (9.14 m × 48.76 m) keńlikte, al Kanada futbolında hár bir end zone shama menen 20 yardqa 65 yard (18 m × 59 m) keńlikte. Basqa sport túrlerinen ayırmashılıǵı, onda top/shayba tolıǵı menen dárwaza sızıǵınan ótiwi kerek bolsa, Kanada hám Amerika futbolında tachdaun esaplanıwı ushın toptıń qálegen bólegi dárwaza sızıǵınıń sırtqı shetiniń vertikal tegisligin kesip ótse jetkilikli.

Maydan golı - esap ashıwdıń ekinshi usılı; ol top orınǵa qoyılıp tebilgende yamasa jerge túsirip tebilgende krossbardıń (dárwazanıń joqarı baǵanasınıń) ústinen tolıq ótip, dárwaza baǵanaları aralıǵınan yamasa tuwrı ústinen ótkende esaplanadı. Maydan golı sporttıń eki túrinde de 3 upay beredi. Amerika oyınında, házirgi waqıtta siyrek qollanılatuǵın ádil uslap alıw tebiwi, eger tabıslı orınlansa, ol da 3 upay beredi. Tachdaunnnan keyingi háreket dawamında tebilgen gol bir ochko beredi.[20] Bular - tebiw komandanıń upay alıwı ushın toptı dárwazadan ótkeriwdiń jalǵız usılları; eger top punt etilse yamasa ılaqtırılsa, ya bolmasa kikkof waqtında dárwazadan ótse (sońǵı jaǵdayda, tek zaldaǵı Amerika futbolınıń ayırım ligalarında bir upay beriletuǵın jaǵdaylar esapqa alınbaǵanda) upay berilmeydi.

Eki sport túrinde de, dárwaza strukturası jerden 10 fut (3.05 m) biyiklikte ornalasqan dárwazanıń joqarı baǵanasınan hám onnan keminde 35 fut (10.67 m) biyiklikke shekem sozılǵan, bir-birinen 18 fut 6 dyuym (5.64 m) aralıqta jaylasqan vertikal dárwaza baǵanalarınan («uprights») ibarat. Tómengi dárejedegi oyınlarda dárwaza baǵanaları bir-birinen uzaǵıraq qashıqlıqta jaylasıwı hám/yamasa krossbardan (dárwazanıń joqarı baǵanasınan) joqarıǵa onsha uzaq sozılmawı múmkin; mısalı, joqarı mektep futbolında baǵanalar bir-birinen 23 fut 4 dyuym (7.11 m) aralıqta jaylasadı. NFL hám CFL qaǵıydaları hár bir dárwaza baǵanasınıń tóbesine lenta baylanıwın talap etedi.[21][22] Dárwazalar maydannıń ortasında jaylasadı, biraq hár qıylı sızıqlarda: Amerika futbolında olar «aqırı sızıǵında» (end zone aymaǵınıń arǵı sheti), al Kanada futbolında «dárwaza sızıǵında» (end zone aymaǵınıń baslanıwı) jaylasadı. Toptıń tamashagóyler otırǵan orınlarǵa ketiwiniń aldın alıw ushın dárwazalardıń artında, oyın maydanınan ádewir uzaqta, jıynalmalı tor ornatılıwı múmkin.

Gridayron futbol dárwaza baǵanalarınıń zamanagóy mısalı

1960-jıllardıń ortasına shekem, dárwaza baǵanaları dizaynı boyınsha regbi dárwazalarına uqsas bolıp, krossbar (dárwazanıń joqarı baǵanası) hám tik baǵanalar tikkeley tik baǵanalardıń astına ornatılǵan tirewishler menen bekkemlengen ('H' háribi formasında). Bul dáwirdegi ótpeli dizayn eki tirewishti saqlap qaldı, biraq olardı krossbardıń artına jaylastırdı. Bul dizaynda krossbar hám tik baǵanalar hár bir vertikal baǵananıń artındaǵı kóldeneń, vertikal hám diagonal tirewishler toplamı menen bekkemlengen. Bul dizayn kásiplik dárejede aqırǵı ret 1967-jıldıń yanvar ayında birinshi Super Boulda qollanıldı. Bir «ǵaz moyın» tárizli tirewish penen bekkemlengen ('Y' háribi formasındaǵı) zamanagóy dárwaza baǵanaları birinshi ret 1966-jılǵı CFL pley-offında payda boldı hám kelesi jılı úsh professional liga (CFL, NFL hám AFL) tárepinen qabıl etildi, sonnan keyingi jıllar dawamında kóplegen (biraq hámme emes) kolledj komandaları da usı úlgige ótti.[23] 1970-jılı AFL menen birlesken NFL 1974-jılǵa shekem krossbarın (dárwazanıń joqarı baǵanasın) dárwaza sızıǵınıń ústinde saqlap turdı.

