Kontentke ótiw

Kembridj qaǵıydaları

Wikipedia — erkin enciklopediya
«Universitet futbol klubınıń nızamları» (1856)

Kembridj qaǵıydaları — on toǵızınshı ásirde Kembridj universitetinde islep shıǵılǵan futbol qaǵıydalarınıń bir neshe túrleri bolıp tabıladı.

Kembridj qaǵıydalarınıń zamanagóy futbol kodekslarına aytarlıqtay tásir etkeni moyınlanadı. Ayırım adamlardıń pikirinshe, 1856-jılǵı Kembridj qaǵıydaları Avstraliya futbol qaǵıydalarınıń payda bolıwına tásir etken[1]. 1863-jılǵı Kembridj qaǵıydaları Futbol associaciyasınıń dáslepki Oyın nızamlarınıń jaratılıwına úlken tásir etken dep aytıladı.

Kontekst

Parker Pis (1907)

Futbol oynawdıń Kembridjde uzaq tariyxı bar. 1579-jılı Chestertonda qala turǵınları menen universitet studentleri arasında ótkerilgen bir oyın zorlıq-zombılıq penen dawǵa aylanıp, Vice-kanclerdi kolledj maydanlarınan tısqarı jerde «futbol» oynawǵa tıyım salatuǵın párman shıǵarıwǵa májbúr etti. 1631-jılı Sent-Djons kolledjiniń studenti Djon Barvik «Futbol oynap atırıp» bir studenttiń jaǵın sındırıp aldı[2]. Tariyxshı Kristofer Vordsvorttıń aytıwınsha, universitette futbol «[on segizinshi] ásirde, menińshe, kóp oynalmaǵan»[3]. On toǵızınshı ásirdiń baslarında bul oyın haqqında kóbirek maǵlıwmatlar bar. Iisus kolledjiniń basshısı Djordj Elves Korri 1838-jılı bılay dep jazǵan: «Uillis penen seyil etip júrgenimizde, biz Parker Piske jaqınladıq hám sol jerde qırıqqa jaqın studenttiń futbol oynap atırǵanın kórdik. Kóriniske jańalıq hám janlılıq beriw qızıqlı edi!»[4] Ekinshi tárepten, 1839-jıldan 1841-jılǵa shekem Triniti kolledjinde oqıǵan Regbi mektebiniń burınǵı oqıwshısı Albert Pell, Kembridjge kelgende «futbol belgisiz edi» dep aytqan, biraq ol hám onıń joldasları Regbi qaǵıydaların qollanıp, «Kembridjde futboldı ornattı»[5].

On toǵızınshı ásirdiń baslarında hár bir mektep óziniń futbol qaǵıydaların qollanıwǵa beyim boldı. Bul mektep kodeksleri 1840-jıllardan baslap jazba túrde payda bola basladı, 1845-jılı Regbi mektebinen baslandı. Hár túrli mekteplerde oqıǵan Kembridj studentleri bir-biri menen futbol oynaǵısı kelgende, hár túrli kodekslerdiń ózgesheliklerin biriktirip, kelisimge kelgen qaǵıydalar toplamın dúziw zárúr boldı.

1838–1842

1838-jıldan 1842-jılǵa shekem Kembridjde oqıǵan Shrusberi mektebiniń burınǵı oqıwshısı Edgar Montegyu 1897-jılǵı xatında bılay dep esleydi: «Men hám mekteptiń basqa altı wákili Klub dúzdik hám hár túrli oyınlardı teńlestiretuǵın qaǵıydalar islep shıqtıq. [...] Sonnan keyin biz Parker Piste eki match ótkerdik». 1899-jılǵı keyingi xatında ol bılay dep jazdı: «Men birinshi futbol klubın dúzgenimizde, barlıq mekteplerge ádil bolıw ushın futbol qaǵıydaların islep shıqqan jeti adamnıń biri edim»[6]. Bul qaǵıydalar saqlanıp qalmaǵan[7]. Usı xatlar tiykarında Karri hám Danning «házirshe, birinshi Kembridj universiteti futbol qaǵıydaları 1838-jılı dúzilgen dep boljaw kerek» dep usınıs etedi.

1846

Dj. S. Tring

N. L. Djeksonnıń aytıwınsha, 1846-jılı «Shrusberidiń eki burınǵı oqıwshısı, mırza X. de Vinton hám Dj. S. Tring, bir neshe burınǵı Iton oqıwshıların ózlerine qosılıwǵa kóndirip, klub dúzdi. Matchlar siyrek ótkerildi, biraq olardıń ayırımları Parker Piste oynaldı. Tilekke qarsı, sol waqıtta oyın universitette keń tarqalmaǵan edi, sonlıqtan klub uzaq jasamadı»[8].

