Kontentke ótiw

Programmalıq támiynat arxitekturası

Wikipedia, erkin enciklopediya

Programmalıq támiynat arxitekturası yamasa Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası (ingl. Software architecture) ‒ bul baǵdarlamalıq támiynat sistemasın analizlew ushın kerekli strukturalar jıynaǵı hám usınday strukturalar menen sistemalardı jaratıw ilimi. Hár bir struktura baǵdarlamalıq támiynat elementlerin, olardıń arasındaǵı baylanıslardı, sonday-aq elementler menen baylanıslardıń qásiyetlerin óz ishine aladı.[1]

Baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń arxitekturası - bul imarattıń arxitekturasına uqsas metafora.[2] Ol sistema hám rawajlandırıw proekti ushın sızılma retinde xızmet etedi, onı proekt basqarıwı keyinirek komandalar hám qatnasıwshı adamlar orınlawı kerek bolǵan tapsırmalardı anıqlaw ushın paydalana aladı.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası - ámelge asırılǵannan keyin ózgertiw qımbatqa túsetuǵın tiykarǵı strukturalıq qararlar haqqında. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturalıq tańlawlar baǵdarlamanı dizaynlewdegi múmkinshiliklerden ayırım strukturalıq opciyalardı óz ishine aladı. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasında eki tiykarǵı nızam bar:[3][4]

  1. Hár bir nárse - bul sawdalasıw
  2. "Nege" degen soraw "qalay" degen sorawdan áhmiyetlirek

"Arxitekturalıq kata" - bul talaplarǵa sáykes keletuǵın arxitekturalıq sheshimdi jaratıw ushın qollanılatuǵın komandalıq jumıs. Hár bir komanda arxitekturalıq xarakteristikalardı (funkcional emes talaplardı) anıqlap, prioritetleydi, sońınan komponentlerdi modellestiredi. Komanda arxitekturanı jetkilikli dárejede modellestiriw ushın iykemli metod C4 Modelin qollana aladı. Arxitekturalıq komponentler arasındaǵı sinxronlı kommunikaciya olardı baylanıstıradı hám olar birdey arxitekturalıq xarakteristikalarǵa iye bolıwı kerek.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturanı hújjetlestiriw mápli tárepler arasındaǵı kommunikaciyanı jeńillestiredi, joqarı dárejeli dizayn haqqındaǵı dáslepki qararlardı saqlaydı hám dizayn komponentlerin proektler arasında qayta qollanıwǵa múmkinshilik beredi.[5]

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturanı dizaynlew ádette baǵdarlamalıq támiynat qollanba dizaynı menen birge qoyıladı. Qollanba dizaynı kerekli funkcionaldı (sistema usınatuǵın xızmetlerdi) qollaytuǵın processler hám maǵlıwmatlardı dizaynlewge itibar bergende, baǵdarlamalıq támiynat arxitektura dizaynı qollanba funkcionallıǵın ámelge asırıw hám orınlaw múmkin bolǵan infrastrukturanı dizaynlewge tiykarlanadı, usılayınsha funkcionallıq sistemanıń funkcional emes talaplarına juwap beretuǵın tárizde támiyinlenedi.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturaları eki tiykarǵı túrge bóliniwi múmkin: monolit hám tarqatılǵan (bólistirilgen) arxitektura, olardıń hár biri óz sub-kategoriyalarına iye.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası waqıt ótiwi menen quramalasıwǵa beyim. Baǵdarlamalıq támiynat arxitektorları arxitekturanı úziliksiz tekserip turıw ushın "fitnes funkciyaların" paydalanıwı kerek.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasınıń jumısları

Kólem

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturalarınıń kólemi boyınsha pikirler hár qıylı:[6]

  • Makroskopiyalıq sistema strukturası: bul arxitekturaǵa esaplaw komponentleriniń jıynaǵınan ibarat baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń joqarı dárejedegi abstrakciyası sıpatında qaraydı, bul komponentler arasındaǵı óz-ara tásirdi súwretleytuǵın baylanıstırıwshılar menen birge.[7]
  • Áhmiyetli nárseler - ne bolsa da: bul baǵdarlamalıq támiynat arxitektorları sistemaǵa hám onıń qatnasıwshılarına joqarı tásir etetuǵın sheshimlerge itibar qaratıwı kerekligin ańlatadı.[8]
  • Sistemanı onıń ortalıǵında túsiniw ushın tiykarǵı nárseler
  • Adamlar ózgeriwi qıyın dep qabıl etetuǵın nárseler: arxitekturanı proektlestiriw baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń ómirlik ciklınıń basında ámelge asırılǵanlıǵı sebepli, arxitektor "birinshi ret durıs bolıwı kerek" bolǵan sheshimlerge itibar qaratıwı kerek. Bul oy-pikirge eriskennen keyin, arxitekturalıq dizayn máseleleri olardıń qaytarılmawı jeńilgennen keyin arxitekturalıq bolmawı múmkin.
  • Arxitekturalıq dizayn sheshimleriniń jıynaǵı: baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası tek ǵana modeller yamasa strukturalar jıynaǵı emes, al bul belgili strukturalarǵa alıp keletuǵın sheshimlerdi hám olardıń artındaǵı tiykarlardı óz ishine alıwı kerek.[9] Bul túsinik baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası bilimin basqarıwǵa baylanıslı áhmiyetli izertlewlerge alıp keldi.[10]

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası menen dizayn hám talaplar injeneriyası arasında anıq ayırmashılıq joq (tómendegi Baylanıslı tarawlarǵa qarań). Olardıń hámmesi joqarı dárejeli niyetlerden tómen dárejeli detallarǵa deyin "niyetlilik shınjırınıń" bir bólegi bolıp tabıladı.[11]

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası stili menen baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası úlgisi

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası úlgisi sistema dárejesindegi qaytalanıwshı máselege qayta paydalanılatuǵın, dálillengen sheshimdi ańlatadı, sistemanıń ulıwma strukturasına, komponentlerdiń óz-ara tásirine hám sapa atributlarına baylanıslı máselelerdi sheshedi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası úlgileri baǵdarlamalıq támiynat dizayn úlgilerine qaraǵanda joqarı dárejeli abstrakciyada jumıs isleydi, keńirek sistema dárejesindegi qıyınshılıqlardı sheshedi. Bul úlgiler ádette sistema dárejesindegi máselelerge tásir etse de, arxitekturalıq úlgiler menen arxitekturalıq stiller arasındaǵı ayırmashılıq geyde anıq emes bolıwı múmkin. Mısallarǵa Circuit Breaker kiredi. [12][13][14]