Arena futbolında, maydan golı jáne úsh upay beredi, tek eger ol jerge túsirip tebilse, onda tórt upay beredi. Arena futbolındaǵı dárwaza strukturası sırtqı oyındaǵıǵa qaraǵanda ádewir kishi; ol oyın maydanınan 15 fut (4.57 m) biyiklikte jaylasqan hám 9.5 fut (2.90 m) keńliktegi krossbardan ibarat; bul ólshem basqa kópshilik zaldaǵı ligalarda da qollanıladı. Arena futbolınıń ózgesheligi - dárwaza baǵanaları krossbardıń eki tárepinde de toptıń oyın maydanına qaytıp keliwine múmkinshilik beretuǵın kerilgen torlarǵa bekitilgen. Torlar 30 fut (9.14 m) keńlikte hám 37 fut (11.28 m) biyiklikte. Bul torlar esap alıw aymaǵın emes, al toptı oyında saqlap qalıwdı hám onıń tamashagóyler arasına ketiwiniń aldın alıwdı támiyinleydi.[24]

Kanada futbolında jáne bir qosımsha gol túri bar, ol - rouge yamasa bir upaylıq; ol top qálegen tebiw arqalı (maydan golı urılıp qátege jol qoyılǵanda yamasa punt etilgende) end zone aymaǵına kirip, qarsılas komanda tárepinen qaytarılmasa beriletuǵın upay; bul Amerika futbolında joq (bunday oyın epizodı tachbek penen juwmaqlanadı).

Regbi futbolı

Regbi dárwazaları, Manchester Regbi Klubı

Regbidiń eki túrinde de maydannıń hár bir shetinde esap alıw aymaǵı belgilengen bolıp, ol in-goal aymaǵı dep ataladı, hám ayrıqsha H-tárizli dárwaza strukturası bar. Tiykarǵı esap alıw usılı - try (tray), ol regbi-yunionda 5 upay, al regbi-ligada 4 upay beredi. Tray toptı in-goal aymaǵına qoyıw arqalı esaplanadı.

Regbidiń eki túrinde de gol toptı H-tárizli dárwazalarınıń krossbarınıń ústinen hám vertikal baǵanalarınıń arasınan orınǵa qoyıp tebiw yamasa jerge túsirip tebiw arqalı esaplanadı.[25][26] Dárwazalar gol sızıǵınıń (in-goal aymaǵınıń aldıńǵı sızıǵı) orayında jaylasqan. Krossbar jerden 3 metr (9.8 fut) biyiklikte; vertikal baǵanalar regbi-ligada 5.5 metr (18 fut), al regbi-yunionda 5.6 metr (18 fut) aralıqta jaylasqan.

Regbidegi gol túrleri hám olardıń upay bahaları
Túri Tebiw túri Yunion upayları[27] Liga upayları Esletpeler
Drop-gol Jerge túsirip tebiw 3 1 Ashıq oyın dawamında esaplanadı.
Penaltiden gol Orınǵa qoyıp yamasa jerge túsirip tebiw 3 2 Ádette orınǵa qoyıp tebiledi.
Konversiya golı Orınǵa qoyıp yamasa jerge túsirip tebiw 2 2 Ádette orınǵa qoyıp tebiledi.
Belgi qoyılǵan jerden gol Belgi 3 3 Ligada 1922-jılı, yunionda 1977-jılı biykar etilgen.

Regbidiń dáslepki jıllarında tek gollar ǵana esapqa alınǵan, al «tray» tek golǵa «aylandırılsa» ǵana esaplanǵan. Traydan keyingi goldıń rásmiy atı «traydan gol» 1979-jılǵa shekem saqlanıp kelgen.

Goldı bayramlaw

Gol urǵannan keyin bayramlaw keń tarqalǵan. Ádette onı gol urǵan oyınshı ámelge asıradı hám oǵan onıń komandalasları, menedjer yamasa trenerler quramı hám/yamasa komandanıń ıqlasbentleri qosılıwı múmkin. Ulıwma gol bayramın bildiriw menen birge, bul termin ayırım háreketlerge de qollanılıwı múmkin, mısalı, oyınshınıń futbolkasın sheshiwi yamasa salto islewi.

Metafora

«Dárwaza baǵanaların jıljıtıw» degen ańlatpa, yaǵnıy maqsetlerge erisip atırǵan waqıtta olardı jáne de qıyınlastırıw, bizneste jiyi qollanıladı, biraq ol futboldan kelip shıqqan.[28] Bul termin kóbinese basqalar ushın maqsetlerdi belgilewshilerdiń jaman niyetin ańlatıw ushın qollanıladı, sebebi dáslepki talaplar orınlanayın dep turǵanda qosımsha talaplar qoyıladı.

