Kirgiziw qurılması

Keń tarqalǵan kompyuter kirgiziw qurılması - klaviatura. Paydalanıwshı klavishti basqanda, ol kompyuterge informaciya jiberedi.

Esaplaw texnikasında kirgiziw qurılması — bul kompyuter yaki informaciyalıq qurılma sıyaqlı informaciyanı qayta islew sistemasına maǵlıwmat hám basqarıw signalların beriw ushın qollanılatuǵın úskene. Kirgiziw qurılmalarına mısallar: klaviaturalar, kompyuter tıshqanshaları, skanerler, kameralar, djoystikler hám mikrofonlar.

Kirgiziw qurılmaları tómendegiler tiykarında kategoriyalarǵa bóliniwi múmkin:

• shıǵarıw modallıǵı (mısalı, mexanikalıq qozǵalıs, audio, vizual hám t.b.)
• shıǵarıwdıń diskret (mısalı, klavish basıw) yaki úziliksiz (mısalı, tıshqanshanıń poziciyası, geypara cifrlı diskret muǵdarǵa aylandırılǵan bolsa da, úziliksiz dep esaplanatuǵın dárejede tez) ekenligi
• qatnasqan erkinlik dárejeleri sanı (mısalı, eki ólshemli dástúriy tıshqanshalar yaki CAD qosımshaları ushın jobalanǵan úsh ólshemli navigatorlar)

Klaviatura

Klaviatura - bul túymeler matricası túrinde kórsetilgen adam interfeys qurılması. Hár bir túyme, yaki klavish, kompyuterge álipbe-sanlı belgini kirgiziw ushın yaki kompyuterdiń belgili bir funkciyasın shaqırıw ushın qollanılıwı múmkin. Ol kópshilik paydalanıwshılar ushın tiykarǵı tekst kirgiziw interfeysi bolıp xızmet etedi.

Túrleri

Klaviaturalar qollanıw jaǵdayına baylanıslı kóp túrli formalarda boladı. Standart klaviaturalar ólshemi hám klavishler sanı boyınsha, sonday-aq qollanılǵan túyme túri boyınsha kategoriyalarǵa bóliniwi múmkin. Basqa klaviaturalar sanlı klaviatura yaki morze apparatı sıyaqlı arnawlı qollanıwlarǵa arnalǵan.

Stol klaviaturaları ádette úlken boladı, kóbinese klavishlerdiń tolıq júriw aralıǵına iye hám multimedia klavishleri hám sanlı klaviatura sıyaqlı qosımsha funkciyalarǵa iye. Noutbuk hám planshetlerdegi klaviaturalar ádette juqa bolıw ushın qolaylılıqtan sheginiwge májbúr.

Zamanagóy klaviaturalarda hár túrli túyme texnologiyaları qollanıladı, mısalı mexanikalıq túymeler (prujinalardı paydalanadı), qayshı túymeler (ádette noutbuk klaviaturasında ushırasadı) yaki membrana.

Basqa klaviaturalarda fizikalıq klavishler bolmaydı, mısalı virtual klaviatura yaki proekciyalı klaviatura.

Ergonomikalıq klaviatura

Ergonomika hám qolaylılıqqa tiykarǵı itibar qaratılǵan dizaynǵa iye klaviatura.

Akkordlı klaviatura

Bir neshe klavishti birge basıw arqalı qollanılatuǵın klaviatura.

Bas barmaq klaviaturası

PDA qurılmaları hám mobil telefonlarda ushırasatuǵın miniatyura klaviatura.

Morze apparatı

Taxtasız akkordlı klaviatura.

Sanlı klaviatura

Geypara klaviaturalarda bar bolsa da (ádette oń tárepte jaylasqan), sanlı klaviaturalar ǵárezsiz qurılmalar retinde de tabılıwı múmkin.

• 
  Klaviatura
• 
  Ergonomikalıq klaviatura
• 
  Akkordlı klaviatura
• 
  Bas barmaq klaviaturası
• 
  Morze apparatı
• 
  Sanlı klaviatura

Kórsetkish qurılma

Kompyuter tıshqanshası

Kórsetkish qurılma paydalanıwshıǵa kompyuterge keńislik maǵlıwmatların kirgiziwge múmkinshilik beredi. Ol ádette grafikalıq paydalanıwshı interfeysinde (GUI) kompyuter ekranındaǵı nárselerdi tańlawdıń ápiwayı hám intuitiv usılı retinde qollanıladı, ya tıshqansha kórsetkishin jıljıtıw arqalı, ya bolmasa sensorlı ekran jaǵdayında ekrandaǵı nárseni fizikalıq túrde tiyiw arqalı. Keń tarqalǵan kórsetkish qurılmalarǵa tıshqanshalar, tachpadlar hám sensorlı ekranlar kiredi.

Tıshqanshalar bette jıljıwın anıqlaw arqalı isleytuǵın bolsa, analog qurılmalar, mısalı 3D tıshqanshalar, djoystikler yamasa kórsetkish tayaqshaları ózleriniń awıtqıw múyeshin xabarlaw arqalı isleydi.