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası stili ulıwma sistema shólkemlestiriliwin belgileytuǵın joqarı dárejeli strukturalıq shólkemlestiriliwdi bildiredi, komponentlerdiń qalay shólkemlestirilgenin, olardıń qalay óz-ara tásir etetuǵının hám bul óz-ara tásirlerge qoyılatuǵın sheklewlerdi belgileydi. Arxitektura stilleri ádette komponent hám baylanıstırıwshı túrleriniń sózligin, sonday-aq sistemanıń qásiyetlerin túsindiriw ushın semantikalıq modellerdi óz ishine aladı. Bul stiller sistema shólkemlestiriliwiniń eń qopal dárejesin bildiredi. Mısallarǵa Qatlamlı Arxitektura, Mikroservisler hám Waqıyalar menen basqarılatuǵın Arxitektura kiredi.

Anti-úlgiler

Tómendegi arxitekturalıq anti-úlgiler arxitektorlar qararlar qabıl etkende payda bolıwı múmkin. Bul anti-úlgiler kóbinese progressiv izbe-izlikke boysınadı, onda birewin sheshiw basqasınıń payda bolıwına alıp keliwi múmkin.

  • Arxitektor nadurıs tańlaw qorqınıshı sebepli arxitekturalıq qararlardı keshiktiriwi yamasa onnan qashıwı múmkin. Bunı sheshiw ushın rawajlandırıw komandası menen úziliksiz hám jaqın birge islesiw kóbinese zárúr, arxitekturalıq tańlawlar olardıń keri baylanısı tiykarında retlenedi. Sonıń menen birge, qararlar ádette "eń sońǵı juwapkerli máwritte" qabıl etiledi, bul qarardı tiykarlaw hám tastıyıqlaw ushın jetkilikli informaciya bar ekenligin támiyinleydi, sonda da analiz paralichine alıp keliwi hám komandanıń progressine kesent etiwi múmkin bolǵan kereksiz keshigiwlerden saqlanadı.
  • Basqa anti-úlgi arxitekturalıq qararlar umıtılǵanda, hújjetlestirilmegende yamasa túsinilmegende payda bolıwı múmkin, bul sheshimsiz qaytalanıwshı talqılawlarǵa alıp keledi. Bul kóbinese arxitekturalıq qararlardı xabarlaw ushın elektron pochta qollanılǵanda júz beredi. Bul qıyınshılıqlardı sheshiw ushın, arxitektorlar ádette arxitekturalıq qarardıń bir ǵana jazbasında (ádette Arxitektura Qararı Jazbası) texnikalıq hám biznes tiykarların (kóbinese qun, paydalanıwshı qanaatlanıwı hám bazarǵa shıǵıw waqtı menen baylanıslı) beredi. Bul jazba viki sıyaqlı ashıq repozitoriyde saqlanıwı múmkin. Elektron pochta arqalı kommunikaciya ózgeristiń tábiyatı hám kontekstine itibar qaratadı hám tek qatnaslı mápli táreplerge baǵdarlanǵan, oraylastırılǵan jazbaǵa sіlteme menen birge. Bul bárqulla bir ǵana jańalanǵan haqıyqat deregi bar ekenligin támiyinleydi. Sonıń menen birge, eger arxitekturalıq qarar haqıyqıy biznes baha usınbasa, yamasa eger biznes baha biznes mápli tárepler menen durıs kelispese, onı qayta qaraw kerek bolıwı múmkin.

Xarakteristikaları

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası tómendegilerdi kórsetedi:

Mápli táreplerdiń kóp sanlılıǵı: baǵdarlamalıq támiynat sistemaları biznes menedjerler, iyeleri, paydalanıwshılar hám operatorlar sıyaqlı hár qıylı mápli táreplerge xızmet kórsetiwi kerek. Bul mápli táreplerdiń hámmesi sistemaǵa baylanıslı óz máselelerine iye. Bul máselelerdi teń salmaqlastırıw hám olardıń sheshilgenligin kórsetіw sistemanı proektlestiriwdiń bir bólegi bolıp tabıladı. Bul arxitekturanıń keń túrdegi máseleler hám mápli tárepler menen islesiwdi óz ishine alatuǵının hám kóp tarawlı tábiyatqa iye ekenligin ańlatadı.

Máselelerdi bóliw: arxitektorlardıń komplekslikti azaytıw ushın ornatılǵan usılı dizayndı basqaratuǵın máselelerdi bóliw bolıp tabıladı. Arxitekturalıq hújjetlestiriw barlıq mápli tárepler máseleleriniń hár qıylı mápli tárepler máseleleri menen baylanıslı ayırım kózqaraslardan arxitekturanı modellestiriw hám súwretlew arqalı sheshilgenligin kórsetedi.[15] Bul ayırım súwretlewler arxitekturalıq kózqaraslar dep ataladı (mısal ushın 4+1 arxitekturalıq kózqaras modeline qarań).

Sapa menen basqarılıw: klassikalıq baǵdarlamalıq támiynat dizayn usılları (mısal ushın Jackson Structured Programming) talap etiletuǵın funkcionallılıq hám sistema arqalı maǵlıwmatlar aǵımı menen basqarıldı, biraq házirgi túsinik: baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń arxitekturası onıń qátelerge shıdamlılıǵı, artqa muwapıqlıǵı, keńeytiw múmkinshiligi, isenimliligi, saqlaw múmkinshiligi, ashıqlıǵı, qáwipsizligi, paydalanıwǵa qolaylılıǵı hám basqa sonday -ilities sıyaqlı sapa atributları menen tıǵız baylanıslı. Mápli tárepler máseleleri kóbinese bul sapa atributlarına talaplarǵa aylanadı, olar hár qıylı túrde funkcional bolmaǵan talaplar, qosımsha funkcional talaplar, minez-qulıq talapları yamasa sapa atributları talapları dep ataladı.

