Kontentke ótiw

Kompyuter arxitekturası

Wikipedia, erkin enciklopediya
Bir processorlı CPU menen ápiwayı kompyuterdiń blok-sxeması. Qara sızıqlar basqarıw aǵımın, al qızıl sızıqlar maǵlıwmat aǵımın kórsetedi. Strelkalar aǵım baǵıtın kórsetedi.

Kompyuter iliminde hám kompyuter injeneriyasında, kompyuter arxitekturası ‒ bul komponent bóleklerden quralǵan kompyuter sisteması strukturasınıń táriypi bolıp tabıladı.[1] Geyde bul implementaciya detalların esapqa almaytuǵın joqarı dárejeli súwretleniw bolıwı múmkin.[2] Tolıǵıraq dárejede, táriyiplew instrukciya toplamı arxitekturasınıń dizaynın, mikroarxitektura dizaynın, logikalıq dizayndı hám implementaciyanı óz ishine alıwı múmkin.[3]

Tariyxı

Birinshi hújjetlestirilgen kompyuter arxitekturası Charlz Bebbidj hám Ada Lavleys arasındaǵı xat alısıwlarda, analitikalıq mashinanı táriyiplewde bolǵan. 1936-jılı Z1 kompyuterin qurıw barısında, Konrad Cuze óziniń keleshektegi joybarları ushın eki patent ótinishinde mashina instrukciyalarınıń maǵlıwmatlar ushın paydalanılatuǵın sol saqlaw ornında saqlanıwı múmkinligin, yaǵnıy saqlanǵan baǵdarlama koncepciyasın táriyiplegen.[4] Basqa eki erte hám áhmiyetli mısallar:

  • Djon fon Neymannıń 1945-jılǵı "EDVAC haqqında esabattıń birinshi proekti" atlı maqalası, onda logikalıq elementlerdiń shólkemlestiriliwi táriyiplengen;[5] hám
  • Alan Tyuringtiń bunnan da tolıǵıraq "Avtomatik esaplaw mashinası ushın usınılǵan elektron esaplaǵısh" atlı jumısı, ol da 1945-jılı jazılǵan hám onda Djon fon Neymannıń maqalasına silteme berilgen.[6]

Kompyuter ádebiyatındaǵı "arxitektura" termini 1959-jılı IBM kompaniyasınıń tiykarǵı izertlew orayındaǵı Mashina shólkemlestiriw bóliminiń aǵzaları Layl R. Djonson hám Frederik P. Bruks kishiniń jumıslarına barıp taqaladı. Djonsonǵa Los-Alamos Milliy Laboratoriyası (sol waqıtta Los-Alamos Ilimiy Laboratoriyası dep atalǵan) ushın IBM tárepinen islep shıǵılǵan Stretch superkompyuteri haqqında jeke izertlew xabarın jazıw múmkinshiligi berilgen. Ol bezetilgen kompyuterdi talqılaw ushın detallaw dárejesin táriyiplew ushın, formatlar, instrukciya túrleri, apparatlıq támiynat parametrleri hám tezlik jaqsılanıwları haqqındaǵı táriypi "sistema arxitekturası" dárejesinde ekenligin atap ótken, bul termin "mashina shólkemlestiriwi" terminine qaraǵanda paydalıraq bolıp kóringen.[7]

Keyin, Stretch dizayneri Bruks "Kompyuter sistemasın jobalastırıw: Stretch joybarı" atlı kitaptıń 2-babın bılay dep basladı: "Kompyuter arxitekturası, basqa arxitekturalar sıyaqlı, qurılmanıń paydalanıwshısınıń mútájliklerin anıqlaw hám soń ekonomikalıq hám texnologiyalıq sheklewler sheńberinde sol mútájliklerdi múmkin bolǵanınsha nátiyjeli qanaatlandırıw ushın proektlestiriw óneri bolıp tabıladı."[8]

Bruks keyin IBM System/360 kompyuterler qatarın islep shıǵıwǵa járdem berdi, onda "arxitektura" sózi "paydalanıwshı neni biliwi kerek" degen mánisti ańlatatuǵın atama sózge aylandı.[9] System/360 qatarın bir neshe úylesimli kompyuter qatarları almastırdı, sonıń ishinde házirgi IBM Z qatarı da bar. Keyinirek, kompyuter paydalanıwshıları bul termindi kóp sanlı kem anıq bolǵan usıllarda qollanıwdı basladı.[10]

