Googlelastırıw
Googlelastırıw – bul Googledıń izlew texnologiyalarınıń hám estetikasınıń kóbirek bazarlarǵa, veb-qosımshalarǵa hám kontekstlerge, sonıń ishinde kitapxana (Google Books Library Project mısalın kóriń) sıyaqlı dástúrli mákemelerge keńeyiwin súwretleytuǵın neologizm.[1] Izlew mediasınıń, ásirese Googledıń tez rawajlanıwı, jańa media tariyxınıń bir bólegi bolıp, informaciyadan paydalanıw imkaniyatı hám kommerciyalıq mápler menen media arasındaǵı qatnasıqlar máselelerine itibar awdaradı.[2]
Terminniń tariyxı
2003-jılı Djon Battell hám Aleks Salkever birinshi bolıp Googledıń internettegi informaciyalıq kommerciyanıń derlik barlıq túrleri ústinen ústemligin ańlatıw ushın «Googlelastırıw» terminin kirgizdi.[3] Dáslebinde tekstke tiykarlanǵan Internet izlewge qánigelesken Google, keyin ala súwret izlew, vebke-tiykarlanǵan elektron pochta, onlayn kartalar, video almasıw, jańalıqlar jetkerip beriw, tez xabar almasıw, mobil telefonlar hám akademiyalıq jámiyetke arnalǵan xızmetlerdi qamtıw ushın óz xızmetlerin keńeytti. Google Time Warner AOL, News Corporation, The New York Times sıyaqlı abıroyǵa iye media kompaniyalar hám Associated Press, Agence France-Presse hám Press Association sıyaqlı túrli jańalıqlar agentlikleri menen sheriklik qatnasıqların ornattı. Usılayınsha, Google dástúrli hám jańa media menen quramalı baylanısları bar úlken kompaniyaǵa aylandı.
Anıqlama
Googlelastırıw termini bul qubılıstıń anıqlaması sıpatında hámme tárepinen bir awızdan qabıl etilmegen. Xarro Xaydjboerdiń pikirinshe, Googlelastırıw dawsız termin sıyaqlı kórinedi, kópshilik jaǵdaylarda bul termin sın kózqarastan izertlenbesten, fakt sıpatında qabıl etiledi.
Bul termin házirgi rawajlanıw ushın orınlı bolıwı múmkin, biraq izlew sistemalarınıń tariyxına sın kózqarasta qaraǵannan keyin, ol oylaǵanday durıs dúzilmegen bolıwı múmkin. Meniń tiykarǵı sorawlarım: Googlelastırıw termini tariyxıy kózqarastan durıs pa? Microsoft izlew sistemaları (MSN, Live Search hám Bing) Googlelastırılǵan ba? ...yamasa Google «Microsoftlastırılǵan» ba? Men eki izlew sistemasınıń da (Microsoft hám Google) bir-birine óz tásirin kórsetkenine dálil tabaman dep kútken edim. Googlelastırıw Microsoft izlew sistemasında tolıq júz bergenin yamasa Google tárepinen «Microsoftlastırıw»dıń bir túri bolǵanın aytıwdıń ilajı joq. Usı qatnasta Googlelastırıw termini orınsız bolıp kórinedi hám onı qayta qarap shıǵıw kerek.[4]
Kópshilik informaciya qánigeleri bul termindi «kitapxananı cifrlı formaǵa ótkeriw yamasa bir nárseni Google ónimine aylandırıw» dep anıqlaydı.[5] Degen menen, anıqlama turaqlı hám tez ózgerip barmaqta. Googlelastırıw sonday-aq «Internette bar bolǵan informaciyanıń barǵan sayın artıp baratırǵan muǵdarın; Google onı bir jerden tabıwdı ańsat hám qolaylı etedi» degendi de ańlatıwı múmkin; biraq, Google jańa informaciya jaratpastan, tek bar bolǵan informaciyanı kóbirek qoljetimli etedi.[6]
Rawajlanıwı