Qaytalanıwshı stiller: imarat arxitekturası sıyaqlı, baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası ilimi qaytalanıwshı máselelerdi sheshiw ushın standart usıllardı islep shıqtı. Bul "standart usıllar" hár qıylı abstrakciya dárejelerinde hár qıylı atlar menen ataladı. Qaytalanıwshı sheshimler ushın keń tarqalǵan terminler arxitekturalıq stil, taktika, anıqlamalıq arxitektura hám arxitekturalıq úlgi bolıp tabıladı.[16][17]

Konceptual pútinlik: Fred Bruks tárepinen 1975-jılǵı "Miflik Adam-Ay" kitabında kirgizilgen termin, baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń arxitekturası onıń ne islewi kerekligi hám onı qalay islewi kerekligi haqqında ulıwma kózqarastı bildiredi degen ideyanı bildiredi. Bul kózqaras onıń ámelge asırılıwınan bóliniwi kerek. Arxitektor "kózqarastıń saqlawshısı" roline iye bolıp, sistemaǵa qosımshalardıń arxitekturaǵa sáykes keliwin támiyinleydi, sonıń menen konceptual pútinlikti saqlaydı.[18]

Kognitivlik sheklewler: kompyuter baǵdarlamashısı Melvin Konvey tárepinen 1967-jılǵı maqalada birinshi ret baqlanǵan baqlaw, sistemalardı proektlestiretuǵın shólkemler bul shólkemlerdiń baylanıs strukturalarınıń kóshirmeleri bolǵan dizaynlardı islep shıǵarıwǵa sheklengen.[19] Fred Bruks onı "Miflik Adam-Ay" da maqalaǵa hám ideyaǵa silteme etkende, onı Konveydıń nızamı dep atap, keń auditoriyaǵa tanıstırdı.

Ilham

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası - bul quramalı sistemanıń "intellektual túrde túsiniwge bolatuǵın" abstrakciyası. Bul abstrakciya bir qatar paydalardı usınadı:

  • Ol sistema qurılmastan burın baǵdarlamalıq támiynat sistemaları qatnasın analizlew ushın tiykar beredi. Keleshektegi baǵdarlamalıq támiynat sistemanıń haqıyqatında onı qurmastan turıp, mápli táreplerdiń mútájliklerin qanaatlandıratuǵının tekseriw múmkinshiligi ádewir qarjı únemlewdi hám táwekeldi azaytıwdı ańlatadı. Usınday analizlerdi ámelge asırıw ushın, ATAM sıyaqlı yamasa baǵdarlamalıq támiynat sistemanıń vizual kórinisin jaratıw arqalı bir qatar texnikalar islep shıǵılǵan.
  • Ol elementler hám qararlardı qayta qollanıw ushın tiykar beredi. Tolıq baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası yamasa onıń bólimleri, mısalı, ayırım arxitekturalıq strategiyalar hám qararlar, mápli tárepler uqsas sapa atributların yamasa funkcionallıqtı talap etetuǵın bir neshe sistemalar arasında qayta qollanılıwı múmkin, bul dizayn qarjıların únemleydi hám dizayn qáteleri táwekelin azaytadı.
  • Ol sistemanıń rawajlanıwına, ornalastırılıwına hám saqlaw ómirine tásir etetuǵın erte dizayn qararların qollaydı. Erte, joqarı-tásirli qararlardı durıs alıw keste hám byudjet asıp ketiwleriniń aldın alıw ushın áhmiyetli.
  • Ol mápli tárepler menen kommunikaciyanı jeńillestiredi, olardıń mútájliklerin jaqsıraq qanaatlandıratuǵın sistemaǵa járdem beredi. Mápli táreplerdiń kóz-qarasınan quramalı sistemalar haqqında kommunikaciya olarǵa ózleri aytqan talaplardıń nátiyjelerin hám olarǵa tiykarlanǵan dizayn qararların túsiniwge járdem beredi. Arxitektura sistema ámelge asırılmastan burın dizayn qararları haqqında xabarlasıw múmkinshiligin beredi, sol waqıtta olar ele salıstırmalı túrde ańsat beyimlesiwi múmkin.
  • Ol táwekeldi basqarıwǵa járdem beredi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası táwekeldi hám sátsizlik múmkinshiligin azaytıwǵa járdem beredi.
  • Ol qarjı shıǵınların azaytıwǵa múmkinshilik beredi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası - bul quramalı IT proektlerinde táwekel hám qarjı shıǵınların basqarıw quralı bolıp tabıladı.[20]

Tariyxı

Baǵdarlamalıq támiynat dizayn menen (puqaralıq) arxitektura arasındaǵı salıstırıw dáslep 1960-jıllardıń aqırında keltirilgen,[21] biraq "baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası" termini 1990-jıllarǵa deyin keń tarqalǵan qollanıwǵa iye bolmadı. Kompyuter ilimi tarawı óziniń payda bolıwınan baslap quramalılıq penen baylanıslı mashqalalarǵa ushıraǵan.[22] Erterektegi quramalılıq mashqalaları baǵdarlamashılar tárepinen durıs maǵlıwmatlar strukturaların tańlaw, algoritmlerdi rawajlandırıw hám tiyisli tarawlardıń bóliniwi koncepciyasın qollanıw arqalı sheshilgen. "Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası" termini tarawda salıstırmalı túrde jańa bolsa da, tarawdıń tiykarǵı principleri 1980-jıllardıń ortasınan baslap baǵdarlamalıq támiynat injeneriyası jetekshileri tárepinen tosınnan qollanılǵan. Sistemanıń baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın túsirip alıw hám túsindiriwdiń erte háreketleri anıq emes hám tártipsiz edi, kóbinese qutılar hám sızıqlar diagrammaları toplamı menen xarakterlengen.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitektura koncepciyası sıpatında óziniń kelip shıǵıwın 1968-jılı Edsger Dijkstra hám 1970-jıllardıń basında Devid Parnas izertlewlerinen aladı. Bul ilimpazlar baǵdarlamalıq támiynat sistemanıń strukturası áhmiyetli ekenligin hám strukturanı durıs alıw kritikalıq ekenligin ayrıqsha atap ótti. 1990-jıllar dawamında tarawdıń tiykarǵı aspektlerin anıqlaw hám kodifikaciyalaw ushın birlesken háreket boldı, izertlew jumısı arxitekturalıq stiller (úlgiler), arxitektura súwretlew tilleri, arxitektura hújjetleri hám formal metodlarǵa tiykarlandı.[23]

Izertlew institutları baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın taraw sıpatında alǵa ilgeriletiwde kórnekli rol oynadı. Karnegi Mellon universitetiniń Meri Shou hám Devid Garlan 1996-jılı "Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası: Payda bolıwshı taraw boyınsha perspektivalar" atlı kitap jazdı, ol komponentler, baylanıstırıwshılar hám stiller sıyaqlı baǵdarlamalıq támiynat arxitektura koncepciyaların ilgeriletti. Kaliforniya universiteti, Irvaynnıń Baǵdarlamalıq támiynat izertlewler institutınıń baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın izertlewlerindegi háreketleri tiykarınan arxitekturalıq stiller, arxitektura súwretlew tilleri hám dinamikalıq arxitekturalarǵa baǵdarlanǵan.