Túrleri

Kórsetkish qurılmalardı tómendegishe klassifikaciyalawǵa boladı:

• Kirgiziwdiń tuwrı yamasa janapay ekenligi. Tuwrı kirgiziwde, kirgiziw keńisligi kórsetiw keńisligi menen sáykes keledi, yaǵnıy kórsetiw vizual keri baylanıs yamasa kórsetkish payda bolatuǵın keńislikte ámelge asırıladı. Sensorlı ekranlar hám jaqtılı qálemler tuwrı kirgiziwdi qamtıydı. Janapay kirgiziwge tıshqansha hám trekbol mısal bola aladı.
• Poziciyalıq maǵlıwmattıń absolyut (mısalı, sensorlı ekranda) yamasa salıstırmalı (mısalı, kóterilip, qayta ornalastırılıwı múmkin bolǵan tıshqanshada) ekenligi.

Tuwrı kirgiziw derlik sózsiz absolyut boladı, biraq janapay kirgiziw absolyut ta, salıstırmalı da bolıwı múmkin. Mısalı, ishine ekran ornatılmaǵan cifrlı grafikalıq planshetler janapay kirgiziwdi qamtıydı hám absolyut poziciyalardı sezedi hám kóbinese absolyut kirgiziw rejiminde jumıs isleydi, biraq olar sonday-aq tachpad sıyaqlı salıstırmalı kirgiziw rejimin imitaciya etiw ushın ornatılıwı múmkin, bunda stilus yamasa puk kóterilip, qayta ornalastırılıwı múmkin. Ishine LCD ekran ornatılǵan planshetler, sonday-aq grafikalıq planshet-monitorlar dep te ataladı, cifrlı grafikalıq planshetlerdiń keńeytilgen túri bolıp tabıladı. Olar paydalanıwshılarǵa qollanıw barısında real waqıt rejimindegi poziciyalardı ekran arqalı kóriwge múmkinshilik beredi.

tıshqansha

Bet boylap jıljıtılatuǵın qolda uslap turatuǵın kórsetkish qurılma.

tachpad yamasa trekpad

Beti boylap barmaq jıljıtıw arqalı basqarılatuǵın tegis bet.

sensorlı ekran

Kompyuter ekranınıń ústine ornatılǵan qatlam, barmaq yamasa stilus penen fizikalıq tiyiw arqalı qollanıladı.

trekbol

Tıshqanshaǵa uqsas, trekboldıń oyıqta uslap turılǵan sharı bar. Tıshqanshanı jıljıtıwdıń ornına, paydalanıwshı shardı barmaǵı menen aylandıradı.

grafikalıq planshet, cifrlawshı yamasa sızıw plansheti

Stilus qollanılatuǵın tegis bet, kóbinese súwretler sızıw yamasa qol qoyıwlardı jazıp alıw ushın qollanıladı.

• 
  tıshqansha
• 
  Cifrlastırıwshı tıshqansha
• 
  Summagraphics óndiriwshisiniń úlken formatlı grafikalıq plansheti (Gerber kompaniyası ushın OEM túrinde shıǵarılǵan): Puktıń sırtqı mıs oramı anıq kórinip tur. Cifrlawshı tıshqanshanıń úlkeytiwshi áynek penen qollanılıwına itibar beriń.
• 
  tachpad (yamasa trekpad)
• 
  kórsetkish tayaqsha
• 
  sensorlı ekran
• 
  trekbol
• 
  grafikalıq planshet

Sensorlar

Mobil qurılmada qollanılatuǵın MEMS sensorları (hám basqa da qurılmalar)

Sensor - bul fizikalıq qásiyetlerge tiykarlanıp maǵlıwmat islep shıǵaratuǵın kirgiziw qurılması.

Sensorlar kóbinese mobil qurılmalarda olardıń fizikalıq baǵdarın hám tezleniwin anıqlaw ushın qollanıladı, biraq stol kompyuterlerinde de sistemanıń temperaturasın baqlaw ushın qollanılatuǵın termometr túrinde ushırasıwı múmkin.

Túrleri

Akselerometr

Tezleniwdi anıqlaydı.

Giroskop

Keńisliktegi baǵdardı anıqlaydı.

Magnitometr

Kompasqa uqsas, magnitometr magnit baǵıtın sezedi.

Jaqınlıq sensorı

Obekttiń jaqın jaylasqanın anıqlaydı.

Barometr

Atmosfera basımın ólsheydi. Teńiz dárejesinen biyikligin anıqlaw ushın qollanılıwı múmkin.

Ultrases transdyuseri

Ultrases járdeminde obektlerdiń qozǵalısın hám aralıǵın anıqlaydı.

LIDAR

Lazer járdeminde obektlerdiń aralıǵın anıqlaydı.

Termometr

Temperaturanı ólsheydi. Ádette termistor yamasa termopara qollanıladı.

