Mariya-Luiza Avstriyalı
| Mariya-Luiza Avstriyalı | |
|---|---|
 Mariya-Luiza portreti, Fransua Jerar. | |
  | |
|
Wákillik dáwiri 1810-jıl 1-aprel — 1814-jıl 6-aprel | |
| Aldınǵı isker | Jozefina Bogarne |
| Keyingi isker |
Mariya Amaliya Neapollı (Franciya xanzadası sıpatında) Evgeniya de Montixo (Franciya imperator hayalı sıpatında) |
 .svg) | |
|
Wákillik dáwiri 1814-jıl 11-aprel — 1847-jıl 17-dekabr | |
| Aldınǵı isker | Ferdinand I |
| Keyingi isker | Karl II |
| Jeke maǵlıwmatları | |
| Tuwılǵan sáne | 1791-jıl 12-dekabr |
| Tuwılǵan jeri | Vena, Avstriya ercgercogligi, Muqaddes Rim imperiyası |
| Qaytıs bolǵan sáne | 1847-jıl 17-dekabr |
| Qaytıs bolǵan jeri | Parma, Italiya |
| Dinastiyası | Gabsburglar |
| Ómirlik joldası | 1-shı: Napoleon I 2-shı: Adam Albert fon Neypperg 3-shı: Karl-Rene de Bombel |
| Balaları | 1-shı nekeden: ulı: Napoleon II 2-shı nekeden: qızı: Albertina ulı: Vilgelm Albrext |
| Anası | Mariya Tereza Burbon-Neapollı |
| Ákesi | Franc II |
| Qolı |  |
Mariya-Luiza Avstriyalı (nemecshe Marie-Louise von Österreich; 1791-jıl 12-dekabr, Vena — 1847-jıl 17-dekabr, Parma) — 1806-jılı Avstriya imperatorı bolǵan Muqaddes Rim imperiyası imperatorı Franc II nıń qızı, Mariya-Antuanettanıń aqlıq qızı. Napoleon I nıń ekinshi zayıbı, 1810-1814-jılları Franciya imperator hayalı. Napoleon octavkaǵa shıqqannan keyin — Parma, Piyachenca hám Gvastalla gercoginyası.
Biografiyası
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Imperator Franc II hám onıń ekinshi hayalı Mariya Tereza Burbon Neapollınıń úlken qızı.
1809-jılǵı urıstan keyin Napoleon Jozefina Bogarne menen ajırasıp, Mariya-Luizanı ózine juptı etip tanladı hám 1810-jıl 1-aprelde Parijde kardinal Fesh penen nekeden ótti. Zamanlasınıń aytıwınsha, Parij Mariya-Luizanıń keliwine «ya shadlıq, ya quwanısh» bildirmegen. Neke toyı Avstriya elshisi Shvarcenbergtiń balındaǵı qorqınıshlı órt penen tamamlandı.
1811-jılı Mariya-Luizadan Napoleon atlı ul tuwıldı, imperator oǵan Rim patshası ataǵın berdi.
1812-jılı Mariya-Luiza Napoleon menen birge Drezdenǵa monarxlar syezdine baradı. Imperator Rossiyada urısıp atırǵan dáwirde ol Parijde regent bolip qaldı; 1813-1814-jılları da regentlikti saqlap qaldı. Parij iyeleniwinen aldın, imperator hayal 1814-jıl 29-martta balası menen Tyuilrini taslap, Bluaǵa kóship ótedi. Napoleon octavkaǵa shıqqannan keyin olar Shenbrunda jasadı. Tariyxshı Andre Kastelo «Napoleonnıń balası» kitabında jazıwınsha, ol imperator menen ajırasqannan keyin balasınıń tárbiyasına kem-kem itibar berip, onı ákesinde kórgen. Sońınan ol Parmadan Venaǵa kelgen siyrek ushırasatuǵın xatlar menen bánt bolıp, onıń menen baylanıstan pútkilley qashqan.
Onıń ober-gofmarshalı etip Avstriya generalı graf Adam Albert fon Neypperg tayınlandı, ol Napoleonnıń ólimine shekem onıń súyiklisine aylandı. 1817-jılı onnan Albertina atlı qız, 1819-jılı bolsa Vilgelm Albrext atlı ul tuwdı. Nekeden tıs balalardıń tuwılıwı kóp waqıtqa shekem hátte Avstriya imperatorı, Mariya-Luizanıń atasınan da jasırıp kelingen. Napoleon 1821-jılı qaytıs boldı hám Mariya-Luiza 1821-jılı 8-avgustta Neyperg penen morganatlıq turmıs qurıwına eristi.
1816-jılı Mariya-Luiza Fontenblo shártnaması tiykarında ózine imperator ataǵı menen berilgen Parma, Piachyenca hám Gvastallani basqarıwdı óz qolina aldı. Parmaǵa kóship kelip, ol jerde óziniń jeke úyine hám esapsız súyiklilerine iye boldı. Graf Neypperg óliminen son (1829-jıl 22-fevral) Mariya-Luiza graf Karl-Rene de Bombel (1834-jıl 17-fevral) penen jáne bir morganatlıq turmis qurdi. Onıń dáwirinde Parmada kópirler, emlewxanalar, mektepler qurilǵan. 1821-jılı jana opera teatrınıń qurılısı baslandı. Mariya-Luiza kishkene gercoglıqtıń eń súyikli húkimdarı bolıp qaldı.
Franciyanıń imperator hayalı 1847-jıl 17-dekabrde birinshi ómirlik joldasınan 26 jas ótip qaytıs boldı.