IEEE 1471-2000, "Baǵdarlamalıq támiynat-intensiv sistemalardıń arxitekturasın súwretlewi ushın usınıs etilgen ámeliyat", baǵdarlamalıq támiynat arxitektura tarawındaǵı birinshi formal standart boldı. Ol 2007-jılı ISO tárepinen ISO/IEC 42010:2007 sıpatında qabıl etildi. 2011-jıldıń noyabrinde, IEEE 1471-2000 ISO/IEC/IEEE 42010:2011, "Sistemalar hám baǵdarlamalıq támiynat injeneriya – Arxitektura súwretlewi" (IEEE hám ISO tárepinen birgelikte baspadan shıǵarılǵan) tárepinen almastırıldı.

IEEE 1471-de baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası "baǵdarlamalıq támiynat-intensiv sistemalar" arxitekturası haqqında bolsa, "baǵdarlama pútin sistema sıpatında dizayn, qurılıs, ornalastırıw hám evolyuciyaǵa áhmiyetli tásirler qosatuǵın hár qanday sistema" dep anıqlanǵan, 2011-jılǵı basılım tek apparatlıq támiynat hám baǵdarlamalıq támiynattı ǵana emes, sonday-aq "adamlar, processler, proceduralar, obektler, materiallar hám tábiyiy túrde júz beretuǵın obektlerdi" de óz ishine alatuǵın ISO/IEC 15288 hám ISO/IEC 12207 sistema anıqlamaların kirgiziw arqalı bir adım alǵa jıljıydı. Bul baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası, kárxana arxitekturası hám sheshim arxitekturası arasındaǵı qatnasın sáwlelendiredi.

Arxitektura jumısları

Arxitekturalıq sheshimler qabıl etiw jetkilikli tiyisli maǵlıwmatlardı jıynawdı, sheshim ushın tiykarlardı beriwdi, sheshimdi hám onıń tiykarların hújjetlestiriwdi hám onı tiyisli qatnasıwshı táreplerge nátiyjeli túrde jetkeriwdi óz ishine aladı.

Arxitekturalıq xarakteristikalardı (yaǵnıy funkcional bolmaǵan talaplardı) biznes talapları menen sáykeslestiriw baǵdarlamalıq támiynat arxitektorınıń juwapkershiligi bolıp tabıladı. Mısal ushın:

  • Joqarı klient qanaatlanıwına iye bolıw sistemada ashıqlıq, qátelerge shıdamlılıq, qáwipsizlik, tekseriwge qolaylılıq, qálpine keltiriwge qolaylılıq, iykemlilik hám ónimdarlıqtı talap etedi.
  • Birlesiw hám satıp alıw (M&A) keńeytiw múmkinshiligin, masshtablaw múmkinshiligin, beyimlesiw múmkinshiligin hám óz-ara islesiw múmkinshiligin talap etedi.
  • Sheklengen byudjet hám waqıt ámelge asırıw múmkinshiligin hám ápiwayılıqtı talap etedi.
  • Bazarǵa tez shıǵıw waqıtı saqlaw múmkinshiligin, tekseriwge qolaylılıqtı hám jaylastırıw múmkinshiligin talap etedi.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası dizaynında tórt tiykarǵı jumıs bar.[24] Bul tiykarǵı arxitektura jumısları iterativ túrde hám dáslepki baǵdarlamalıq támiynattı rawajlandırıw ómirlik ciklınıń hár qıylı basqıshlarında, sonday-aq sistemanıń evolyuciyası dawamında orınlanadı.

Arxitekturalıq analiz - bul usınılǵan sistema jumıs isleytuǵın ortalıqtı túsiniw hám sistema ushın talaplardı anıqlaw processi. Analiz jumısına kiris yamasa talaplar qatnasıwshı táreplerdiń hár qanday sanınan keliwi múmkin hám tómendegi elementlerdi óz ishine aladı:

  • sistema operativ bolǵanda ne isleydi (funkcional talaplar)
  • sistema runtime funkcional bolmaǵan talaplardı qanshelli jaqsı orınlaydı, mısal ushın ISO/IEC 25010:2011 standartında belgilengen isenimlilik, operativlik, ónimdarlıq nátiyjeliligi, qáwipsizlik, muwapıqlıq[25]
  • ISO 25010:2011 standartında belgilengen saqlaw múmkinshiligi hám ótkermelilik sıyaqlı funkcional bolmaǵan talaplardıń rawajlandırıw waqıtı
  • yuridikalıq, sociallıq, finanslıq, básekileslik hám texnologiyalıq máseleler sıyaqlı waqıt ótiwi menen ózgeriwi múmkin bolǵan sistemanıń biznes talapları hám ortalıq kontekstleri[26]

Analiz jumısınıń shıǵısları baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń arxitekturasına ólshenetuǵın tásir etetuǵın talaplar bolıp tabıladı, olar arxitekturalıq áhmiyetli talaplar dep ataladı.[27]

Arxitekturalıq sintez yamasa dizayn - bul arxitekturanı jaratıw processi. Analiz tárepinen anıqlanǵan arxitekturalıq áhmiyetli talaplar, dizaynnıń házirgi jaǵdayı hám hár qanday bahalaw jumıslarınıń nátiyjeleri esapqa alınıp, dizayn jaratıladı hám jetilistiriledi.