Eń dáslepki kompyuter arxitekturaları qaǵazda jobalanıp, sońınan tikkeley aqırǵı apparatlıq támiynat formasında qurılǵan. Keyinirek, kompyuter arxitekturasınıń prototipleri fizikalıq túrde tranzistor-tranzistor logikası (TTL) kompyuteri túrinde qurıldı - mısalı, 6800 hám PA-RISC prototipleri - aqırǵı apparatlıq támiynat formasına ótiwden aldın sınaldı hám jetilistirildi. 1990-jıllardan baslap, jańa kompyuter arxitekturaları ádette "qurıladı", sınaladı hám jetilistiriledi - aqırǵı apparatlıq támiynat formasına ótiwden aldın kompyuter arxitekturası simulyatorında basqa bir kompyuter arxitekturasınıń ishinde; yamasa FPGA ishinde jumsaq mikroprocessor sıpatında; yamasa ekewinde de.[11]

Kishi kategoriyalar

Kompyuter arxitekturası pániniń úsh tiykarǵı kishi kategoriyası bar:[12]

  • Buyrıqlar toplamı arxitekturası (ISA): processor oqıytuǵın hám orınlaytuǵın mashina kodın, sonday-aq sóz ólshemin, yadqa adres rejimlerin, processor registrlerin hám maǵlıwmat túrlerin anıqlaydı.
  • Mikroarxitektura: "kompyuter shólkemlestiriwi" dep te ataladı, bul belgili bir processordıń ISA-nı qalay ámelge asıratuǵının súwretleydi.[13] Mısalı, kompyuterdiń CPU keshiniń ólshemi - bul ádette ISA-ǵa baylanıslı bolmaǵan másele.
  • Sistemalıq dizayn: esaplaw sistemasındaǵı CPU-dan basqa barlıq apparatlıq támiynat komponentlerin óz ishine aladı, mısalı, CPU-dan tısqarı maǵlıwmatlardı qayta islew (máselen, tikkeley yadqa kirisiw), virtualizaciya hám kóp processorlı islew.

Kompyuter arxitekturasında basqa da texnologiyalar bar. Tómendegi texnologiyalar Intel sıyaqlı úlken kompaniyalarda qollanıladı hám 2002-jılı[12] kompyuter arxitekturasınıń 1% in quraydı dep bahalanǵan:

  • Makroarxitektura: mikroarxitekturadan da abstraktlıraq arxitekturalıq qatlamlar.
  • Assembler buyrıqlar toplamı arxitekturası: Aqıllı assembler mashinalar toparına ulıwma bolǵan abstrakt assembler tilin hár qıylı ámelge asırıwlar ushın azǵana ózgeshelenetuǵın mashina tiline aylandırıwı múmkin.
  • Baǵdarlamashıǵa kórinetuǵın makroarxitektura: kompilyatorlar sıyaqlı joqarı dárejeli til quralları baǵdarlamashılar ushın turaqlı interfeys yamasa kelisim anıqlawı múmkin, bul tiykarǵı ISA hám mikroarxitekturalar arasındaǵı ayırmashılıqlardı abstrakciyalaydı. Mısalı, C, C++ yamasa Java standartları hár qıylı baǵdarlamashıǵa kórinetuǵın makroarxitekturalardı anıqlaydı.
  • Mikrokod: mikrokod - bul chipte jumıs isleytuǵın buyrıqlardı awdaratuǵın baǵdarlama. Ol apparatlıq támiynat átirapında qaplama sıyaqlı islep, apparatlıq támiynattıń buyrıqlar toplamı interfeysiniń qálegen versiyasın usınadı. Bul buyrıqlardı awdarıw múmkinshiligi chip dizaynerlerine iykemli variantlar beredi: Mısalı 1. Chiptiń jańa jaqsılanǵan versiyası mikrokodtı qollanıp, eski chip versiyası menen birdey buyrıqlar toplamın usına aladı, sonlıqtan sol buyrıqlar toplamına baǵdarlanǵan barlıq baǵdarlamalıq támiynat ózgerislersiz jańa chipte isley aladı. Mısalı 2. Mikrokod bir chip ushın hár qıylı buyrıqlar toplamların usına aladı, bul oǵan kóbirek túrli baǵdarlamalıq támiynattı isletiw múmkinshiligin beredi.
  • Pin arxitekturası: Mikroprocessor apparatlıq platformaǵa beriwi kerek bolǵan apparatlıq funkciyalar, mısalı, x86 pinleri A20M, FERR/IGNNE yamasa FLUSH. Sonday-aq, processor sırtqı keshlerdi jaramsız etiw (bosatıw) ushın shıǵarıwı kerek bolǵan xabarlar. Pin arxitekturası funkciyaları ISA funkciyalarına qaraǵanda iykemlirek, sebebi sırtqı apparatlıq támiynat jańa kodlawlarǵa beyimlese aladı yamasa pinnen xabarǵa ózgere aladı. "Arxitektura" termini sáykes keledi, óytkeni funkciyalar usıllar ózgerse de, úylesimli sistemalar ushın berilіwi kerek.

