Kontentke ótiw

Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)

Wikipedia — erkin enciklopediya
Futboldaǵı qaǵıyda buzıwlar hám tártipsiz háreketler arasındaǵı baylanıstı mısallar menen kórsetetuǵın Venn diagramması. «Ofsayd» qaǵıydasın buzıw - bul qaǵıyda buzıw da, tártipsiz háreket te bolmaǵan texnikalıq qaǵıyda buzıwdıń mısalı. Tóreshige qaǵıydalardı ámelge asırıwda, sonıń ishinde qaysı qaǵıyda buzıwlardıń «sportqa kirmeytuǵın» háreket sıpatında eskertiw beriletuǵının anıqlawda úlken erkinlik beriledi.

Futbol sportında qaǵıyda buzıwlar hám tártipsiz háreketler – bul oyınshılar tárepinen islengen, tóreshi tárepinen ádil emes dep tabılǵan hám keyin jazalanatuǵın háreketler. Qaǵıyda buzıwdıń tábiyatı hám júz bergen jaǵdaylarǵa baylanıslı, qaǵıyda buzıw, tártipsizlik yamasa ekewi de bolıwı múmkin. Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsiz háreketler Oyın Nızamlarınıń 12-nızamında kórsetilgen.

Qaǵıyda buzıw - bul oyınshı tárepinen islengen, tóreshi tárepinen oyın nızamlarına qarama-qarsı keledi dep tabılǵan hám oyınnıń aktiv oyınına tásir etetuǵın ádilsiz háreket. Qaǵıyda buzıwlar qarsılas komandaǵa erkin soqqı (múmkin penalti) beriw arqalı jazalanadı. Qaǵıyda buzıw bolıp esaplanatuǵın arnawlı qaǵıyda buzıwshılıqlar dizimi Oyın Nızamlarınıń 12-Nızamında tolıq kórsetilgen (oyındı qayta baslawdaǵı texnikalıq qaǵıyda buzıwshılıqlar sıyaqlı basqa tártipsizlikler qaǵıyda buzıw dep esaplanbaydı); bular tiykarınan kereksiz agressiv fizikalıq oyın hám toptı qol menen oynaw tártipsizligine baylanıslı. Qaǵıyda buzıwshılıq tómendegi shártlerdiń hámmesine tuwrı kelgende qaǵıyda buzıw dep klassifikaciyalanadı:

  1. Ol oyınshı tárepinen islengen (almastırıwshı emes);
  2. Ol top oyında bolǵan waqıtta júz beredi;
  3. Ol qarsılasqa qarsı islenedi (oyınshılar arasındaǵı kontakt yamasa minez-qulıqqa baylanıslı qaǵıyda buzıwlar ushın).

Máselen, oyınshınıń tóreshige yamasa komandalasına soqqı beriwi qaǵıyda buzıw emes, biraq tártipsizlik dep esaplanıwı múmkin.[1]

Tártipsizlik - bul oyınshı tárepinen islengen, tóreshi tárepinen tártiplik jaza (eskertiw yamasa shetletiw) talap etetuǵın dep tabılǵan hár qanday háreket. Tártipsizlikke qosımsha túrde qaǵıyda buzıw bolıp esaplanatuǵın háreketler de kiriwi múmkin. Qaǵıyda buzıwlardan ózgesheligi, tártipsizlik hár qanday waqıtta, sonıń ishinde top oyınnan tıs bolǵanda, birinshi bólim aqırında hám oyınnan aldın hám keyin júz beriwi múmkin, hám oyınshılar, komanda xızmetkerleri hám almastırıwshılar tártipsizlik ushın jazalanıwı múmkin.

Tártipsizlik nátiyjesinde buzıwshı ya eskertiw aladı (sarı kartochka menen kórsetiledi) yamasa maydannan shıǵarıladı («alıp taslanadı») (qızıl kartochka menen kórsetiledi). : 12.3-Nızam. Oyınnan shetletilgen oyınshını almastırıw múmkin emes; onıń komandası oyınnıń qalǵan bólimin bir oyınshı kem bolıp oynawı kerek. Ekinshi eskertiw oyınshınıń alıp taslanıwına alıp keledi. Tóreshige Nızamlardı qollanıwda úlken erkinlik beriledi; ásirese, sportqa kirmeytuǵın minez-qulıq qaǵıydasın buzıw, eger olar arnawlı buzıwlar sıpatında dizimge kirgizilmegen bolsa da, oyın ruwxın buzatuǵın kópshilik waqıyalardı sheshiw ushın qollanılıwı múmkin.: 12.3-Nızam.