• 
  Smartfonda qollanılatuǵın infraqızıl jaqınlıq sensorı, onı paydalanıwshınıń qulaǵına jaqınlastırǵanda ekrandı óshirip qoyadı.

Ayırım sensorlar MEMS texnologiyası menen islenip, mikroskopiyalıq ólshemde bolıwı múmkin.

Joqarı erkinlik dárejeli kirgiziw qurılmaları

Oculus Rift virtual reallıq sisteması menen paydalanıw ushın basqarıwshılar

Ayırım qurılmalar kóp úziliksiz erkinlik dárejesin kirgiziw imkaniyatın beredi. Bular baǵdarlawshı qurılmalar retinde qollanılıwı múmkin, biraq ádette keńisliktegi belgili bir orınǵa baǵdarlaw menen baylanıslı bolmaǵan usıllarda qollanıladı, mısalı 3D qollanbalarda kamera múyeshin basqarıw ushın. Bunday qurılmalar ádette virtual reallıq sistemalarında (CAVE) qollanıladı, onda altı erkinlik dárejesin dizimge alatuǵın kirgiziw talap etiledi.

Kompozit qurılmalar

Túymeler hám djoystikler sıyaqlı kirgiziw qurılmaları bir fizikalıq qurılmada biriktirilip, kompozit qurılma dep qaralıwı múmkin. Kóplegen oyın qurılmaları usınday basqarıwshılarǵa iye. Texnikalıq jaqtan tıshqanshalar da kompozit qurılmalar bolıp esaplanadı, sebebi olar hám qozǵalıstı qadaǵalaydı, hám shertiw ushın túymelerge iye, biraq kompozit qurılmalar ádette ekiden artıq hár túrli kirgiziw túrine iye dep esaplanadı.

Mısallar

Djoystik

Turaqlı tiykarda aylanatuǵın tayaqshadan ibarat.

Geympad yamasa djoypad

Zamanagóy video oyınların oynaw ushın jiyi qollanılatuǵın qol qurılması.

Paddl

Paddl dial hám túymeden ibarat oyın basqarıwshısı yamasa Griffin PowerMate yaki Microsoft Surface Dial sıyaqlı kirgiziw qurılması bolıwı múmkin.

Jarıs ruli

Jarıs video oyınların oynaw ushın qollanılatuǵın imitaciyalıq rul.

Wii Remote

Nintendo Wii video oyın konsolı menen qollanılatuǵın, akselerometr hám baǵdarlaw múmkinshiliklerin biriktirgen aralıqtan basqarıw pulti.

• 
  Djoystik basqarıwshısı
• 
  Geympad (yamasa djoypad)
• 
  Paddl (oyın basqarıwshısı)
• 
  Djog dial/shattl (yamasa uslaǵısh)
• 
  Wii Remote

Video kirgiziw qurılmaları

Microsoft Kinect sensorı, adam qozǵalısın vizual anıqlaw arqalı isleydi

Video kirgiziw qurılmaları sırttan alınǵan súwretlerdi yamasa videonı kompyuterge cifrlı túrde kirgiziw ushın qollanıladı. Informaciya paydalanıwshınıń talabına baylanıslı hár túrli formatlarda saqlanıwı múmkin.

Kóplegen video kirgiziw qurılmaları kamera sensorın qollanadı.

Túrleri

• Cifrlı kamera
• Cifrlı videokamera
• Portativ media oynatqısh
• Veb-kamera
• Microsoft Kinect Sensorı
• Súwret skaneri
• Barmaq izi skaneri
• Shtrix-kod oqıwshı
• 3D skaner
• Lazerli aralıqtan ólshegish
• Kóz názerin qadaǵalawshı

Diktofon

Dawıs kirgiziw qurılmaları sesti jazıp alıw ushın qollanıladı. Ayırım jaǵdaylarda, ses shıǵarıw qurılması shıǵarılǵan sesti jazıp alıw ushın kirgiziw qurılması retinde qollanılıwı múmkin. Audio kirgiziw qurılmaları paydalanıwshıǵa audio informaciyanı kompyuterge qayta islew, jazıw yamasa buyrıqlardı orınlaw ushın jiberiwge múmkinshilik beredi. Mikrofon sıyaqlı qurılmalar paydalanıwshılarǵa dawıs xabarın jazıw yamasa programmalıq támiynattı basqarıw ushın kompyuter menen sóylesiwge múmkinshilik beredi. Jazıwdan tısqarı, audio kirgiziw qurılmaları sóylewdi tanıw programmalıq támiynatı menen de qollanıladı.

Túrleri

• Mikrofonlar
• MIDI klaviaturası yamasa basqa cifrlı muzıkalıq ásbap

Tesikli qaǵaz

Perfokartalar hám perfolentalar XX ásirde jiyi qollanılǵan. Tesik birdi, onıń joqlıǵı noldi bildirgen. Perfokartanı yamasa lentanı kirgiziw ushın mexanikalıq yamasa optikalıq oqıwshı qollanılǵan.