Tring ózi 1861-jılı bılay dep jazǵan:[9] «1846-jılı, ulıwmalıq oyın engiziw hám Kembridjde haqıyqıy abıroylı klub dúziw háreketi ámelge asırılǵanda, Regbi oyını Iton, Vinchester hám Shrusberi adamlarınıń futbol klubın dúziwde birlesiwine úlken kesent boldı». Bul kodifikaciya háreketinen hesh qanday qaǵıydalar saqlanıp qalmaǵan.

Grin bul rawajlanıwdı «kózqaraslar birligin hám ilajı bolǵanınsha kóbirek adamlar ushın qabıl etiletuǵın ulıwmalıq nızamlar kodeksin [futbolda] jaratıwdaǵı birinshi anıq qádem» dep táriyipleydi hám «bul tariyxıy waqıyanı eske alıw ushın» estelik taqtanıń joqlıǵına ókinish bildiredi.

1848

Genri Charlz Malden

Genri Charlz Malden 1847-jıldan 1851-jılǵa shekem Triniti kolledjinde oqıdı. 1897-jılı ol xat jazıp, onda 1848-jılı Kembridjde futbol qaǵıydaların dúziw haqqındaǵı esteliklerin súwretledi. Bul xat keyinnen 1898-jılı S. V. Alkok tárepinen gazeta maqalasında járiyalandı: «Házir jazıp atırǵanımda, aldımda mırza Genri S. Maldenniń Godalmingtegi Kops Edjden jazǵan xatı tur, onda universitetlerdiń birinde futboldı beyimlew boyınsha dáslepki háreketler haqqında qızıqlı maǵlıwmat berilgen. «Eliw jıl burın búgin,» - dep jazadı mırza Malden 1897-jıl 8-oktyabr sánesi menen, - «men Kembridjdegi Triniti kolledjine keldim. Keyingi jılı sol waqıtta keń tarqalǵan xokkeydiń ornına futboldı oynawǵa háreket islendi. Biraq nátiyje úlken ǵabırsıwǵa alıp keldi, sebebi hár bir adam óziniń jámiyetlik mektebinde úyrengen qaǵıydaları boyınsha oynadı. Iton mektebinen kelgenlerdiń Regbi mektebinen kelgenlerdiń toptı qolı menen uslaǵanına qalay baqırǵanı ele esimde. Sonlıqtan hár bir jámiyetlik mektepten eki adamnan, al universitetten jámiyetlik mektep pitkermegen eki adamdı saylaw kelisildi. G. Solt[10] penen men universitet wákilleri etip saylandıq. Basqaların esime túsire alǵanımda jaqsı bolar edi. Regbiden kelgen Byorn[11] olardıń biri edi; Itonnan kelgen Uimper,[12] de, menińshe, qatnastı. Bizler barlıǵı bolıp on tórt adam edik, dep oylayman. Xarrou, Iton, Regbi, Vinchester hám Shrusberi mektepleri wákillengen edi. Bizler meniń bólmemde keshte, sol waqıtları saat 4te bolatuǵın asxanadan keyin jıynaldıq; uzaq jıynalıs bolatuǵının kútip, stollardı tazalap, qálem, sıya hám qaǵaz tayarladım. Birneshe adam kelgende, imtixan bar ma dep soradı! Hár bir adam óz mektebiniń qaǵıydalarınıń kóshirmesin alıp keldi yamasa olardı yadtan biletuǵın edi, sonlıqtan jańa qaǵıydalardı islep shıǵıwda alǵa ilgerilewimiz áste boldı. Bir neshe márte Solt ekewimiz, biytárep bolǵanımız sebepli, dawıslar teń bolǵanda qaǵıydanı qabıl ettik yamasa alıp tasladıq. Bizler túngi saat on ekige bes minut qalǵanda tarqastıq. Jańa qaǵıydalar «Kembridj qaǵıydaları» retinde basıp shıǵarıldı, kóshirmeleri tarqatıldı hám Parker maydanına jabıstırıldı, olar júdá jaqsı islep atır edi, óytkeni olar sadıqlıq penen saqlandı hám men hesh qashan jámiyetlik mektep adamınıń qaǵıydalardı unatpaǵanı sebepli oynawdan bas tartqanın esitpedim. Yaqshı, mırza, jıllar ótkennen keyin állekim sol qaǵıydalardı, ele de Kembridjde kúshinde bolǵan, aldı hám olarǵa az ǵana ózgerisler kirgizip, Associaciya qaǵıydalarına aylandırdı.  «Ádil uslap alıw, erkin tebiw (Xarrouda ele de oynalatuǵın) alıp taslandı. Ofsayd qaǵıydası azıraq qatań etildi. 'Qollar' qaǵıydası kóbirek qatańlastırıldı; bul jaqında aqılǵa muwapıq ózgertildi.»