2000-jıldan baslap media izertlewshileri Gugllastırıwdıń zamanagóy adamlar jámiyetine tásirin analizlep kelmekte hám onı bilip barmaqta. Gert Lovink jámiyettiń Google izlew nátiyjelerine artıp baratırǵan ǵarezliligine qarsı shıǵadı. Richard A. Rodjers Gugllastırıw medianıń ǵárezliligin – Googledıń onlayn xızmetlerdi birinen soń birin óz qolına alıwınıń áhmiyetli siyasiy-ekonomiyalıq sın pikirin ańlatatuǵının atap ótedi; Liz Losh ta Franciya Milliy Kitapxanasınıń (BNF) gugllastırılıwı Franciyanıń iri jurnalları menen gazetalarında úlken jámiyetshiliktiń dıqqatın tartqanın aytadı.[7]
Siva Vaydyanatannıń 2011-jılı mart ayında basılıp shıqqan «Hámme nárseniń gugllastırılıwı» (The Googlization of Everything) kitabı Googledıń mádeniyat, kommerciya hám jámiyetti qalay ózgertip atırǵanı haqqında sın kózqarastaǵı talqılawdı usınadı. Vaydyanatannıń óz sózleri menen aytqanda, «kitap úsh tiykarǵı sorawǵa juwap beredi: Google obektivi arqalı dúnya qalay kórinedi?; Googledıń hámme jerde bar bolıwı bilimlerdi islep shıǵarıw hám tarqatıwǵa qalay tásir etpekte?; hám korporaciya basqa kompaniyalar, mákemeler hám mámleketlerdi basqaratuǵın qaǵıydalar menen ámeliyatlardı qalay ózgertti?». Vaydyanatan Gugllastırıwdı bılay dep anıqlaydı: «...izlew sisteması dáslep payda bolıp, on eki jıl dawamında awızeki túrde tarqalǵannan berli, Google biziń mádeniyatımızǵa sińip ketti. ...Google jasóspirimlerdiń sáwbetlerinen baslap «seks hám qala» scenariylerine shekem hámme jerde atlıq hám feyil sıpatında qollanıladı». Vaydyanatannıń blogı da bar, onda ol kitaptıń jazılıw procesin hám Gugllastırıw hám ulıwma Google haqqındaǵı hár qanday jańalıqlar yamasa xabarlardı hújjetlestirip barǵan. Onıń tiykarǵı pikiri – biz búgin Googledı maqullawımız múmkin, biraq kompaniya bizdiń informaciyamızdı onıń jámiyetke emes, óz biznesine paydalı usıllarda bizge qarsı qollanıwı júdá ańsat. Kitap ta, blog ta «Bir kompaniya mádeniyat, kommerciya hám jámiyetti qalay ózgertip atır... hám ne ushın biz táshwishleniwimiz kerek» degen qosımsha at penen shıǵarılǵan.
Gugllastırıwdıń sın pikirleri
Googledıń tiykarın salıwshıları óz baslamasına derlik ol shólkemlestirilgennen berli ulıwma baspasóz sını túrinde de, anıq nızamlı háreketler túrinde de dushpanlıqqa ushıradı. Túrli sud procesleri avtorlıq huqıq nızamın buzıwdı; onıń reklama kompaniyaları menen qatnasıqların hám paydalanıwshılarınıń ushırasatuǵın reklama kólemin óz ishine aldı.[8]
Google óz izlew sistemasınıń nátiyjelerinde veb-saytlardı dárejelew ushın qollanılatuǵın PageRank algoritmin qollanıwı menen ataqlı boldı. PageRank – bul veb-sayt betleriniń áhmiyetliligin ólshew usılı. Googledıń pikirinshe: «PageRank bir betke siltemelerdiń sanın hám sapasın esaplaw arqalı veb-sayttıń qanshelli áhmiyetli ekenligin shama menen bahalaydı. Tiykarındaǵı boljam – áhmiyetlirek veb-saytlardıń basqa veb-saytlardan kóbirek siltemeler alıwı itimallıǵına tiykarlanǵan».[9]
«Kompyuter arqalı alınǵan nátiyjelerdegi tezlik, anıqlıq, tolıqlıq hám sadıqlıq sıyaqlı texnologiyalıq artıqmashılıqlarǵa pragmatikalıq sadıqlıǵına qaramastan», Google geyde «paydalanıwshılardıń ásten ózgeretuǵın jámlesken pikirine súyeniw ornına, sistemanıń ishinen» insannıń aralasıwı hám pikirin engizgen.