Eskertiw hám oyınnan shetletiw sisteması Nızamlarda 1881-jıldan berli bar. Futbol tóreshiniń sheshimlerin kórsetiw ushın jaza kartochkaların engizgen birinshi sport túri boldı; bul ámeliyat keyin kóp basqa sport túrleri tárepinen qabıl etildi. Kartochkalardıń birinshi iri qollanılıwı 1970-jılǵı FIFA Jáhán chempionatında boldı, biraq olar 1992-jılǵa shekem barlıq dárejelerde májbúriy etip belgilenbedi.[2]

Qaǵıyda buzıw kategoriyaları

Nızamlar qaǵıyda buzıwlardı qarsılasqa beriletuǵın erkin soqqınıń túrine qarap, tikkeley yamasa tikkeley emes erkin soqqı, eki kategoriyaǵa bóledi.

Tikkeley erkin soqqı qaǵıyda buzıwları

Tikkeley erkin soqqı qaǵıyda buzıwları - qaǵıyda buzıwdıń eń keń tarqalǵan túri. Eger tikkeley erkin soqqı qaǵıyda buzǵan oyınshınıń komandasınıń penalti maydanında berilse, penalti tayınlanadı. 14-Nızam.

Qaǵıyda buzıwlardıń kópshiligi qarsılaslar arasındaǵı kontaktqa baylanıslı. Oyınshılar arasındaǵı kontakt oyınnıń bir bólegi bolsa da, Nızamlar kúshli kontaktlerdiń kópshiligin qadaǵan etedi, yaǵnıy basqa futbol túrlerinen ayırmashılıǵı, futbolda qarsılastı toqtatıw tiykarınan topqa qaratılǵan bolıwı kerek, toptı iyelep turǵan oyınshıǵa emes. Atap aytqanda, nızamlar abaysız, qopal yamasa «artıqsha kúsh qollanıp» qarsılasqa urılıwdı, sekiriwdi, tebiwdi (yamasa tebiwge urınıwdı), iyteriwdi, urıwdı (yamasa urıwǵa urınıwdı), shalıwdı (yamasa shalıwǵa urınıwdı), toqtatıwdı yamasa qarsı háreket etiwdi qadaǵan etedi. Abaysızlıq onı buzıwshıǵa aylandıradı, ójetlik onı eskertiw beriletuǵın buzıwshıǵa aylandıradı hám artıqsha kúsh qollanıw onı oyınnan shetletiletuǵın qaǵıyda buzıwshıǵa aylandıradı. Bunday kontakt klassifikaciyası tóreshiniń qálewi boyınsha sheshiledi.

Qol menen oynaw qaǵıyda buzıwı da tikkeley erkin soqqı menen jazalanadı. Futbolda oyınshılarǵa top oyında bolǵan waqıtta qoltıq astınan tómengi bólimde topqa tiyiwge ruqsat etilmeydi, tek óz penalti maydanındaǵı dárwazaman buǵan kirmeydi. Qol menen oynaw buzıwshılıǵın anıqlaǵanda, oyınshınıń qolınıń/bileginiń topqa hár bir tiyiwi buzıwshılıq bolıp esaplanbaydı. Qoltıq astınıń tómengi sızıǵı menen bir qatardaǵı hám onnan joqarıdaǵı qol bólimine toptıń tiyiwine ruqsat etiledi.[3] Aldın alıw múmkin bolmaǵan tosınnan tiyiw jazalanbaydı - máselen, eger top jaqın aralıqtan oyınshınıń qolına urılsa hám oyınshı bul tiyiwden qashıp qutıla almaǵan bolsa. Biraq, eger oyınshı óz denesin «tábiyiy emes úlken» etiw ushın qolın qoyǵan bolsa hám tiyiw júz berse, bul qol menen oynaw dep esaplanadı. Buǵan qosımsha, eger oyınshı qarsılastıń dárwazasına qolı yamasa bilegi menen gol ursa, hátteki tosınnan hám aldın alıw múmkin bolmasa da, bul qol menen oynaw dep esaplanadı hám gol esaplanbaydı.: 12.1-Nızam. Dárwazamanǵa da penalti maydanınan tıs qol menen oynawǵa baylanıslı usınday qaǵıydalar qollanıladı. Eger dárwazaman penalti maydanı ishinde ruqsat etilmegen jaǵdayda toptı qol menen oynasa, tikkeley emes erkin soqqı tayınlanadı. 

