Kóp klientlilik

Programmalıq támiynattıń kóp klientliligi ‒ bul bir serverde programmalıq támiynattıń bir úlgisi isleytuǵın hám bir neshe klientke xızmet kórsetetuǵın programmalıq támiynat arxitekturası. Usınday dizayndaǵı sistemalar «ayrıqsha» yamasa «izolyaciyalanǵan»nan góre «ortaq» bolıp tabıladı. Klient - bul programmalıq támiynattıń úlgisine belgili bir huqıqlar menen ortaq kirgiziwge iye bolǵan paydalanıwshılar toparı. Kóp klientli arxitektura menen programmalıq támiynat qosımshası hár bir klientke úlginiń arnalǵan úlesin - sonıń ishinde onıń maǵlıwmatların, konfiguraciyasın, paydalanıwshılardı basqarıwın, klientke tiyisli jeke funkcionallıǵın hám funkcionallıq bolmaǵan qásiyetlerin támiyinlew ushın arnalǵan. Kóp klientlilik kóp úlgili arxitekturalarǵa qarama-qarsı keledi, bunda túrli klientler ushın ayırım programmalıq támiynat úlgileri isleydi.

Ayırım kommentatorlar kóp klientlilikti bultlı esaplawdıń áhmiyetli qásiyeti dep esaplaydı.

Qabıl etiw

Kóp klientli qosımshalardıń tariyxı

Kóp klientli qosımshalar úsh túrdegi xızmetten kelip shıqqan hám olardıń ayrım qásiyetlerin óz ishine alǵan:

1. Waqıt bólisiw: 1960-jıllardan baslap kompaniyalar esaplaw qárejetlerin azaytıw ushın meynfreym kompyuterlerinde orın hám islep shıǵarıw kúshin (waqıt bólisiw) jalǵa aldı. Kóbinese olar bar bolǵan qosımshalardı da qayta paydalandı, tek kiriw ekranında klient-akkaunt ID-in kórsetiw ushın ayırım kiriw maydanı boldı. Usı ID tiykarında meynfreym buxgalterleri hár bir klientten CPU, yad hám disk/lenta paydalanıwı ushın haqı ala alatuǵın edi.
2. Xosting qosımshaları: 1990-jıllardan baslap dástúrli qosımsha xızmet kórsetiwshi provayderler (ASP) óz klientleri ushın bar bolǵan qosımshalardı xosting etti. Tiykarǵı qosımshanıń sheklewlerine baylanıslı ASPler qosımshalardı ayırım mashinalarda (eger qosımshalardıń bir neshe úlgisin bir fizikalıq mashinada isletiw múmkin bolmasa) yaki ayırım processler retinde xosting etiwge májbúr boldı. Kóp klientli qosımshalar uqsas xızmetti tómen operativlik qárejetleri menen támiyinleytuǵın álleqayda jetilgen arxitekturanı súwretleydi.
3. Veb-qosımshalar: Barlıq klientlerge xızmet kórsetetuǵın bir qosımsha úlgisi menen islep shıǵarılǵan ataqlı tutınıwshılarǵa baǵdarlanǵan veb-qosımshalar (mısalı, Hotmail). Kóp klientli qosımshalar usı modelden tábiyiy rawajlanıwdı súwretleydi, (meyli) bir klient shólkemi ishindegi paydalanıwshılar toparlarına qosımsha sáykeslestiriwdi usınadı.

Virtualizaciyadan ayırmashılıǵı

Kóp klientli ortalıqta bir neshe klient birdey qosımshanı, birdey operaciyalıq sistemada, birdey apparatlıq támiynatta, birdey maǵlıwmat saqlaw mexanizmi menen paydalanadı. Klientler arasındaǵı ayırmashılıq qosımshanı joybarlaw waqtında erisiledi, solay etip klientler bir-biriniń maǵlıwmatların bólispeydi yamasa kórmeydi. Bunı komponentler transformaciyalanatuǵın virtualizaciya menen salıstırıń, bul hár bir klient qosımshasına ayırım virtual mashinada islep turǵanday kóriniwge imkaniyat beredi.

Básekileslik ayırmashılıǵı

Ayırım kompaniyalar kóp klientlilik principin aktiv túrde itibarǵa almaqta hám onı básekileslik ayırmashılıǵınıń deregi retinde paydalanbaqta. Kóp klientlilikti paydalanıw kúnnen-kúnge ósip barmaqta.