Arxitekturanı bahalaw - bul házirgi dizayn yamasa onıń bir bólegi analiz dawamında alınǵan talaplardı qanshelli jaqsı qanaatlandıratuǵının anıqlaw processi. Bahalaw arxitektor dizayn sheshimin qarastırǵanda, dizaynnıń bir bólegi tamamlanǵannan keyin, aqırǵı dizayn tamamlanǵannan keyin yamasa sistema qurılǵannan keyin ámelge asıwı múmkin. Bar baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın bahalaw usıllarınıń ayırımlarına Arxitekturalıq Sawdalasıw Analizi Usılı (ATAM) hám TARA kiredi.[28] Usıllardı salıstırıw ushın ramkalar SARA Esabatı[29] hám Arxitekturalıq Kózden Ótkeriwler: Ámeliyat hám Tájiriybe[3] sıyaqlı sheńberlerde talqılanadı.[30]

Arxitektura evolyuciyası - bul talaplar hám ortadaǵı ózgerislerge sáykes keliw ushın bar baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın saqlaw hám beyimlestiriw processi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń fundamental strukturasın támiyinlegenligi sebepli, onıń evolyuciyası hám saqlanıwı onıń fundamental strukturasına zárúr túrde tásir etedi. Sonıń menen birge, arxitektura evolyuciyası jańa funkcionallılıqtı qosıw, sonday-aq bar funkcionallılıqtı hám sistema minez-qulqın saqlaw menen baylanıslı.

Arxitektura kritikalıq qollap-quwatlawshı jumıslardı talap etedi. Bul qollap-quwatlawshı jumıslar tiykarǵı baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası processi dawamında qáliplesedi. Olar bilimdi basqarıw hám baylanıs, dizayn oy-pikir hám sheshim qabıl etiw hám hújjetlestiriwdi óz ishine aladı.

Arxitekturanı qollap-quwatlawshı jumıslar

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın qollap-quwatlawshı jumıslar tiykarǵı baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası jumısları dawamında ámelge asırıladı. Bul qollap-quwatlawshı jumıslar baǵdarlamalıq támiynat arxitektorına analiz, sintez, bahalaw hám evolyuciyanı ámelge asırıwǵa járdem beredi. Mısal ushın, arxitektor analiz basqıshında bilim jıynawı, sheshimler qabıl etiwi hám hújjetlestiriwi kerek.

  • Bilimdi basqarıw hám baylanıs - bul baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriw ushın áhmiyetli bolǵan bilimdi izertlew hám basqarıw ámeli. Baǵdarlamalıq támiynat arxitektorı izolyaciyada jumıs islemeydi. Olar hár qıylı qatnasıwshı táreplerden kirisler, funkcional hám funkcional bolmaǵan talaplar hám dizayn kontekstlerin aladı; hám mápli táreplerge shıǵıslar beredi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası bilimi kóbinese sessiz bolıp tabıladı hám mápli táreplerdiń baslarında saqlanadı. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası bilimin basqarıw jumısı bilimdi tabıw, jetkeriw hám saqlaw haqqında. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası dizayn máseleleri quramalı hám óz-ara baylanıslı bolǵanlıǵı sebepli, dizayn negizlerindegi bilim jetispewshiligi durıs emes baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası dizaynına alıp keliwi múmkin.[31][32] Bilimdi basqarıw hám baylanıs jumıslarınıń mısallarına dizayn úlgilerin izlew, prototip islew, tájiriybeli baǵdarlamashılar hám arxitektorlardan soraw, uqsas sistemalardıń dizaynların bahalaw, basqa dizaynerler hám mápli tárepler menen bilim bólisiw hám viki betinde tájiriybeni hújjetlestiriw kiredi.
  • Dizayn pikirlewi hám sheshim qabıl etiw - bul dizayn sheshimlerin bahalaw jumısı. Bul jumıs barlıq úsh tiykarǵı baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası jumısları ushın fundamental bolıp tabıladı. Ol sheshim kontekstlerin jıynaw hám baylanıstırıwdı, dizayn sheshim máselelerin formulalastırıwdı, sheshim variantların tabıwdı hám sheshim qabıl etiwden aldın sawdalasıwlardı bahalawdı talap etedi. Bul process áhmiyetli arxitekturalıq talaplar hám baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası sheshimlerin, sonday-aq baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası analizi, sintezi hám bahalawın bahalaw dawamında hár qıylı sheshim dárejelerinde qáliplesedi. Pikirlew jumıslarınıń mısallarına talap yamasa dizaynnıń sapa atributlarına tásirlerin túsiniw, dizayn payda etiwi múmkin bolǵan máselelerdi soraw, múmkin bolǵan sheshim variantların bahalaw hám sheshimler arasındaǵı sawdalasıwlardı bahalaw kiredi.
  • Hújjetlestiriw - bul baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası processi dawamında jaratılǵan dizayndı jazıw ámeli. Sistema dizaynı kóbinese sistemanıń kod strukturasın kórsetetuǵın statikalıq kózqarastı, orınlaw dawamında sistemanıń háreketlerin kórsetetuǵın dinamikalıq kózqarastı hám sistemanıń orınlaw ushın apparatlıq támiynatqa qalay jaylastırılǵanın kórsetetuǵın jaylastırıw kózqarasın óz ishine alatuǵın bir neshe kózqaraslar arqalı súwretlenedi. Kruxtenniń 4+1 kózqarası baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın hújjetlestiriw ushın keńnen paydalanılatuǵın kózqaraslardıń súwretleniwin usınadı;[33] Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturaların hújjetlestiriw: Kózqaraslar hám onnan tıs kózqarastı súwretlew ishinde paydalanılıwı múmkin bolǵan notaciyalardıń túrleriniń súwretleniwleri bar. Hújjetlestiriw jumıslarınıń mısallarına specifikaciya jazıw, sistema dizayn modelin jazıw, dizayn tiykarların hújjetlestiriw, kózqarastı islep shıǵarıw, kózqaraslardı hújjetlestiriw kiredi.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası dizayn strategiyaları

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası tábiyiy túrde anıq emeslikler menen islesedi hám arxitekturalıq komponentlerdiń kólemi sistemanıń nátiyjelerine, unamlı hám unamsız táreplerge áhmiyetli tásir etiwi múmkin. Nil Ford hám Mark Richards komponentlerdi anıqlaw hám durıs kólemlestiriw qıyınshılıǵın sheshiw ushın iterativ usıldı usınadı. Bul usıl komandalar sistema minez-qulqı hám talapların taǵı da nyuanslastırılǵan túsinigin rawajlandırǵan sayın turaqlı jetilistiriwge itibar qaratadı.