Maldenniń xatında súwretlengen 1848-jılǵı qaǵıydalar saqlanıp qalmaǵan bolsa da, olar oyınnıń tariyxshıları tárepinen úlken qızıǵıwshılıq tuwdırdı. Alkok bılay dep pikir bildirdi: «Mırza Maldenniń birdey futbol kodeksin jaqlawshı dáslepki háreketi haqqındaǵı bayanlaması eń úlken qızıǵıwshılıq payda etedi, sebebi burın hesh kim bunı kórmegen edi. [...] Hár qanday jaǵdayda da, bul eliw jıl burın birdey kodekstiń bar bolǵanın sózsiz tastıyıqlaydı»[13]. 1899-jılı jazǵan N. L. Djekson, Maldenniń xatında súwretlengen qaǵıydalar «Associaciya oyınınıń kelip shıǵıwı Kembridj universitetine baylanıslı ekenin tastıyıqlaydı» dep málimledi. Hátte 1848-jılǵı qaǵıydalardı islep shıqqan jıynalıstı «Frankfurt, Parij hám Kennington Kommondaǵı [sol jılǵı revolyuciyalıq waqıyalar] sıyaqlı este saqlawǵa ılayıqlı» dep aytıwǵa boladı degen pikirler de bar[14].

Maldenniń 1848-jılǵı nızamlar «júdá qanaatlandırarlı» islegeni haqqındaǵı pikirine Danning hám Sheard gúman bildiredi, sebebi 1856-jılı jańa nızamlar toplamın dúziw kerek bolǵan (tómende qarań)[15]. Piter Sirbi de bılay dep tastıyıqlaydı: «Bálkim, bul [1848-jılǵı] nızamlar ayırım oyınlarda qollanılǵan shıǵar ... biraq Malden táriyiplegen ámeliyattaǵı hár túrlilik bir neshe waqıt dawam etken». Sirbi 1852-jildan 1856-jılǵa shekem Sent-Djons kolledjinde oqıǵan T. G. Bonniydiń eslewlerin keltiredi, ol «kóbinese ... Parker Piste formasız yamasa turaqlı shólkemlestiriwsiz futbol oynaǵan»[16].

1851–54

Kelisim nızamlarına jáne bir márte silteme 1851-jıldan 1854-jılǵa shekem Kembridj Kings kolledjinde oqıǵan U. S. Grinniń járiyalanǵan esteliklerinde ushırasadı:[17]  Futbol klubı bar edi, onıń oyınları Piste ótkeriletuǵın edi, nızamları basqa qálegen nızamlarǵa qaraǵanda Iton dalasınıń nızamlarına kóbirek uqsaytuǵın edi. Biraq geyde Regbi hám Xarrou oyınshıları toptı qolǵa alıp juwırıwdı baslaytuǵın edi yamasa erkin tebiwlerdi talap etetuǵın edi, bul narazılıq hám ǵabırsıwlarǵa alıp keletuǵın edi. Triniti kolledjiniń adamı, Bimont[18] (kóp ótpey óz kolledjiniń aǵzası bolǵan) turaqlı qatnasıwshı edi, hám nızamlar ol hám jáne bir-eki adam tárepinen, Iton emes adamlarǵa ayırım jeńillikler menen qayta kórip shıǵılǵan edi. Kings kolledjinen az adam bul Universitet oyınında oynaytuǵın edi: meniń dáwirimniń aqırına qaray basqa maydanda arnawlı Regbi oyınları baslandı.