Tikkeley erkin soqqılar jáne qarsılastı uslap turǵanı, olarǵa kontakt penen kesent bergeni, basqa adamlardı tislegeni yamasa olarǵa túpirgeni, zattı (toptan basqa) qarsılasqa yamasa match xızmetkerine ılaqtırǵanı, yamasa uslap turǵan zat penen topqa tiygeni ushın da belgilenedi.

Tikkeley emes erkin soqqı qaǵıyda buzıwlar

Eger oyınshı:

  • qáwipli túrde oynasa
  • qarsılasınıń alǵa jıljıwına hesh qanday kontaktsiz kesent etse
  • narazılıq bildirse, qorlaytuǵın, mazaq etetuǵın yamasa jaman sózler hám/yamasa háreket(ler) qollansa yamasa basqa awızeki tártipsizliklerdi islese
  • dárwazamanǵa toptı qolınan shıǵarıwǵa tosqınlıq islese yamasa dárwazaman toptı shıǵarıw processinde bolǵan waqıtta toptı tepse yamasa tebiwge urınsa, tikkeley emes erkin soqqı tayınlanadı.
  • qasaqana toptı (sonıń ishinde erkin soqqı yamasa dárwaza soqqısınan) bas, kókirek, dize hám t.b. menen dárwazamanǵa qaytarıw qaǵıydasın aylanıp ótiw ushın uzatsa, dárwazaman toptı qolı menen uslaǵan yamasa uslamaǵanına qaramastan
  • burın Nızamlarda aytılmaǵan, oyınshıǵa eskertiw beriw yamasa onı alıp taslaw ushın oyın toqtatılatuǵın basqa tártipsizlik islese

Eger dárwazaman óz penalti maydanınıń ishinde tómendegi tártipsizliklerdiń birin islese, tikkeley emes erkin soqqı tayınlanadı:

  • toptı qoldan shıǵarıwdan aldın onı qolı menen altı sekundtan artıq baqlawda uslap tursa (biraq, ámeliyatta bul siyrek qollanıladı)
  • toptı qoldan shıǵarǵannan keyin hám ol basqa oyınshıǵa tiymesten aldın onı jáne qolı menen uslap alsa
  • komandalası tárepinen qasaqana oǵan tebilgen, yamasa komandalası tárepinen sızıqtan top kirgiziwden uzatılǵan toptı qolı menen uslap alsa («toptı qaytarıw qaǵıydası» dep ataladı): 12.2-Nızam.

«Ofsayd» tártipsizligi júz berse de tikkeley emes erkin soqqı tayınlanadı, biraq «ofsayd» qaǵıyda buzıw dep esaplanbaydı hám hesh qashan eskertiw yamasa alıp taslaw menen jazalanbaydı.

Tikkeley emes erkin soqqılar tártipsizlik júz bergen jerden, hátte ol qaǵıyda buzǵan oyınshınıń penalti maydanınıń ishinde bolsa da orınlanadı. Eger tártipsizlik olardıń dárwaza maydanınıń ishinde júz bergen bolsa, tikkeley emes erkin soqqı dárwaza sızıǵına parallel bolǵan dárwaza maydanı sızıǵınıń eń jaqın noqatınan orınlanadı.: 13.2-Nızam.

Basqa qaǵıyda buzıwshılıqlar

Nızamlardıń barlıq buzılıwları qaǵıyda buzıw emes. Qaǵıyda buzıw emes tártipsizlikler texnikalıq tártipsizlikler (máselen, oyındı qayta baslawdı basqaratuǵın qaǵıydalardı buzıw) yamasa tártipsizlik (bular eskertiw yamasa oyınnan shetletiw menen jazalanadı) sıpatında qaralıwı múmkin. Nızamlardı úziliksiz buzıw - oyınshıǵa eskertiw beriliwi múmkin bolǵan buzıwshılıq.: 12.3-Nızam.

