Karl VI (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)

Karl VI
(Nemecshe)
Muqaddes Rim imperiyası imperatorı
Wákillik dáwiri 1711-jıl 12-oktyabr — 1740-jıl 20-oktyabr
Aldınǵı isker	Iosif I
Keyingi isker	Karl VII
Avstriya ercgercogı
Wákillik dáwiri 1711-jıl 17-aprel — 1740-jıl 20-oktyabr
Aldınǵı isker	Iosif I
Keyingi isker	Mariya Tereziya
Jeke maǵlıwmatları
Tuwılǵan sáne	1685-jıl 1-oktyabr
Tuwılǵan jeri	Vena
Qaytıs bolǵan sáne	1740-jıl 20-oktyabr
Qaytıs bolǵan jeri	Vena
Dinastiyası	Gabsburglar
Ómirlik joldası	Elizaveta Kristina Braunshveyg-Volfenbyuttellı
Balaları	Mariya Tereziya, Mariya Anna
Anası	Eleonora Neyburglı
Ákesi	Leopold I
Dini	katolik shirkewi
Qolı

Karl VI ((Nemecshe); 1685-jıl 1-oktyabr, Vena — 1740-jıl 20-oktyabr) — 1711-jıl 17-aprelden Muqaddes Rim imperiyası imperatorı, 1711-jıl 17-aprelden Chexiya patshası (Karel II atı menen taxtǵa otirǵan), 1711-jıl 17-aprelden Vengriya patshası (Karl III atı menen taxtǵa otirǵan) hám Ispaniya taxtına dawager (Karl III sıpatında).

Imperator taxtın XVI-XVII ásirlerde derlik úzliksiz túrde Gabsburglar úyınıń kishi shaqabı - Ferdinand I hám Anna Yagellonnıń áwladları iyelegen.

Gabsburglar dinastiyasınıń tuwridan-tuwri erkekler tárepiden boyinsha aqırǵi wákili, ekinshi shaqapsha tiykarshısı Franc I Stefan bolip, shaqapshanıń rásmiy atı Gabsburg-Lotaringiya úyı bolǵan.

Ispaniya tajına dawagerlik

Vena qalasında tuwılǵan. Imperator Leopold I hám Eleonora Pfalc-Noyburglınıń ekinshi balası.

Gabsburg dinastiyası ispan bóliminıń joq bolǵan waqtı (1700), Karl Ispaniya taxtına talabandi boldı. 1703-jılı Venada «Karl III Ispaniyalı» dep jariyalanǵannan soń, ol 1704-jılı Ispaniyaǵa bardı, kataloniyalıqlardıń járdemi menen Barselona hám Valensiyanı qolǵa kirgizdi, 1706-jılı Barselona qamalına shidam berdi. 1710-jıldıń sentyabrinde Avstriyadan kelgen kúshli qosımsha kúshler járdeminde hám graf Shtarembergtıń jetiskenliklerinen paydalanıp Madridke kiriwge eristi.

Húkimdarlıǵı

1711-jıldıń 17-aprelinde onıń aǵası Muqaddes Rim imperiyasınıń imperatorı Iosif I qaytıs boldı, hám Karl, onıń german jerlerinıń miyrasxorı sıpatında, Germaniyaǵa qayttı; 1711-jıldıń dekabrinde ol imperator tajın aldı. Awqamlasları tárepinen taslap ketilgen hám imperiya ámeldarları tárepinen ázzi qollap-quwatlanǵan Karl 1714-jılı Franciya menen Rashtatt pitimıne qol qoyıwǵa májbúr boldı, sol pitimge muwapıq oģan Neapol, Milan hám Ispan Niderlandları ótken.

Túrkiya menen urıs tabıslıraq bardı. Shahzada Evgeniy basshılıǵında avstriya áskerlerı Petervardeyn hám Belgrad janında sheshiwshi jeńislerge eristi. 1718-jılǵı Passarovic pitimi boyınsha Avstriya Temesh banatın, Belgrad penen birge Arqa Serbiyanı, Bosniya hám Valaxiyanıń bir bólegin qolǵa kirgizdi.

Ispan xanzadası Elizaveta Farneze hám onıń súyikli adamı Xulio Alberoniydıń háreket jobasına baylanıslı, 1718-jılı tórt mámlekettıń - Franciya, Angliya, Gollandiya hám imperator menen awqam dúzildi; ispanlar Avstriyanıń Italiyadaǵı huqıqların maqullawǵa májbúr boldı, sol waqıtta Karl Savoyadan Siciliya atawın Sardiniyaǵa tiyimli túrde almastırdı.

Pragmatikalıq sankciya

Óz miyrasxorları ushın Avstriya miyrasın bólinbegen halda saqlaw ushın, Karl 1713-jıldıń 19-aprelinde «pragmatikalıq sankciyanı» shıǵardı, bul erkek miyrasxorlar bolmaǵan jaǵdayda pútkil monarxiyanı Karldıń qız tárepten bolǵan urpaǵina beriwdi názerde tutqan edi. Bul waqıtta Karldıń ele balaları joq edi; úsh jıldan soń onıń ulı tuwıldı, biraq ol tez arada qaytıs boldı, sonnan keyin tek qızları tuwıldı. Dáslep kóplegen mámleketler pragmatikalıq sankciyanı qollap-quwatlawǵa tayyar emes edi. Tek 1725-jılı Karl Ispaniyanıń kelisimın alıwǵa eristi, sonnan keyin oǵan hám Ispaniyaǵa qarsı dúzilgen Gerrengauzen shártnamasına baylanıslı, ol 1726-jıldıń avgust ayında Rossiyanı óz tárepine tartıp aldı hám 1726-jılǵı Vustergauzen shártnaması arqalı Prussiyanı onıń Herrengauzen awqamlasınan shetletti, sol arqalı Prussiyanıń Berg qalasına bolǵan huqıqtı tan aldı.

Basqa tárepten, Franciya hám Angliya Gollandiya, Daniya hám Shveciyanı óz tárepine tartıp aldı. Suasson kongressı kelisimge erispedi; Ispaniya Franciya tárepine ótti. Siyasiy kelispewshiliklerge ekonomikalıq kelispewshilikler de qosıldı. Ostendende tiykarlanǵan Shıǵıs sawda kompaniyası Karl tárepinen kúshli qollap-quwatlandı, sebebi ol sawda hám sanaattıń rawajlanıwına qattı qızıǵatın edi — bul bolsa okean sawdasın óz monopoliyası dep esaplaǵan teńiz mámleketlerinıń jaqtırmawinıń artıwına alıp keldi. Kernewli jaǵday bir neshe jıl dawam etti; aqırında 1731-jılı kelisim dúzilip, buǵan kóre Angliya hám Gollandiya tárepinen pragmatikalıq sankciya Ostende sawda kompaniyasın joq etiw esabına kepillikke alındı.