Kóp klientlilik ekonomikası

Qárejetlerdi únemlew

Kóp klientlilik IT resursların bir operaciyaǵa jámlewden erisiw múmkin bolǵan tiykarǵı masshtab ekonomikasınan da ozatuǵın qárejetlerdi únemlewge múmkinshilik beredi. Qosımsha úlgisi ádette belgili bir kólemdegi yad hám islep shıǵarıw qárejetlerin talap etedi, bul kóp klientlerge kóbeytilgende, ásirese klientler kishi bolsa, áhmiyetli bolıwı múmkin. Kóp klientlilik bul qárejetlerdi kóp klientler arasında tarqatıw arqalı azaytadı. Sonıń menen bir qatarda, tiykarǵı programmalıq támiynattıń (operaciyalıq sistemalar hám maǵlıwmat bazasın basqarıw sistemaları sıyaqlı) licenziya qárejetlerinen de qosımsha únemlewler kelip shıǵıwı múmkin. Ápiwayılastırıp aytqanda, eger siz barlıǵın bir programmalıq támiynat úlgisinde islete alsańız, onda tek bir programmalıq támiynat licenziyasın satıp alıwıńız kerek boladı. Talap ósken sayın bir úlgini masshtablaw qıyınshılıǵı qárejetlerdi únemlewdi kóleńkelewi múmkin - bir serverdegi úlginiń ónimliligin arttırıw tek tez CPUlar, kóbirek yad hám tez disk sistemaları sıyaqlı tez apparatlıq támiynattı satıp alıw arqalı ámelge asırılıwı múmkin hám ádette bul qárejetler júkleme shama menen birdey ulıwma sıyımlılıqqa iye bir neshe server arasında bólinse, oǵan qaraǵanda tezirek ósedi. Sonıń menen bir qatarda, kóp klientli sistemalardı islep shıǵarıw qıyınıraq hám qáwipsizlik testi kóp klientlerdiń maǵlıwmatları birge saqlanatuǵınlıǵı sebepli anaǵurlım qatańıraq boladı.

Maǵlıwmatlardı agregaciyalaw/maǵlıwmatlardı qazıw

Satıwshılar/ISVlerdiń kóp klientlilikti paydalanıwınıń eń isenimli sebepleriniń biri - bul oǵan tán bolǵan maǵlıwmatlardı agregaciyalaw arqalı payda alıw. Potencial túrde túrli maǵlıwmatlar bazası sxemalarına iye bolǵan bir neshe maǵlıwmat dereklerinen maǵlıwmat jıynawdıń ornına, barlıq klientler ushın barlıq maǵlıwmatlar bir maǵlıwmatlar bazası sxemasında saqlanadı. Solay etip, klientler arasında sorawlardı isletiw, maǵlıwmatlardı qazıw hám tendenciyalardı izlew álleqayda ápiwayıraq boladı. Bunnan tısqarı, operaciyalıq maǵlıwmatlar bazasın qazıw maǵlıwmat bazasınan ajıratıw ádettegi jaǵday (kóbinese túrli jumıs júklemeleriniń qásiyetleri sebepli), bul argumentti jáne de hálsizlendiredi.

Qıyınshılıq

Qosımsha sáykeslestiriw qıyınshılıǵı hám hár bir klient ushın metamaǵlıwmatlardı saqlaw zárúrligi sebepli kóp klientli qosımshalar úlken islep shıǵarıw kúshin talap etedi. Vektorlıq maǵlıwmatlardı sekvenciyalaw, shifrlanatuǵın algoritm infrastrukturası hám virtuallastırılǵan basqarıw interfeysleri sıyaqlı aspektler esapqa alınıwı kerek.

Relizdi basqarıw

Kóp klientlilik relizdi basqarıw processin ápiwayılastıradı. Dástúrli relizdi basqarıw processinde kod hám maǵlıwmatlar bazasındaǵı ózgerislerdi óz ishine alǵan paketler klient jumıs stolına hám/yamasa server mashinalarına tarqatıladı; bir úlgi jaǵdayında bul hár bir klient ushın bir server mashinası bolar edi. Soń bul paketler hár bir jeke mashinaǵa ornatılıwı kerek. Kóp klientli modelde paket ádette tek bir serverge ornatılıwı kerek boladı. Bul relizdi basqarıw processin áhmiyetli túrde ápiwayılastıradı hám masshtab endi klientlerdiń sanına baylanıslı bolmaydı.