Wazıypaları

Anıqlama

Kompyuter arxitekturası kompyuter sistemasınıń ónimdarlıǵı, nátiyjeliligi, bahası hám isenimliligin teńlestiriw menen baylanıslı. Buyrıqlar toplamı arxitekturası mısalı bul básekilesiwshi faktorlardıń teńlesiwin kórsetiw ushın qollanılıwı múmkin. Quramalıraq buyrıqlar toplamları baǵdarlamashılarǵa kóbirek orın nátiyjeli baǵdarlamalar jazıwǵa múmkinshilik beredi, óytkeni bir buyrıq joqarıraq dárejeli abstrakciyanı kodlay aladı (mısalı, x86 Loop buyrıǵı sıyaqlı).[14] Biraq, uzınıraq hám quramalıraq buyrıqlardı processordıń dekodlawı kóbirek waqıt aladı hám olardı nátiyjeli ámelge asırıw qımbatıraq bolıwı múmkin. Úlken buyrıqlar toplamınan kelip shıqqan joqarı quramalılıq, buyrıqlar kútilmegen jollar menen óz-ara tásir etkende isenimsizlik ushın kóbirek orın jaratadı.

Ámelge asırıw integral sxemaların jobalaw, qaplaw, quwat hám salqınlatıwdı óz ishine aladı. Jobanı optimallastırıw kompilyatorlar hám operaciyalıq sistemalardan baslap logikalıq jobalaw hám qaplawǵa shekemgi temalar boyınsha bilimdi talap etedi.[15]

Buyrıqlar toplamı arxitekturası

Buyrıqlar toplamı arxitekturası (BTA) - kompyuterdiń baǵdarlamalıq hám apparatlıq támiynatı arasındaǵı interfeys bolıp, sonday-aq mashinanıń baǵdarlamashı kózqarası sıpatında qaralıwı múmkin. Kompyuterler Java, C++ yamasa kópshilik qollanılatuǵın joqarı dárejeli programmalastırıw tillerin túsinbeydi. Processor tek ǵana qanday da bir sanlı formatta, ádette ekilik sanlar túrinde kodlanǵan buyrıqlardı túsinedi. Kompilyatorlar sıyaqlı baǵdarlamalıq qurallar sol joqarı dárejeli tillerdi processor túsine alatuǵın buyrıqlarǵa awdaradı.

Buyrıqlardan tısqarı, BTA baǵdarlama ushın qoljetimli bolǵan kompyuterdegi elementlerdi anıqlaydı - mısalı, maǵlıwmat túrleri, registrler, múrájat etiw rejimleri hám yadtı. Buyrıqlar bul qoljetimli elementlerdi registr indeksleri (yamasa atları) hám yadqa múrájat etiw rejimleri arqalı tabadı.