1856

Bul 1854-jılǵı portrette X. M. Lakkok (joqarıda shepte) hám E. L. Xorn (joqarıda ońda), 1856-jılǵı Kembridj nızamlarınıń dóretiwshileriniń ekewi bar

1856-jılı ulıwma nızamlardı islep shıǵıwǵa jáne bir márte háreket boldı. 1853-jıldan 1857-jılǵa shekem Sent-Djons kolledjinde oqıǵan Frederik G. Sayks, olardıń dóretiliwin Sent-Djons kolledji pitkeriwshileri ushın jurnalda 1897-jılı járiyalanǵan xatında bılay táriyiplegen:[19] Nızamlar 1856-jıldıń Mixaelmas semestrinde islep shıǵılǵan dep oylayman. Jıynalıs Triniti kolledjindegi U. X. Stounnıń bólmesinde ótkerildi. Sol waqıtqa shekem Universitet futbolı tústen keyin 1.30 dan 3.30 ǵa shekem Parker maydanında ulıwma soqlıǵısıw túrinde bolatuǵın edi. [...] Hesh qanday nızamlar joq edi. [...] Jetkilikli sanda jıynalǵanımızda eki tárep tańlap alatuǵın edik, al qalǵanları hálsizrek tárepke qosılatuǵın edi yamasa ótinish etilgenindey isleytuǵın edi. Qol erkin qollanılatuǵın edi, hár kim óz kózqarasın qollanıp, 1856-jılı daǵdarısqa jetkenshe dawam etti, nátiyjede usı nızamlar islep shıǵıldı. Men hesh qashan baxıtsız waqıya haqqında esitpedim, hám oyın qızǵın oynalsa da, zorlıq-zombılıq bolmadı, sebebi maqset top edi, oyınshılardıń denesi emes. [...] Siz (men sıyaqlı) qosıp berilgen Nızamlardı Associaciya oyınınıń ózegi dep esaplawǵa boladı dep oylaysız ba? Sol waqıtta futbol tek mekteplerde hám universitetlerde oynalatuǵın edi, sonlıqtan ol ulıwma joq edi. Oksfordta ne bolsa da, Kembridjde hesh qanday nızamlar joq edi. Hár túrli mekteplerdiń óz nızamları bar edi, olar hesh qashan birlestiriwge ushıramaǵan.  Hár biriniń óziniki bar boldı. Qosıp berilgen nızamlar birlestiriwge birinshi háreket bolıp kórinedi, hám usı kózqarastan olar Associaciya nızamlarına alıp kelgen bolıwı múmkin. Sayks óziniń 1856-jılǵı kodeksinen (onı «birlestiriwge birinshi háreket» bolıwı múmkin dep kórsetedi) burın hesh qanday kelisim nızamların bilmegen hám olar qabıl etilgenge shekem «Universitet futbolınıń» «hesh qanday nızamları» bolmaǵanın aytqan. Karri hám Danning «[Kembridjde] jańa nızamlardıń turaqlı shıǵarılıwı «nızamlardıń» nátiyjesizligin kórsetedi» dep boljaydı.

1856-jılǵı Kembridj Nızamlarınıń bir versiyası Shrusberi mektebinde saqlanǵan:[20] basqa bir nusqası, 1857-jılǵa tiyisli, Saykstiń xatı menen birge qosıp berilgen. Nızamlarda on futbolshınıń qoltańbası bar: Iton, Regbi, Xarrou, Shrusberi hám Kembridj universitetinen ekiden. Nızamlar ádil uslawdan keyin erkin tebiwge ruqsat beredi; basqa jaǵdaylarda toptı tek toqtatıw ushın ǵana uslawǵa boladı. Uslap turıw, iyteriw hám shalıw hámmesi qadaǵan etilgen. Ofsayd nızamı oyınshı menen qarsılastıń dárwazası arasında tórt qarsılas bolıwın talap etedi. Gol toptı «bayraq baǵanaları arqalı hám jip astınan» tebiw arqalı urıladı.

Kembridjdan tısqarı qollanılıwı

1861-jılı Forest futbol klubı (keyinirek Uonderers futbol klubına aylanǵan) 1856-jılǵı Kembridj nızamlarına tiykarlanǵan hám az ǵana qosımshaları bar basıp shıǵarılǵan nızamlar toplamın shıǵardı. Usı klub tárepinen 1862-jıldıń sentyabr ayında shıǵarılǵan xabarlandırıwda keyingi máwsimde «Kembridj universitetiniń nızamları» boyınsha oynaytuǵın qarsılaslar izlendi[21].