Bizneste bul koncepciya kóbirek abstrakt bolıp, bazı bir jumıs nátiyjesi yamasa kórsetkish dárwaza baǵanası retinde belgilenedi, al kórsetkishke erisiw kóbinese maqsetke erisiw dep ataladı.

Derekler

  1. ↑ Farias, Cláudio; Mesquita, Isabel; Hastie, Peter Andrew (2019). "Student game-play performance in invasion games following three consecutive hybrid Sport Education seasons" (in en). European Physical Education Review 25 (3): 691–712. doi:10.1177/1356336X18769220. ISSN 1356-336X. http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1356336X18769220. 
  2. ↑ Ribas, J. P.; Hernández-Moreno, J.; Díaz-Díaz, R. (2023-02-28). "How to understand sports and traditional games and how to apply it to physical education. On the "Goal of Game"". Frontiers in Sports and Active Living 5. doi:10.3389/fspor.2023.1123340. ISSN 2624-9367. 
  3. ↑ «Laws of the game (Law 10)». Federation Internationale de Futbol Associacion (FIFA). 21-aprel 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  4. ↑ «Laws of the game (Law 1)». FIFA. 22-mart 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  5. ↑ «Bandy Playing Rules». Federation of International Bandy (1-sentyabr 2011-jıl). 11-may 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 8-mart 2014-jıl.
  6. ↑ «Rules of Hockey 2007-2008». Fédération Internationale de Hockey sur Gazon (FIH). 6-mart 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  7. ↑ «NHL Rulebook (Rule 3: Goalposts and nets)». NHL. 6-sentyabr 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  8. ↑ «International Handball Federation: Rules of the Game». International Handball Federation (IHF). 14-aprel 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  9. ↑ «Men's Lacrosse 2017 and 2018 Rules». National Collegiate Athletic Association. Qaraldı: 15-noyabr 2017-jıl.
  10. ↑ «Outdoor Rules». United States Polo Association. 29-sentyabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  11. ↑ "Rules". https://www.nahardcourt.com/rules/. 
  12. ↑ «Rules - EHBA - European Hardcourt Bike Polo Association». eurobikepolo.com. Qaraldı: 12-fevral 2024-jıl.
  13. ↑ Hill. «What is the dog sport Treibball?» (en-US). Dog Sports Central (14-avgust 2022-jıl). Qaraldı: 6-avgust 2024-jıl.
  14. ↑ «Treibball: Dog Sport Perfect for Herding Breeds and More» (en). American Kennel Club. Qaraldı: 6-avgust 2024-jıl.
  15. ↑ «Laws of Australian Football: 2007». Australian Football League. 14-aprel 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  16. ↑ «Rule no. 5 – Scoring and Timing». National Basketball Association (NBA). 16-aprel 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  17. ↑ «Rule no. 1 – Court Dimensions -- Equipment». NBA. 10-fevral 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  18. ↑ «FIBA Official Basketball Rules 2010 - Basketball Equipment». FIBA. 15-dekabr 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 18-oktyabr 2010-jıl.
  19. ↑ «Official Guide 2003: Playing Rules, Hurling and Football». Gaelic Athletic Association (GAA). 10-aprel 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  20. ↑ «NFL Beginner's Guide to Football». National Football League (NFL). Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  21. ↑ «NFL Digest of Rules: Field». NFL. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  22. ↑ «2010 Canadian Football League Rule Book». Canadian Football League. 13-dekabr 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 8-dekabr 2010-jıl.
  23. ↑ "The History of NFL Goal Posts: Excitement and Danger". Sports Illustrated. https://www.si.com/mmqb/2017/06/21/history-nfl-goal-posts. 
  24. ↑ «AFL 101». Arena Football League (AFL). 17-yanvar 2009-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-aprel 2008-jıl.
  25. ↑ «Rugby League Official Laws». 9-mart 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-noyabr 2018-jıl.
  26. ↑ «1.4 Dimensions for goal posts and crossbar». Laws. World Rugby. Qaraldı: 30-noyabr 2016-jıl.
  27. ↑ «9.A SCORING POINTS». Laws. World Rugby. Qaraldı: 30-noyabr 2016-jıl.
  28. ↑ Safire, William (28 October 1990). "On Language; Moving the Goalposts". The New York Times. https://www.nytimes.com/1990/10/28/magazine/on-language-moving-the-goalposts.html. 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Gol_(sport)&oldid=121280» saytınan alınǵan