Usıl ádette bir neshe basqıshları bolǵan cikldı óz ishine aladı:

  • Joqarı dárejeli bólistiriw strategiyası ornatıladı, kóbinese texnikalıq yamasa domenge tiykarlanǵan sıpatında kategoriyalanadı. "Kvantalar" dep atalatuǵın eń kishi mánili jaylastırılatuǵın birlik ushın basshılıqlar belgilenedi. Bul fundamental sheshimler erte qabıl etilse de, zárúr bolǵan jaǵdayda cikldiń keyingi bóleginde qayta kórip shıǵılıwı múmkin.
  • Ornatılǵan strategiyaǵa tiykarlanıp dáslepki komponentler anıqlanadı.
  • Talaplar anıqlanǵan komponentlerge bekitiledi.
  • Hár bir komponenttiń rolleri hám juwapkershilikleri anıqlıqtı támiyinlew hám qabatlanıwdı azaytıw ushın analizlenedi.
  • Masshtablaw múmkinshiligi, qátelerge shıdamlılıq hám saqlaw múmkinshiligi sıyaqlı arxitekturalıq xarakteristikalar bahalanadı.
  • Komponentler rawajlandırıw komandalarınıń pikirine tiykarlanıp qayta strukturalanıwı múmkin.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası temaları

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası hám iykemli rawajlandırıw

Sonday-aq, baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası, ásirese iykemli baǵdarlamalıq támiynat rawajlandırıwın qollap-quwatlawshılar arasında, aldın ala dım kóp úlken dizaynǵa alıp keledi degen máseleler bar. Aldın ala dizayn hám iykemlilik sawdalasıwların teń salmaqlastırıw ushın bir qatar usıllar islep shıǵarıldı,[34] sonıń ishinde "jetkilikli dárejede" arxitekturalıq tiykarlar qoyılatuǵın "Tiykarlar" basqıshın talap etetuǵın iykemli DSDM usılı. IEEE Baǵdarlamalıq támiynatı iykemlilik penen arxitektura arasındaǵı óz-ara tásirge arnalǵan arnawlı shıǵarılıwın usındı.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası eroziyası

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası eroziyası waqıt ótiwi menen baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń niyetlengen hám ámelge asırılǵan arxitekturası arasındaǵı basqıshpa-basqısh ayırmashılıqtı ańlatadı.[35] Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası eroziyası fenomeni birinshi ret 1992-jılı Perri hám Volf tárepinen baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasınıń anıqlaması menen birge jarıqqa shıǵarıldı.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası eroziyası baǵdarlamalıq támiynattı rawajlandırıw ómirlik ciklınıń hár bir basqıshında qáliplesiwi múmkin hám rawajlandırıw tezligine hám xızmet kórsetiw qımbatına hár qıylı tásir etedi. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası eroziyası arxitekturalıq buzıwlar, texnikalıq qarızdıń jıynalıwı hám bilimniń puwlanıwı sıyaqlı hár qıylı sebeplerge baylanıslı qáliplesedi.[36] Arxitektura eroziyasınıń belgili bir jaǵdayı Mozilla Veb brauzeriniń sátsizligi bolıp tabıladı.[37] Mozilla - bul Netscape tárepinen jaratılǵan qosımsha, ol turaqlı ózgerisler sebepli saqlaw qıyınlasatuǵın kompleksli kod bazasına iye. Dáslepki jaman dizayn hám ósip atırǵan arxitektura eroziyası sebepli Netscape qımbat qayta islewlerdiń hám joybar keshiktiriwleriniń aldın alıw ushın proaktiv arxitekturanı basqarıwdıń áhmiyetliligin kórsetip, Mozilla Veb brauzerin qayta rawajlandırıwǵa eki jıl jumsadı.

Arxitektura eroziyası baǵdarlamalıq támiynat ónimdarlıǵın tómenletiwi, evolyuciyalıq qımbatlardı áhmiyetli túrde arttırıwı hám baǵdarlamalıq támiynat sapasın jamanlastırıwı múmkin. Arxitektura eroziyasın anıqlaw ushın hár qıylı usıllar hám qurallar usınıldı. Bul usıllar tiykarınan tórt kategoriyaǵa bólinedi: muwapıqlıqqa tiykarlanǵan, evolyuciyaǵa tiykarlanǵan, kemshilikke tiykarlanǵan hám sheshimge tiykarlanǵan usıllar. Mısal ushın, avtomatlastırılǵan arxitektura muwapıqlıq tekseriwleri, statikalıq kod analiz quralları hám refaktoring usılları eroziyanı erte anıqlawǵa hám azaytıwǵa járdem beredi.

Sonıń menen birge, arxitektura eroziyasın sheshiw ushın paydalanılatuǵın ilajlar eki tiykarǵı túrdi óz ishine aladı: aldın alıw hám emlew ilajları. Aldın alıw sharalarına arxitekturalıq qaǵıydalardı orınlaw, turaqlı kodtı kórip shıǵıwları hám avtomatlastırılǵan testlew kiredi, al emlew sharalarına refaktoring, qayta proektlestiriw hám hújjetlestiriw jańalanıwları kiredi.

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın tiklew

Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın qálpine keltiriw (yamasa qayta qurıw, yamasa kerisinshe injeneriya) onıń ámelge asırılıwı hám hújjetlestiriliwin qosıp, bar maǵlıwmatlardan baǵdarlamalıq támiynat sistemasınıń arxitekturasın anıqlaw usılların, texnikaların hám processlerin óz ishine aladı. Arxitekturanı tiklew kóbinese gónergen yamasa eskirgen hújjetlestiriw hám arxitektura eroziyası jaǵdayında xabarlanǵan sheshimler qabıl etiw ushın zárúr bolıp tabıladı: niyetlengen arxitekturadan ayırılıp atırǵan ámelge asırıw hám xızmet kórsetiw sheshimleri. Baǵdarlamalıq támiynat arxitekturasın statikalıq baǵdarlama analizi sıpatında qálpine keltiriw ámeliyatları bar. Bul baǵdarlamalıq támiynat intellekti ámeliyatı menen qamtılǵan temalardıń bir bólegi bolıp tabıladı.