Kompyuterdiń BTA-sı ádette kishi kórsetpe qollanbada súwretlenedi, onda buyrıqlardıń qalay kodlanǵanı túsindiriledi. Sonday-aq, ol buyrıqlar ushın qısqa (shama menen) mnemonikalıq atlardı anıqlawı múmkin. Bul atlardı assembler dep atalatuǵın baǵdarlamalıq támiynat quralı tanıy aladı. Assembler - BTA-nıń adam oqıy alatuǵın formasın kompyuter oqıy alatuǵın formaǵa awdaratuǵın kompyuter baǵdarlaması. Dizassemblerler de keń tarqalǵan, olar ádette ekilik kompyuter baǵdarlamalarındaǵı qáteliklerdi anıqlaw hám dúzetiw ushın debaggerler hám baǵdarlamalıq támiynatlarda qollanıladı.

BTA-lar sapası hám tolıqlıǵı boyınsha hár qıylı boladı. Jaqsı BTA baǵdarlamashı qolaylılıǵı (kodtı túsiniw qanshelli ańsat), kod kólemi (belgili bir háreketti orınlaw ushın qansha kod kerek), kompyuterdiń buyrıqlardı interpretaciyalaw bahası (kóbirek quramalılıq buyrıqlardı dekodlaw hám orınlaw ushın kóbirek apparatlıq támiynat kerek degendi ańlatadı) hám kompyuterdiń tezligi (quramalıraq dekodlaw apparatlıq támiynatı menen dekodlaw waqtı uzaǵıraq boladı) arasında kelisimge keledi. Yadtı shólkemlestiriw buyrıqlardıń yad penen qalay baylanısatuǵının hám yadtıń óz-ara qalay tásir etetuǵının anıqlaydı.

Dizayn emulyaciyası barısında emulyatorlar usınılǵan buyrıqlar toplamında jazılǵan baǵdarlamalardı iske túsire aladı. Zamanagóy emulyatorları belgili bir BTA-nıń óz maqsetlerine jetip atırǵanın anıqlaw ushın kólemdi, bahanı hám tezlikti ólshey aladı.

Kompyuter shólkemlestiriwi

Kompyuter shólkemlestiriwi ónimdarlıqqa tiykarlanǵan ónimlerdi optimallastırıwǵa járdem beredi. Mısalı, baǵdarlama injenerleri processorlardıń qayta islew qúdiretin biliwi kerek. Olar eń tómen bahada eń joqarı ónimdarlıqtı alıw ushın baǵdarlamanı optimallastırıwı kerek bolıwı múmkin. Bul kompyuterdiń shólkemlestiriliwin júdá detallı analiz qılıwdı talap etiwi múmkin. Mısalı, SD kartasında, dizaynerler eń kóp maǵlıwmattı múmkin bolǵan eń tez usılda qayta islew ushın kartanı jaylastırıwı kerek bolıwı múmkin.

Kompyuter shólkemlestiriwi jáne belgili bir joybar ushın processordı tańlawdı jobalastırıwǵa járdem beredi. Multimedia joybarları júdá tez maǵlıwmat kirisin talap etiwi múmkin, al virtual mashinalar tez úzilislerdi talap etiwi múmkin. Geyde belgili wazıypalar qosımsha komponentlerdi de talap etedi. Mısalı, virtual mashinanı iske túsire alatuǵın kompyuterge hár qıylı virtual kompyuterlerdiń yadı bólek saqlanıwı ushın virtual yad apparatlıq támiynatı kerek. Kompyuter shólkemlestiriwi hám ózgeshelikleri jáne quwat sarpın hám processor bahasına tásir etedi.

Ámelge asırıw

Buyrıqlar toplamı hám mikroarxitektura dizayn jasalǵannan keyin, ámeliy mashina islep shıǵılıwı kerek. Bul dizayn processi ámelge asırıw dep ataladı. Ámelge asırıw ádette arxitekturalıq dizayn emes, al apparatlıq támiynat dizayn injeneriyası dep esaplanadı. Ámelge asırıwdı bir neshe basqıshlarǵa bóliwge boladı:

  • Logikalıq ámelge asırıw logikalıq dárwaza dárejesinde talap etiletuǵın sxemalardı dizaynlaydı.
  • Sxema ámelge asırıwı tiykarǵı elementlerdiń (mısalı, dárwazalar, multipleksorlar, ilmekler) hám ayırım úlken bloklardıń (ALU-lar, keshler hám t.b.) tranzistor dárejesindegi dizaynın isleydi. Bular logikalıq dárwaza dárejesinde, hátte eger dizayn talap etse, fizikalıq dárejede de ámelge asırılıwı múmkin.
  • Fizikalıq ámelge asırıw fizikalıq sxemalardı sızadı. Hár qıylı sxema komponentleri chip jaylastırıw jobasına yamasa taxtaǵa jaylastırıladı hám olardı baylanıstırıwshı sımlar dúziledi.
  • Dizayndı tekseriw kompyuterdi pútkilley sınap, onıń barlıq jaǵdaylarda hám barlıq waqıt aralıqlarında isleytuǵının kóriw ushın qollanıladı. Dizayndı tekseriw processi baslanǵannan keyin, logikalıq dárejedegi dizayn logikalıq emulyatorlar járdeminde tekseriledi. Biraq, bul ádette realistik sınaq ótkeriw ushın júdá áste boladı. Sonlıqtan, birinshi sınaq tiykarında dúzetiwler kirgizilgennen keyin, Dala-Programmalastırılatuǵın Dárwaza Massivleri (FPGA) járdeminde prototipler qurıladı. Kópshilik háwesker joybarlar usı basqıshta toqtaydı. Aqırǵı basqısh - prototip integraciyalanǵan sxemalardı sınaw, bul bir neshe ret qayta dizaynlawdı talap etiwi múmkin.

Oraylıq processorlar (CPU) ushın pútkil ámelge asırıw processi basqasha shólkemlestiriledi hám kóbinese CPU dizaynı dep ataladı.

Dizayn maqsetleri

Kompyuter sistemasınıń anıq forması sheklewler hám maqsetlerge baylanıslı boladı. Kompyuter arxitekturaları ádette standartlar, quwat penen ónimdarlıq arasındaǵı teńsalmaqlılıq, baha, yadro sıyımlılıǵı, keshigiw (keshigiw - bul informaciyanıń bir noqattan derekke jetiw ushın ketetuǵın waqıt muǵdarı) hám ótkiziw qábileti arasında teńsalmaqlılıqtı saqlaydı. Geyde basqa faktorlar, mısalı, qosımsha múmkinshilikler, ólshem, salmaq, isenimlilik hám keńeytiliw múmkinshiligi de esapqa alınadı.

Eń keń tarqalǵan sxema tereń quwat analizin ámelge asıradı hám jetkilikli ónimdarlıqtı saqlay otırıp, quwat sarpın qalay tómen uslap turıwdı anıqlaydı.

Ónimdarlıq

Zamanagóy kompyuterleriniń ónimdarlıǵı kóbinese cikl basına instrukciyalar (IPC) menen táriyiplenedi, bul arxitekturanıń qálegen saat jiyiligindegi nátiyjeliligin ólsheydi; joqarı IPC tezligi kompyuterdiń tezirek ekenin ańlatadı. Eski kompyuterlerde IPC kórsetkishi 0.1 ge shekem tómen bolǵan, al házirgi processorlar ańsat 1 ge jaqın mániske jetedi. Superskalyar processorlar hár bir saat ciklinde bir neshe instrukciyanı orınlaw arqalı úsh penen bes arasındaǵı IPC ǵa jetiwi múmkin.

Mashina tili instrukciyaların sanaw qáte bolıwı múmkin, óytkeni olar hár qıylı ISA larda hár túrli kólemdegi jumıstı atqara aladı. Standart ólshemlerdegi "instrukciya" ISA nıń mashina tili instrukciyalarınıń sanı emes, al ólshem birligi bolıp, ádette VAX kompyuter arxitekturasınıń tezligine tiykarlanǵan.

Kóp adamlar burın kompyuterdiń tezligin saat jiyiligi (ádette MHz yamasa GHz penen) menen ólsheytuǵın edi. Bul CPU dıń tiykarǵı saatınıń sekundına ciklin ańlatadı. Biraq, bul kórsetkish biraz aljastırıwshı, óytkeni joqarı saat jiyiligine iye mashina shártli túrde joqarı ónimdarlıqqa iye bolmawı múmkin. Nátiyjede, óndiriwshiler ónimdarlıqtı ólshew usılı sıpatında saat jiyiliginen bas tarttı.

