Namaz

Namaz waqıtları

Namaz

Namaz (arabsha صَلاة) yamasa (arabsha ٱلصَّلَاةُ) – islam kórsetpeleri boyınsha orınlanatuǵın arnawlı ibadat túri; islamdaǵı bes parizdan biri. Namaz musılmanlarǵa meʼroj keshesi (qarań Isro hám meʼroj) parız etilgen birinshi ibadat. Bir keshe-kúndizde 5 mezgil (tań namazı, peshin, namazliger, sham, quftan) namaz oqıw parız esaplanadı. Namaz oqıw «Allahu akbar» dep tákbir aytıw menen baslanıp, sáne duwası, Quran ayatlarınan tilawat etiwde duwalar oqıw, ruku, sájde, dizerlep otırıw, sálem beriwlerdi óz ishine aladı. Namazdıń bir neshe túrleri bar. Máselen, parız, wájib, súnnet, nápil, is'haq, tahajjud, qaza, shúkri vuzu, janaza hám basqa qosımsha namazlar bar bolıp, olardı orınlaw musılmannıń iqtiyarıy ibadatları sanalanadı. Parız, wájib, súnnet namazlarınıń orınlanıwı bolsa shar’an talap etiletuǵın namazlar qatarına kiredi.

Namaz oqıw ushın namaz oqıwshınıń denesi hám kiyimleri hám de oqıw ornı taza bolıwı shárt. Namaz qublaǵa - Mekkedegi Kaaba ibadatxanasına qarap oqıladı. Onı oqıwda arnawlı tósek - jaynamazdan paydalanıw ádetke aylanǵan. Namazdı adam jeke ózi yamasa jámáát bolıp oqıwı múmkin, biraq juma kúnindegi juma namazın meshitte jámáát bolıp oqıw usınıs etiledi. Jámáát bolıp namaz oqıǵanda namazxanlar qatar turadı, olardan biri (imam) imamlıqqa ótedi. Namaz waqtında sóylew, jew, ishiw, kúliw, jóteliw (úzirsiz), hár qıylı háreketler islew hám basqalar múmkin emes. Kesel hám mayıplar namazdı ózlerine qolaylı halda oqıydı.

Islamdaǵı mazhablar kórsetpelerinde namaz oqıw qaǵıydalarınıń bir-birinen ózgeshe tárepleri bar. Ózbekstanda namaz, tiykarınan, hanafiylik mazhabına muwapıq oqıladı.

Barısı

Taharat etip bolınǵannan soń namaz oqıladı.

1. Qublaǵa júzlenip, qollardı kóterip «اَللهُ اَكْبَرُ» (Allahu akbar) deyiledi.

2. Sáne duwası oqıladı.

3. Áwel Fatiha súresin, soń basqa bir súre (zam súre) oqıladı.

4. «Allahu akbar» dep ruku qılınadı hám rukude 3 mártebe: «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ» «Subhana robbiyal-aʼziym» (Ullı Rábbim pák sanaladı!) deyiledi.

5. Rukuʼden bastı kóterip:

«سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّناَ وَ لَكَ الْحَمْدُ» «Sami’allohu liman hamidah, Robbana-a valakal hamd» (Allah Ózine hámd aytıwshını esitti. Áy, Párwardigarımız! Saǵan hámd(ler) bolsın) delinedi.

6. «Allohu akbar» dep sájde qılınadı hám sájdede 3-márte «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى» «Subhana robbiyal aʼla» (Eń joqarı zat bolǵan Párwardigarim barlıq ayıp-kemshilikten pák sanaladı) delinedi.

7. «Allohu akbar» dep sájdeden bas kóterilip otırıladı hám: «رَبِّ اغْفِرْ لِي» «Robbigʻ-firli» deyiledi.

8. Biraz jalsada bolıp, «Allohu akbar» dep ekinshi márte sájde qılınadı hám sájdede «Subhana Robbiyal-aʼla» deyiledi.

9. «Allahu akbar» dep ekinshi rakatqa ótedi.

Namazdı baslawdan aldın orınlanıwı tiyis bolǵan toǵız shárti bar:

1. Islam;

2. Aqıl;

3. Tamyiz (esin biliw);

4. Taharatlı bolıw;

5. Pataslıqlardan tazalanıw;

6. Áwretin jabıw;

7. Namaz waqtınıń kiriwi;

8. Qublaǵa júzleniw;

9. Niyet.

Namaz túrleri

Namaz túrleri hám waqıtları haqqında qısqasha túsinik

Namaz atı	arabsha	Mánisi/ Awdarması	Namaz waqtı/ Qanday halatta oqılıwı	Juwapkershiligi/	Rakatlar sanı
Namazliger	صلاة العصر	Waqıt Orta namaz	Keshki máhál. Insan sayası ózinen eki ese úlkeygende oqıladı. Namazliger óz waqtında oqılıwı zárúr.	Parız	4
Vitr	وتر			Súnnet/Wájib
Jumʼa	صلاة الجمعة	Jámleniwshi namaz	Juma kúni	Parız/Súnnet	4,2,4

Ádebiyatlar

• Smith, Jane I.; Haddad, Yvonne Yazbeck. The Oxford Handbook of American Islam, 1st, Oxford: Oxford University Press, 1993 — 162–163 bet.