Baylanıslı tarawlar

Dizayn

Arxitektura - bul dizayn, biraq barlıq dizayn arxitekturalıq emes. Ámeliyatta arxitektor baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası (arxitekturalıq dizayn) hám detallı dizayn (arxitekturalıq bolmaǵan dizayn) arasındaǵı sızıqtı sızatuǵın adam bolıp tabıladı. Barlıq jaǵdaylarǵa sáykes keletuǵın qaǵıydalar yamasa basshılıqlar joq bolǵanı menen, ayırmashılıqtı formalastırıw urınıwları bolǵan. Niyet/Jergiliklilik Gipotezasına muwapıq, arxitekturalıq hám detallı dizayn arasındaǵı ayırmashılıq Jergiliklilik Kriteriyi menen anıqlanadı,[38] oǵan muwapıq baǵdarlamalıq támiynat dizaynı haqqındaǵı bildiriw, eger onı qanaatlandıratuǵın baǵdarlama onı qanaatlandırmaytuǵın baǵdarlamaǵa keńeytiliwi múmkin bolsa, jergilikli emes (arxitekturalıq) bolıp tabıladı. Mısalı ushın, klient-server stili arxitekturalıq (strategiyalıq) bolıp tabıladı, sebebi bul principke qurılǵan baǵdarlama klient-server bolmaǵan baǵdarlamaǵa keńeytiliwi múmkin - mısalı ushın, bir dárejeli túyinlerin qosıw arqalı.

Talaplar injeneriyası

Talaplar injeneriyası hám baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası bir-birin tolıqtırıwshı usıllar sıpatında kóriniwi múmkin: baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası "sheshim maydanı" yamasa "qalay" baǵdarlanǵanda, talaplar injeneriyası "másele maydanı" yamasa "ne"ge baǵdarlanadı.[39] Talaplar injeneriyası talaplardı anıqlawdı, sóylesiwdi, specifikaciyalawdı, tastıyıqlawdı, hújjetlestiriwdi hám basqarıwdı talap etedi. Talaplar injeneriyası da, baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası da mápli tárepler máseleleri, talapları hám tilekleri átirapında aylanadı.

Talaplar injeneriyası menen baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası arasında áhmiyetli qabatlanıw bar, mısal ushın "kirisler (maqsetler, sheklewler hám t.b.) ádette jaman anıqlanadı hám arxitektura payda bola baslaǵanda ǵana tabıladı yamasa jaqsıraq túsiniledi" hám "arxitekturalıq máselelerdiń kópshiligi sistemaǵa talaplar sıpatında bildirilse de, olar sonday-aq májbúriy dizayn sheshimlerin óz ishine alıwı múmkin" degen bes óndirislik baǵdarlamalıq támiynat arxitekturası usılların izertlew menen dálillenedi. Qısqasha aytqanda, talap etiletuǵın minez-qulıq sheshim arxitekturasına tásir etedi, ol óz gezeginde jańa talaplardı kirgiziwi múmkin.[40] Twin Peaks modeli[41] sıyaqlı usıllar talaplar menen arxitektura arasındaǵı sinergetikalıq baylanıstı paydalanıwdı maqset etedi.

"Arxitektura"nıń basqa túrleri

Kompyuter arxitekturası
Kompyuter arxitekturası kompyuter sistemasınıń ishki strukturasına, CPU – yamasa processor – shina hám yad sıyaqlı birge isleytuǵın apparatlıq komponentlerge baǵdarlanadı.
Serversiz arxitektura
Serversiz arxitektura - bul kóbinese serversiz dep túsiniletuǵın bultlı esaplaw paradigması. Ol tiykarınan serverdi basqarıw juwapkershiligin baǵdarlamashılardan bult xızmetleri provayderlerine jıljıtadı. Bul bizneslerge fizikalıq serverdi basqarıw zárúrligin saplastırıp, bult infrastrukturasında ózleriniń artqı kodların isletiwge imkaniyat beredi. Serversiz arxitekturanıń waqıyalar menen basqarılatuǵın usılı talap boyınsha orınlanatuǵın kishi, wazıypaǵa tiyisli funkciyalarǵa súyenedi. Bul funkciyalar Funkciya xızmet sıpatında (FaaS) dep ataladı hám tólew-bara-bara esaplasıw modeli hám qosımsha talabına tiykarlanıp dinamikalıq resurs masshtablaw arqalı qımbat nátiyjeliligin usınadı.[42]
Sistemalar arxitekturası
Sistemalar arxitekturası termini dáslep apparatlıq támiynatı da, baǵdarlamalıq támiynatı da bar sistemalardıń arxitekturasına qollanılǵan. Sistemalar arxitekturası tárepinen sheshiletuǵın tiykarǵı másele tolıq, durıs isleytuǵın qurılmada baǵdarlamalıq támiynat hám apparatlıq támiynattıń integraciyası bolıp tabıladı. Basqa keń taralǵan – taǵı da keńirek – mánide termin texnikalıq, sociotexnikalıq yamasa sociallıq tábiyatta bolıwı múmkin bolǵan hár qanday kompleksli sistemanıń arxitekturasına qollanıladı.
Kárxana arxitekturası
Kárxana arxitekturasınıń maqseti "biznes kózqarası hám strategiyasın nátiyjeli kárxanaǵa awdarıw" bolıp tabıladı. TOGAF hám Zachman Ramkası sıyaqlı kárxana arxitekturası sheńberleri ádette hár qıylı kárxana arxitekturası qatlamlarınan ózgeshelenedi. Terminologiya strukturadan ramkaǵa ózgerip tursa da, kóbinese biznes qatlamı, qosımsha (yamasa informaciya) qatlamı hám texnologiya qatlamı arasındaǵı ayırmashılıqtı óz ishine aladı. Kárxana arxitekturası basqalar menen bir qatarda bul qatlamlar arasındaǵı sáykeslikti, ádette joqarıdan tómen usılda sheshedi.