Basqa da faktorlar tezlikke tásir etedi, mısalı funkcional bólimlerdiń kombinaciyası, shina tezlikleri, qoljetimli yadro hám baǵdarlamalardaǵı instrukciyalardıń túri hám tártibi.

Tezliktiń eki tiykarǵı túri bar: keshigiw hám ótkiziw uqıplılıǵı. Keshigiw - bul procestiń baslanıwı menen juwmaqlanıwı arasındaǵı waqıt. Ótkiziw uqıplılıǵı - bul waqıt birligine orınlanǵan jumıs kólemi. Úzilis keshigiwi - bul sistemanıń elektron waqıyaǵa (mısalı, qattı disk bazı bir maǵlıwmatlardı kóshiriwdi tamamlaǵanda) kepillengen maksimal juwap beriw waqıtı.

Ónimdarlıq dizayn tańlawlarınıń keń diapazonı tárepinen tásir etiledi - mısalı, processordı konveyerlew ádette keshigiwdi jamanlastıradı, biraq ótkiziw uqıplılıǵın jaqsılaydı. Mashinalardı basqaratuǵın kompyuterler ádette tómen úzilis keshigiwine mútáj boladı. Bul kompyuterler haqıyqıy waqıt ortalıǵında isleydi hám eger operaciya belgilengen waqıt ishinde tamamlanbasa, islewden shıǵadı. Mısalı, kompyuter basqarılatuǵın antiblokirovka tormoz sisteması tormoz pedalı sezilgennen keyin boljawǵa bolatuǵın hám sheklengen waqıt aralıǵında tormozlawdı baslawı kerek, bolmasa tormozdıń islenbey qalıwı júz beredi.

Benchmarking kompyuterdiń bir qatar test baǵdarlamaların orınlawǵa ketken waqıtın ólshew arqalı usı faktorlardıń hámmesin esapqa aladı. Benchmarking kúshli táreplerdi kórsetse de, bul kompyuterdi tańlawdıń jalǵız usılı bolmawı kerek. Kóbinese ólshengen mashinalar hár qıylı kórsetkishler boyınsha bólinedi. Mısalı, bir sistema ilimiy qollanbalardı tezirek isley alsa, ekinshisi video oyınlardı tegisirek kórsete aladı. Bunnan tısqarı, dizaynerler óz ónimlerine apparatlıq támiynat yamasa baǵdarlamalıq támiynat arqalı arnawlı ózgesheliklerdi qosıwı múmkin, bul belgili bir benchmarktiń tez orınlanıwına múmkinshilik beredi, biraq ulıwma tapsırmalar ushın usınday artıqmashlıqlardı bermeydi.

Quwat nátiyjeliligi

Quwat nátiyjeliligi zamanagóy kompyuterlerde jáne bir áhmiyetli ólshem bolıp tabıladı. Joqarı quwat nátiyjeliligi kóbinese tómenirek tezlik yamasa joqarıraq baha menen almastırılıwı múmkin. Kompyuter arxitekturasında quwat tutınıwın kórsetetuǵın tiplik ólshem - bul MIPS/W (hár vattqa sekundına million kórsetpeler).

Zamanagóy sxemalarda chiptegi tranzistorlar sanı kóbeygen sayın hár bir tranzistorǵa kerek bolǵan quwat azayadı.[16] Bunıń sebebi, jańa chipke qoyılǵan hár bir tranzistor óziniń quwat deregin talap etedi hám onı quwatlandırıw ushın jańa jollar salınıwı kerek. Biraq, chiptegi tranzistorlar sanı ásterek óse basladı. Sonlıqtan, quwat nátiyjeliligi bir chipke kóbirek tranzistorlardı jaylastırıwdan da áhmiyetlirek bolıp baratır. Sońǵı processor dizaynları bir chipke múmkin bolǵanınsha kóp tranzistorlardı jaylastırıwdıń ornına quwat nátiyjeliligine kóbirek itibar qaratıp atırǵanın kórsetti.[2] Ornatılǵan kompyuterler dúnyasında quwat nátiyjeliligi ótkiziw uqıbı hám keshigiw menen birge uzaq waqıttan berli áhmiyetli maqset bolıp kelgen.