Googledıń ótmishindegi jáne bir dawlı waqıya 2010-jıl fevral ayınıń basında júz berdi, sol waqıtta Google muzıka avtorlıq huqıq iyelerinen muzıkanıń nızamsız túrde bólisilip atırǵanlıǵın ayıplaǵan bir neshe DMCA xabarlandırıwların alǵannan keyin, altı ataqlı muzıka blogınıń bir neshe jıllıq arxivtegi maǵlıwmatların óshirip tasladı.[10]
Googledıń ulıwma bazar ústemligine qaramastan, onıń ayırım tarmaqları hám qosımsha joybarları onsha tabıslı bolmadı. Nexus One (tikkeley klientlerge satıw) hám Google Buzz (sociallıq tarmaq saytı) dáslep shólkemlestirilgende qıyınshılıqlarǵa ushıradı, bul qıyınshılıqlar menen olar házirgi waqıtqa shekem gúresip atır.
Gugllastırıwdı qorǵaw
Googledıń korporativ missiyası – «dúnyadaǵı informaciyanı shólkemlestiriw hám onı hámme ushın erkin paydalanıwǵa bolatuǵın hám paydalı etiw».[11]
Ápiwayı internet paydalanıwshıları arasında Google izlew quralı sıpatında hám ulıwma kompaniya retinde júdá jaqsı bahalanadı. Bir milliy sorawnamaǵa sáykes, amerikalılardıń shama menen 82 procenti Google haqqında ulıwma jaqsı pikir bildirgen.[12]
Derekler
- ↑ Rogers, Richard „The Googlization Question, and the Inculpable Engine“,. Deep Search: The Politics of Search Beyond Google, 2009.
- ↑ Gorman, Lyn. Media and Society into the 21st Century: A Historical Introduction, 2009.
- ↑ Battelle, John. "The "Creeping Googlization" Meme". http://battellemedia.com/archives/000145.php.
- ↑ Haijboer, Harro «Rethinking Googlization». World Wide Web: Universiteit van Amsterdam (2009).
- ↑ Weldon, Lorette (2009). "The 'Googlization' of the library collection: by taking advantage of several Google applications, members of an associate enjoyed greater access to a resource center's collection and were able to collaborate on many of their research efforts". World Wide Web: BNET UK. http://findarticles.com/p/articles/mi_m0FWE/is_3_13/ai_n32070595/.
- ↑ Repplinger, John (2007). "The Googlization of Information: Google's Influential Reach Over Information". World Wide Web: slideshare. http://www.slideshare.net/rajat00001in/googlization-of-information.
- ↑ «The Googlization of the BNF». Virtualpolitik at BlogSpot.com (2-sentyabr 2009-jıl). Qaraldı: 18-sentyabr 2009-jıl.
- ↑ Boulton, Clint. eweek Google Watch blog. World Wide Web: Ziff David Enterprise, 2009.
- ↑ «The Googlization of Everything».
- ↑ Cringely. «2010 is becoming the year of Google Screwups». InfoWorld (2010). 14-avgust 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 30-mart 2010-jıl.
- ↑ «About Google». Qaraldı: 4-fevral 2013-jıl.
- ↑ ABC News. «Searching for the King of Tech? In Popularity, Google Lays Claim». ABC News. Qaraldı: 17-noyabr 2015-jıl.