Sonıń menen birge, kóp klientlilik jańa reliz versiyasın qollanıwdaǵı qáwiplerdi hám tásirlerdi arttıradı. Bir neshe klientke xızmet kórsetetuǵın bir programmalıq támiynat úlgisi bolǵanlıqtan, bul úlgini jańalaw hátte jańalaw tek bir klient ushın soralǵan hám paydalı bolsa da, barlıq klientler ushın toqtap qalıwǵa alıp keliwi múmkin. Sonday-aq, jańa relizdi qollanıw nátiyjesinde kelip shıqqan ayırım qáteler hám mashqalalar qosımshanıń basqa klientlerdiń jekelestirilgen kórinisinde payda bolıwı múmkin. Múmkin bolǵan toqtap qalıw sebepli, relizdi qollanıw waqtı bir neshe klienttiń waqıttan paydalanıw grafigine baylanıslı shekleniwi múmkin.

Eń jaqsı ámeliyatlar

Mark Brukerdiń aytıwınsha, kóp klientli arxitekturada baylanıssız hám korrelyaciyalanbaǵan jumıs júklemeleri birge toparlanıwı kerek. Óytkeni túrli mútájlikler hám úlgilerge iye bolǵan túrli jumıs júklemelerin aralastırıw hár bir jumıs júklemesiniń úlgilerin jasıradı. Jumıs júklemelerin toparlastırıw ulıwma sistemanıń pik-ortasha qatınasın azaytadı; jeke jumıs júklemeleri pik waqıtlarında sistemanıń ulıwma qárejet strukturasın áhmiyetli túrde arttırmastan kóbirek resurslardan paydalanıwı múmkin hám nátiyjede qárejetti únemlewge járdem beredi. Bir qosımshadan, klientten yamasa tarawdan bolǵan bir neshe jumıs júklemesi bir jumıs júklemesi sıyaqlı minez-qulıqtı kórsetedi.

Talaplar

Sáykeslestiriw

Kóp klientli qosımshalar ádette hár bir maqsetli shólkemniń mútájliklerin qollap-quwatlaw ushın joqarı dárejeli sáykeslestiriwdi támiyinlewi talap etiledi. Sáykeslestiriw ádette tómendegi aspektlerdi óz ishine aladı:

• Brending: hár bir shólkemge qosımshanıń sırtqı kórinisin óz korporativlik brendingine sáykes beyimlestiriwge múmkinshilik beriw (kóbinese ayrıqsha «terі» dep ataladı).
• Jumıs processi: kóp túrdegi potencial klientler tárepinen paydalanılatuǵın jumıs processindegi ayırmashılıqlardı esapqa alıw.
• Maǵlıwmat modeline keńeytiwler: klientlerge ózleriniń ayrıqsha mútájliklerin qanaatlandırıw ushın qosımsha tárepinen basqarılatuǵın maǵlıwmat elementlerin sáykeslestiriw imkaniyatın beriw ushın keńeytiwge bolatuǵın maǵlıwmat modelin qollap-quwatlaw.
• Kiriwdi basqarıw: hár bir klient shólkemine hár bir paydalanıwshı ushın kiriw huqıqları menen sheklewlerdi óz aldına sáykeslestiriwge múmkinshilik beriw.

Xızmet kórsetiw sapası

Kóp klientli qosımshalardan kóp úlgili qosımshalar jaǵdayında qosımshanıń tómengi qatlamları tárepinen támiyinlenetuǵın bir neshe klient arasında jetkilikli qáwipsizlik, isenimlilik hám ónimlilik kútiledi.

Virtualizaciya

Kóp klientlilik ushın qosımshalardı qayta joybarlaw qárejetleri áhmiyetli bolıwı múmkin, ásirese óz óniminiń jergilikli bir klientli versiyasın usınıwdı dawam ettirip atırǵan programmalıq támiynat satıwshıları ushın. Olar nátiyjedegi barlıq qárejetler menen eki ayrıqsha ónimdi qollap-quwatlawǵa májbúr boladı.

Arxitekturada áhmiyetli ózgerislerdi talap etpeytuǵın kóp klientlilikke baratuǵın barǵan sayın qolaylı alternativ jol - bir yamasa bir neshe serverde qosımshanıń bir neshe izolyaciyalanǵan úlgisin xosting etiw ushın virtualizaciya texnologiyasın paydalanıw. Haqıyqatında da, qosımshalar virtual qurılmalar retinde qayta paketlengende, sol qurılma obrazı ISV xosting etken, jergilikli yaki isenimli úshinshi táreplerdiń orınlarında jaylastırılıwı hám hátte waqıt ótiwi menen bir jaylastırıw ornınan ekinshisine kóshiriliwi múmkin.