Bazar talabındaǵı ózgerisler

Sońǵı bir neshe jıl ishinde taktlıq jiyiliktiń ósiwi quwat tutınıwın kemeytiw jetiskenliklerine salıstırǵanda ásterek boldı. Buǵan Mur nızamınıń tamamlanıwı hám mobil texnologiyalar ushın batareyanıń uzaǵıraq islewi hám ólshemlerdiń kishireyiwine bolǵan talaptıń artıwı sebep boldı. Joqarı taktlıq jiyilikten quwat tutınıwı hám miniatyurizaciyaǵa itibardıń ózgeriwin Intel kompaniyasınıń Haswell mikroarxitekturasın shıǵarıwında bildirilgen quwat tutınıwınıń ádewir, hátte 50% ke shekem tómenlewinen kóriwge boladı; olar quwat tutınıwı boyınsha etalondı 30-40 vattan 10-20 vattqa túsirdi.[17] Bunı 3 GGc dan 4 GGc ke shekem (2002-jıldan 2006-jılǵa shekem) bolǵan óndiriw tezliginiń artıwı menen salıstırǵanda, izertlew hám rawajlandırıw tarawındaǵı dıqqat-itibardıń taktlıq jiyilikten azıraq quwat tutınıwǵa hám kemirek orın alıwǵa qaray ózgerip atırǵanın kóriwge boladı.[18]

Derekler

  1. ↑ Dragoni. „Introduction to peer to peer computing“. DTU Compute – Department of Applied Mathematics and Computer Science (15-mart 2025-jıl).
  2. ↑ Clements, Alan. Principles of Computer Hardware. 
  3. ↑ Hennessy, John. Computer Architecture: A Quantitative Approach. 
  4. ↑ Williams, F. C.; Kilburn, T. (25 September 1948), „Electronic Digital Computers“, Nature, 162-tom, № 4117, 487-bet, Bibcode:1948Natur.162..487W, doi:10.1038/162487a0, S2CID 4110351
  5. ↑ Neumann, John. First Draft of a Report on the EDVAC, 1945 — 9 bet. 
  6. ↑ Reproduced in B. J. Copeland (Ed.), "Alan Turing's Automatic Computing Engine", Oxford University Press, 2005, pp. 369-454.
  7. ↑ Johnson. „A Description of Stretch“ (1960). Qaraldı: 7-oktyabr 2017-jıl.
  8. ↑ Buchholz, Werner. Planning a Computer System. 
  9. ↑ „System 360, From Computers to Computer Systems“. IBM100 (7-mart 2012-jıl). 3-aprel 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2017-jıl.
  10. ↑ Hellige, Hans Dieter. Geschichten der Informatik: Visionen, Paradigmen, Leitmotive, 2004. 
  11. ↑ Schmalz. „Organization of Computer Systems“. UF CISE. Qaraldı: 11-may 2017-jıl.
  12. ↑ 12,0 12,1 John L. Hennessy and David A. Patterson. Computer Architecture: A Quantitative Approach, Third, Morgan Kaufmann Publishers.  Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "HennessyPattersonQuantitative" defined multiple times with different content
  13. ↑ Laplante, Phillip A.. Dictionary of Computer Science, Engineering, and Technology. CRC Press, 2001 — 94–95 bet. ISBN 0-8493-2691-5. 
  14. ↑ Null, Linda. The Essentials of Computer Organization and Architecture, 5th, Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning, 2019 — 280 bet. ISBN 9781284123036. 
  15. ↑ Martin. „What is computer architecture?“. UPENN. Qaraldı: 11-may 2017-jıl.
  16. ↑ „Integrated circuits and fabrication“. Qaraldı: 8-may 2017-jıl.
  17. ↑ „Measuring Processor Power TDP vs ACP“. Intel (aprel 2011). Qaraldı: 5-may 2017-jıl.
  18. ↑ „History of Processor Performance“. cs.columbia.edu (24-aprel 2012-jıl). Qaraldı: 5-may 2017-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Kompyuter_arxitekturası&oldid=101689» saytınan alınǵan