1862

1862-jıldıń noyabr ayında Kembridjde Eski Itonlılar komandası menen Eski Xarroulılar komandası arasında futbol matchı ótkerildi[22]. Arnawlı komitet tárepinen usı match ushın dúzilgen nızamlar toplamı Iton hám Xarrou nızamlarınıń ózgesheliklerin aralastırıp, ekewinen de qısqa hám ápiwayıraq edi:

  • Toptı «toqtatıwdan» basqa barlıq qol menen oynaw Iton maydan oyınındaǵıday qadaǵan etildi
  • Maydannıń ólshemleri, dárwazalardıń eni hám dárwazalar ushın «tiykarlar» terminologiyası Xarrou nızamlarına boysındı
  • Etondaǵıday, oyınshı qarsılas dárwazası menen onıń arasında tórt qarsılas bolmasa, ofsaydta esaplanatuǵın edi
  • Xarrowdaǵıday, top oyın maydanınan shıǵıp ketkende, oyın tebiw menen qayta baslanatuǵın edi

Etonnıń quramalı «ruj» sheshiwshi gol qaǵıydası hám Xarrowdıń ádil uslap alıw ushın beriletuǵın erkin tebiwi bul oyınnıń nızamlarınan shıǵarıp taslandı, ol teń esap penen juwmaqlandı.

1863

Robert Byorn, 1863-jılǵı nızamlardı jazǵan komitettiń baslıǵı

1863-jıldıń oktyabr ayında Shrusberi, Eton, Regbi, Marlboro, Xarrow hám Vestminster mekteplerin wákillik etetuǵın toǵız oyınshıdan ibarat komitet tárepinen jańa nızamlar dúzildi. Keyingi ayda ol gazetalarda járiyalandı, kirisiwinde bılay delingen edi:[23] Kembridj universiteti ushın ulıwma oyın ornatıw maqsetke muwapıq dep esaplanǵanlıqtan, usı maqsette tómendegi nızamlar dúzip shıǵıldı. Birinshi oyın 20-noyabr, juma kúni saat 14:15 te Parker maydanında ótkeriledi. Oyınǵa qızıǵatuǵın hám qatnasıwdı qáleytuǵın universitettiń barlıq aǵzaları hár semestr ushın bir shilling aǵzalıq tólew arqalı bunı isley aladı.

1856-jılǵı aldıńǵı nızamlar sıyaqlı, 1863-jılǵı nızamlar da regbi stilindegi top penen juwırıwǵa hám qattı tebiwge ruqsat bermedi. Soǵan qaramastan, eki kod arasında bir neshe ayırmashılıqlar bar edi:

  • 1856-jılǵı nızamlar boyınsha gol esaplaw ushın top belgili bir «jip»ten tómen ótiwi kerek bolsa, 1863-jılǵı nızamlar toptıń qálegen biyiklikte dárwazadan ótiwine ruqsat berdi.
  • 1856-jılǵı nızamlar oyınshılarǵa toptı uslap alıwǵa ruqsat berip, ádil uslap alǵanı ushın erkin tebiw beriletuǵın edi, al 1863-jılǵı nızamlar oǵan tıyım saldı (eki kod ta toptı «toqtatıw» ushın qol menen uslawǵa ruqsat berdi).
  • 1856-jılǵı nızamlar boyınsha oyınshı menen qarsılastıń dárwaza sızıǵı arasında tórt qarsılas bolsa, ol oyında qatnasa alatuǵın edi, al 1863-jılǵı nızamlarda qatań ofsayd nızamı bolıp, toptan aldıda turǵan hár qanday oyınshı oyınnan tıs dep esaplanatuǵın edi.
  • 1856-jılǵı nızamlar boyınsha top shetki sızıqlardan shıǵıp ketkende, ol taslap beriletuǵın edi, al 1863-jılǵı nızamlarda tebiw qollanıldı.
  • 1863-jılǵı nızamlar boyınsha qarsılastıń dárwaza sızıǵınıń artında toptı jerge tiygizgennen keyin 25 yardtan erkin tebiw beriletuǵın edi (búgingi kúndegi regbidegi konversiyaǵa uqsas), al 1856-jılǵı nızamlarda bunday qaǵıyda joq edi.

Eki nızamlar toplamı arasında tekst jaǵınan az uqsaslıq bar: ulıwma alǵanda, 1863-jılǵı nızamlar uzınıraq hám tolıǵıraq, biraq 1856-jılǵı «Hár bir match gollardıń kópshiligi menen sheshiledi» degen qaǵıydanıń keyingi kodta balaması joq.

«The Field» gazetası 1863-jıldıń 1-dekabr kúni usı nızamlar boyınsha ótkerilgen oyın tuwralı tolıq esabat járiyaladı. Avtor «Biz [Kembridj nızamların] eń jaqsı oyın dep esaplamaymız, [...] biraq ol jaqsı oyın» degen juwmaqqa kelip, onı ayırım mektepler qabıl etiwi múmkin ekenin usındı[24].