Derekler

  1. ↑ Clements, Paul; Felix Bachmann; Len Bass; David Garlan; James Ivers. Documenting Software Architectures: Views and Beyond, Second Edition (en-US). Boston: Addison-Wesley, 2010. ISBN 978-0-321-55268-6. 
  2. ↑ Perry, D. E.; Wolf, A. L. (1992). "Foundations for the study of software architecture". ACM SIGSOFT Software Engineering Notes 17 (4): 40. doi:10.1145/141874.141884. http://users.ece.utexas.edu/~perry/work/papers/swa-sen.pdf. 
  3. ↑ Head First Software Architecture. O'Reilly Media, 2024. ISBN 978-1098134358. 
  4. ↑ Fundamentals of Software Architecture: An Engineering Approach. O'Reilly Media, 2020. ISBN 978-1492043454. 
  5. ↑ Software Architecture in Practice, Third Edition. Addison-Wesley, 2012. ISBN 978-0-321-81573-6. 
  6. ↑ SEI. «How do you define Software Architecture?» (2006). Qaraldı: 12-sentyabr 2012-jıl.
  7. ↑ Garlan & Shaw. «An Introduction to Software Architecture» (1994). Qaraldı: 13-sentyabr 2012-jıl.
  8. ↑ Fowler (2003). Design – Who needs an architect?. 
  9. ↑ Jansen. 5th Working IEEE/IFIP Conference on Software Architecture (WICSA'05), 2005. 
  10. ↑ Ali Babar. Software Architecture Knowledge Management, 2009. 
  11. ↑ George Fairbanks. Just Enough Software Architecture. Marshall & Brainerd, 2010. 
  12. ↑ Fundamentals of Software Architecture: An Engineering Approach, 2020. 
  13. ↑ Design Patterns: Elements of Reusable Object-Oriented Software. 
  14. ↑ Patterns of Enterprise Application Architecture. 
  15. ↑ ISO/IEC/IEEE. «ISO/IEC/IEEE 42010:2011 Systems and software engineering – Architecture description» (2011). Qaraldı: 12-sentyabr 2012-jıl.
  16. ↑ Muller. «A Reference Architecture Primer». Gaudi site (20-avgust 2007-jıl). 19-dekabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-noyabr 2015-jıl.
  17. ↑ 2009 Joint Working IEEE/IFIP Conference on Software Architecture & European Conference on Software Architecture. IEEE, 2009. ISBN 978-1-4244-4984-2. 
  18. ↑ The Mythical Man-Month – Essays on Software Engineering. Addison-Wesley. ISBN 978-0-201-00650-6. 
  19. ↑ Conway. «Conway's Law». Mel Conway's Home Page. 29-sentyabr 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-sentyabr 2019-jıl.
  20. ↑ Poort, Eltjo; van Vliet, Hans (September 2012). RCDA: Architecting as a risk- and cost management discipline. https://zenodo.org/record/896159. 
  21. ↑ «Software Engineering: Report of a conference sponsored by the NATO Science Committee, Garmisch, Germany, 7–11 Oct. 1968». NATO, Scientific Affairs Division (1969). 7-iyun 2003-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 16-noyabr 2012-jıl.
  22. ↑ University of Waterloo. «A Very Brief History of Computer Science» (2006). Qaraldı: 23-sentyabr 2006-jıl.
  23. ↑ Garlan & Shaw. «An Introduction to Software Architecture» (1994). Qaraldı: 25-sentyabr 2006-jıl.
  24. ↑ A general model of software architecture design derived from five industrial approaches. 2007. 
  25. ↑ ISO/IEC. «ISO/IEC 25010:2011 Systems and software engineering – Systems and software Quality Requirements and Evaluation (SQuaRE) – System and software quality models» (2011). Qaraldı: 8-oktyabr 2012-jıl.
  26. ↑ Osterwalder and Pigneur. Value Creation from E-Business Models, 2004. 
  27. ↑ Chen, Lianping; Ali Babar, Muhammad; Nuseibeh, Bashar (2013). "Characterizing Architecturally Significant Requirements". IEEE Software 30 (2): 38–45. doi:10.1109/MS.2012.174. 
  28. ↑ Woods, E. (2012). "Industrial architectural assessment using TARA". Journal of Systems and Software 85 (9): 2034–2047. doi:10.1016/j.jss.2012.04.055. 
  29. ↑ Obbink. «Software Architecture Review and Assessment (SARA) Report» (6-fevral 2002-jıl). Qaraldı: 1-noyabr 2015-jıl.
  30. ↑ Maranzano, J. F.; Rozsypal, S. A.; Zimmerman, G. H. (2005). "Architecture Reviews: Practice and Experience". IEEE Software 22 (2): 34. doi:10.1109/MS.2005.28. 
  31. ↑ Kruchten (2008). What do software architects really do?. 
  32. ↑ Babar. Software Architecture Knowledge Management:Theory and Practice (eds.), First Edition, 2009. 
  33. ↑ Kruchten (1995). Architectural Blueprints – The '4+1' View Model of Software Architecture. http://www.cs.ubc.ca/~gregor/teaching/papers/4+1view-architecture.pdf. 
  34. ↑ Boehm, Barry; Turner, Richard. Balancing Agility and Discipline. Addison-Wesley, 2004. ISBN 978-0-321-18612-6. 
  35. ↑ Li, Ruiyin; Liang, Peng; Soliman, Mohamed; Avgeriou, Paris (2022). "Understanding software architecture erosion: A systematic mapping study". Journal of Software: Evolution and Process 34 (3): e2423. doi:10.1002/smr.2423. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/smr.2423. 
  36. ↑ Li, Ruiyin; Liang, Peng; Soliman, Mohamed; Avgeriou, Paris „Understanding architecture erosion: The practitioners' perceptive“,. The 29th IEEE/ACM International Conference on Program Comprehension (ICPC), 2021 — 311–322 bet. DOI:10.1109/icpc52881.2021.00037. ISBN 978-1-6654-1403-6. 
  37. ↑ van Gurp, J. and Bosch, J.: 2002, Design erosion: Problems and causes, Journal of Systems and Software 61(2), 105–119.
  38. ↑ Amnon H. Eden. «Architecture Design Implementation» (2003). 28-sentyabr 2007-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  39. ↑ C. Shekaran; D. Garlan. Proceedings of IEEE International Conference on Requirements Engineering, 1994. ISBN 978-0-8186-5480-0. 
  40. ↑ Remco C. de Boer, Hans van Vliet (2009). On the similarity between requirements and architecture. 
  41. ↑ Bashar Nuseibeh (2001). Weaving together requirements and architectures. 
  42. ↑ Company. «How to Use Serverless Architecture | DashDevs» (en). How to Use Serverless Architecture | DashDevs. Qaraldı: 28-avgust 2023-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Programmalıq_támiynat_arxitekturası&oldid=110100» saytınan alınǵan