Futbol associaciyası nızamlarına tásiri

Ebenezer Morli 1863-jılǵı Kembridj nızamların Futbol associaciyasınıń dıqqatına jetkerdi.

1863-jılǵı Kembridj nızamlarınıń járiyalanıwı jańadan qurılǵan Futbol associaciyası (FA) ishindegi óz birinshi nızamlar toplamı boyınsha júrip atırǵan talqılawlar menen sáykes keldi. Bul waqıtta ayırım futbol klubları Regbi mektebiniń mısalın qollap, toptı qolda alıp júriwge ruqsat berdi, oyınshılarǵa toptı alıp baratırǵan qarsılasların «xak» etiwge (baltırdan tebiwge) ruqsat etildi. Basqa klublar eki ámeliyattı da qadaǵan etti. FA nızamların islep shıǵıw boyınsha jıynalıslar waqtında «xak etiwshi» hám «xak etpewshi» klublar arasında aytarlıqtay bóliniw boldı.

1863-jıldıń 17-noyabrindegi FA jıynalısında bul másele talqılandı, bunda «xak etiwshi» klublar basım boldı. Nızamlardı aqırǵı túrde qabıl etiw («retlestiriw») ushın bir hápteden keyin qosımsha jıynalıs belgilendi[25]. Kembridj nızamları 21-noyabrde, FA jıynalısınan úsh kún burın sport gazetalarında payda boldı.

Bul sheshiwshi 24-noyabr jıynalısında «xak etiwshiler» jáne de az kópshilikti quradı. Biraq, jıynalıs barısında FA xatkeri Ebenezer Morli wákillerdiń dıqqatın Kembridj nızamlarına (olar toptı qolda alıp júriw hám xak etiwdi qadaǵan etken edi) qarattı: Húrmetli xatker mırza Morli bılay dedi: «Men nızamlardı usınıslar tiykarında ilajı barınsha sadıqlıq penen islep shıǵıwǵa háreket ettim, biraq jıynalıstıń itibarın basqa júz bergen máselelerge qaratqım keledi. Kembridj universiteti Futbol klubı, bálkim Futbol associaciyasınıń tásiri menen, altı jámiyetlik mektepten kelgen belgili mırzalar qatnasqan ayırım nızamlardı qáliplestirdi. Usılayınsha maqullanǵan bul nızamlar associaciya tárepinen eń úlken itibar hám húrmetke ılayıq, hám biz olardı altı jámiyetlik mekteptiń pikiri bergen áhmiyetti esapqa almastan ótkerip jiberiwimiz kerek emes.»

Kembridj nızamların talqılaw hám bul másele boyınsha Kembridj penen múmkin bolǵan baylanıs haqqındaǵı usınıslar nızamlardı túpkilikli «sheshiwdi» 1-dekabrdegi qosımsha jıynalısqa shekem keyinge qaldırıwǵa xızmet etti[26][27]. Regbi stilindegi futboldı qollaytuǵın bir qatar wákiller bul qosımsha jıynalısqa qatnaspadı, nátiyjede xak etiw hám toptı qolda alıp júriw qadaǵan etildi. Keyingi jıynalıs haqqındaǵı gazeta esabatında aytılǵanınday, «jaqında Kembridjde qabıl etilgen ayırım nızamlardıń payda bolıwı «xak etpewshiler» jaqlawshılarına únsiz kómekleskendey boldı.»[28]

FA (Futbol Associaciyası) Kembridjdiń ofsayd nızamın derlik sózbe-sóz qabıl etti, burınǵı jobadaǵı pútkilley basqasha sóz dizbegin almastırıp[29]. Morli hátte FA nızamların «Kembridj qaǵıydaları menen derlik birdey» etiwdi usındı, biraq bul usınıs FA prezidenti Artur Pember tárepinen qabıl etilmedi[30]. Nátiyjede, FAnıń 1863-jılı járiyalanǵan aqırǵı nızamları Kembridj qaǵıydalarınan kóplegen ayırmashılıqlardı saqlap qaldı, olar burınǵı jobada da bar edi, sonıń ishinde tómendegiler:

  • FA nızamları toptı uslawǵa ruqsat berdi hám ádil uslaw ushın erkin tebiwdi berdi; Kembridj qaǵıydaları toptı toqtatıwdan basqa barlıq qol menen oynawdı qadaǵan etti.
  • FA nızamları top sızıqtan shıǵıp ketkende onı qayta oyınǵa kirgiziwdi berdi, al Kembridj qaǵıydaları toptı tebiw arqalı oyınǵa kirgiziwdi belgiledi.
  • FA nızamları hár gol urılǵannan keyin maydan táreplerin almastırıwdı itibarǵa aldı, al Kembridj qaǵıydaları táreplerdi tek birinshi taymnan keyin almastırıwdı belgiledi.

Bul ayırmashılıqlardıń tariyxıy áhmiyeti, biraq, toptı tebiw hám kóterip júriwdi biykar etiw haqqındaǵı sheshim menen salıstırǵanda áhmiyetsiz edi. Djonatan Uilson bunı bılay juwmaqlaǵan:

Toptı kóterip júriw qadaǵan etildi, hám [associaciya] futbolı menen regbi óz jollarına ketti.[31]

1867

Kembridj universiteti Futbol klubı óz qaǵıydaları boyınsha oynawdı dawam etti. 1867-jıldıń mart ayında, ol «jámiyetlik mektepler hám kolledj futbol klubları wákilleriniń» jıynalısına shaqırdı, onda «Oksford Kembridj penen birge ulıwma qaǵıydalar toplamın qabıl etiwge kelisetuǵını» úmit etildi, bul qaǵıydalardıń «waqıt ótiwi menen pútkil el boylap keń qollanılatuǵını» maqset etilgen edi[32]. Karri hám Danning Kembridjdiń FA qaǵıydaların paydalanıwdıń ornına óz qaǵıydalar toplamın qayta kórip shıǵıw haqqındaǵı sheshimi «sol waqıtta FAnıń salıstırmalı túrde hálsizligin» kórsetedi dep esaplaydı. Nátiyjede payda bolǵan qaǵıydalar toplamı, ashıq túrde 1863-jılǵı qaǵıydalardıń qayta kórip shıǵılǵan versiyası sıpatında usınılıp, házirgi regbidegi «urınıw»ǵa uqsas «tachdaun»dı óz ishine aldı: qarsılastıń dárwaza sızıǵınıń artında toptı jerge tiygizgen komanda dárwazaǵa erkin tebiw huqıqın aldı, al eger eki komanda da birdey sanda gol ursa, ózgertilmegen «tachdaunlar» sanı sheshiwshi faktor bolıp xızmet etti[33].

Keyingi rawajlanıwlar

1869-jılı Kembridj klubı FAǵa eki shólkem arasında match ótkeriwdi usınıs etip xat jazdı. Ol óz qaǵıydaları boyınsha oynawda qatań turdı, bul shártke FA kelisim bermedi[34].

1871-jılı futboldıń eki tiykarǵı túri arasındaǵı ayırmashılıq Regbi Futbol Birlesiwiniń (RFB) qurılıwı menen anıq belgilendi. Bunnan soń 1872-jılı RFB qaǵıydaları boyınsha Kembridj Regbi Birlesiwi klubı dúzildi[35]. «Toptı kóterip júriw oyını» tárepdarlarınan ayırılǵan Kembridj universiteti Futbol klubı 1873-jılı FAǵa qosıldı[36]. Ol 1873-74-máwsiminde FA Kubogınıń úshinshi basqıshında qatnasqanda FA qaǵıydaları boyınsha oynadı[37].

Moyınlaw

Parker-Pis maydanında «Kembridj qaǵıydaları 1848» esteligi

2000-jılı Parker-Pis maydanında úysiz adamlardan quralǵan futbol komandası tárepinen estelik taqta ornatıldı. Onda tómendegi jazıw bar:[38]

Usı jerde, Parker-Pis maydanında, 1800-jılları studentler kúshke qaraǵanda sheberlikti baslı orınǵa qoyǵan, toptı uslawǵa hám «xaking»ke tıyım salǵan futboldıń ápiwayı ulıwma qaǵıydaların dúzdi. Bul «Kembridj qaǵıydaları» 1863-jılǵı Futbol Associaciyası qaǵıydalarına sheshiwshi tásir kórsetti.

2018-jıldıń may ayında Parker-Pis maydanında «Kembridj qaǵıydaları 1848» dep atalǵan estelik ornatıldı. Estelik bir neshe tilge awdarılǵan 1856-jılǵı Kembridj qaǵıydaları oyıp jazılǵan tórt tas baǵanasınan ibarat[39][40].

Derekler

  1. ↑ Hibbins, G.M. (1989). "The Cambridge connection: the origin of Australian rules football". The International Journal of the History of Sport (Informa UK Limited) 6 (2): 172–192. doi:10.1080/09523368908713687. ISSN 0952-3367. 
  2. ↑ The Life of the Reverend Dr. John Barwick. 
  3. ↑ Social life at the English Universities in the Eighteenth Century. 
  4. ↑ «History of Football in Cambridge». Cambridge University Association Football Club. 27-oktyabr 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  5. ↑ The Reminiscences of Albert Pell. 
  6. ↑ Oldham, J. Basil. A History of Shrewsbury School 1552-1952. Oxford: Basil Blackwell, 1952 — 232 bet. 
  7. ↑ Curry and Dunning (2015), p. 64
  8. ↑ Jackson, N. L.. Association Football. London: Newnes, 1900 — 26 bet. .
  9. ↑ J.C.T. (1861-12-28). "Football, Simple and Universal". The Field: 578. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Football,_Simple_and_Universal_(The_Field)_1861-12-28.png. 
  10. ↑ George Salt (d. 1882); attended Trinity College between 1846 and 1850
  11. ↑ George Burn (d. 1880); attended Trinity College between 1847 and 1851
  12. ↑ Frederick Hayes Whymper (d. 1893); attended Trinity College between 1847 and 1851
  13. ↑ Alcock, C. W.. Association Football: No. 1 -- Its Origin. London. p. 3. 
  14. ↑ Speight, Richard (2008). Trinity and the Beautiful Game. Cambridge. p. 6. 
  15. ↑ Dunning, Eric. Barbarians, Gentlemen and Players: A Sociological Study of the Development of Rugby Football. Routledge, 2005 — 104 bet. 
  16. ↑ B[onney], T. G.. "A Septuagenarian's Recollections of St John's". Eagle (E. Johnson) xxx (cxlix): 304–305. , also cited at Searby (1997), p. 670.
  17. ↑ Green, W. C.. Memories of Eton and King's. Eton: Spottiswode, 1905 — 77-78 bet. 
  18. ↑ William John Beamont (d. 1868); attended Eton, then Trinity College between 1846 and 1850. Subsequently served as a fellow of Trinity from 1852 until his death.
  19. ↑ [Correspondence]. https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015065971502?urlappend=%3Bseq=646. 
  20. ↑ «Laws of the University Foot Ball Club». 15-aprel 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-aprel 2019-jıl.
  21. ↑ "Football". Bell's Life in London. 
  22. ↑ "J.A.C." [James Alexander Cruikshank]. [Correspondence]. Harrow. pp. 52–3. , as found at Young, Percy M.. A History of British Football. London: Arrow Books, 1968 — 124–126 bet. 
  23. ↑ "Cambridge University". Bell's Life in London. 
  24. ↑ Cartwright (1863-12-05). "The Game Played by the New University Rules, and What the Schools would Lose and Gain by Adopting Them". Field: 547. 
  25. ↑ "The Football Association". p. 6. 
  26. ↑ "The Football Association". p. 6. 
  27. ↑ "The Football Association". p. 1. 
  28. ↑ "The Football Association". p. 3. 
  29. ↑ "The Football Association". https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Football_Association_(Bell%27s_Life_in_London),_1863-12-05.png. 
  30. ↑ "The Football Association". https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Football_Association_(Bell%27s_Life_in_London),_1863-12-05.png. 
  31. ↑ Wilson, Jonathan. Inverting the Pyramid: The History of Football Tactics, paperback, London: Orion, 2009 — 11–12 bet. ISBN 978-1-4091-0204-5. 
  32. ↑ "Cambridge University Football Club". Cambridge Chronicle and University Journal: 5. 1867-03-23. 
  33. ↑ Curry and Dunning (2015), p. 76
  34. ↑ FA minute book for 12 January 1869, reported in The Football Association 1863-1883: A Source Book. 
  35. ↑ Football: The Rugby Union Game. London: Cassell, 1892. 
  36. ↑ Allcock's Football Annual, 1873, reported in Brown, Tony. The Football Association 1863-1883: A Source Book. Nottingham: Soccerdata, 2011. 
  37. ↑ "Cambridge University v. South Norwood". 
  38. ↑ «Cambridge bids for FA football rules recognition». BBC News (16-yanvar 2013-jıl). Qaraldı: 4-aprel 2019-jıl.
  39. ↑ The Parker's Piece football monument has been unveiled – and people aren't happy. https://www.cambridge-news.co.uk/news/cambridge-news/parkers-piece-cambridge-rules-1848-14649641. 
  40. ↑ Monument celebrating 170 years of football blasted by critics who say 'it's f****** hideous'. https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/monument-celebrating-170-years-football-12534065. 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Kembridj_qaǵıydaları&oldid=121302» saytınan alınǵan