Tártipsizlik

Tóreshi awır yamasa turaqlı qaǵıyda buzıwlardı rásmiy eskertiw yamasa oyınnan shetletiwge ılayıqlı tártipsizlik dep esaplawı múmkin. Futbol usı háreketlerdi kórsetiw ushın reńli kartochkalardı qollanǵan birinshi sport túri boldı.[4]

Sarı kartochka (eskertiw)

Oyınshıǵa (ortada) eskertiw berilip, sarı kartochka kórsetilmekte.

Sarı kartochka tóreshi tárepinen oyınshıǵa rásmiy eskertiw berilgenin kórsetiw ushın kórsetiledi.: 12.3-Nızam. Keyin oyınshınıń maǵlıwmatları tóreshi tárepinen kishi dápterge jazıp alınadı; sonlıqtan eskertiw «jazıp alıw» dep te ataladı. Eskertiw alǵan oyınshı oyındı dawam ettire aladı; biraq, bir oyında ekinshi eskertiw alǵan oyınshı oyınnan shetletiledi (oǵan jáne sarı kartochka, sońınan qızıl kartochka kórsetiledi). Oyın nızamlarınıń 12-nızamı eskertiw menen nátiyjeleniwi múmkin bolǵan buzıwshılıqlar hám tártipsiz háreketler túrlerin dizimleydi. Oyınshılar tómendegi buzıwshılıqlardı islese eskertiw alıp, olarǵa sarı kartochka kórsetiliwi múmkin:

  • Oyındı qayta baslawdı keshiktiriw
  • Sóz yamasa háreket penen narazılıq bildiriw
  • Tóreshiniń ruqsatısız oyın maydanına kiriw, qayta kiriw yamasa qasaqana shıǵıp ketiw
  • Oyın túsirilgen top, múyesh soqqısı, erkin soqqı yamasa aut penen qayta baslanǵanda talap etilgen aralıqtı saqlamaw
  • Turaqlı qaǵıyda buzıwlar
  • Sportqa kirmeytuǵın háreketler (eskertiw beriliwge ılayıq háreketlerdiń keń kategoriyası, tómenge qarań)

Video járdemshi tóreshi sistemasın qollanıwshı oyınlarda qollanılatuǵın eki buzılıw da bar:

  • Tóreshiniń qayta kóriw maydanshasına kiriw
  • «Qayta kóriw» (TV ekranı) qol belgisin shamadan tıs qollanıw[5]

Sportqa jat hárekettiń eskertiwge ılayıqlı bolıwı ulıwma tóreshiniń qálewine baylanıslı, biraq 12-nızam bir qatar mısallardı keltiredi.: 12.3-nızam. Bularǵa simulyaciya, yaǵnıy tóreshini aldawǵa urınıw yamasa toptı qol menen oynap gol urıwǵa háreket etiw kiredi. Abaysızlıq penen islengen qaǵıyda buzıwlar yamasa úmitli hújimdi toqtatıw maqsetinde (SPA) qasaqana islengen qaǵıyda buzıwlar da sportqa jat háreket dep esaplanadı hám sarı kartochka menen jazalanadı. Biraq, shamadan tıs kúsh qollanıp islengen qaǵıyda buzıwlar yamasa gol urıwǵa yamasa anıq gol urıw múmkinshiligine (DOGSO) kesent etiw ushın qasaqana islengen qaǵıyda buzıwlardıń kópshiligi qızıl kartochka menen jazalanadı.: 12.3-nızam.

Nızamlarda gol urǵannan keyin bayramlawǵa bolatuǵını, biraq bunday quwanıwlar «shamadan tıs» bolmawı kerek ekenligi kórsetilgen. Futbolkasın sheshiw yamasa betin futbolka menen jabıw eskertiwge alıp keledi. Sonday-aq, oyınshılar qorshaw diywalına órmelegeni yamasa qáwipsizlik hám/yamasa qorǵanıw máselelerin keltirip shıǵaratuǵın túrde tamashagóyler otırǵan jerge jaqınlasqanı/kirgeni ushın da eskertiw alıwı múmkin.[6]

Kópshilik turnirlerde, bir neshe oyın dawamında belgili bir sanda sarı kartochkalar jıynaw nátiyjesinde qaǵıyda buzǵan oyınshı keyingi bir neshe oyınnan shetlestiriledi, kartochkalar hám oyınlardıń anıq sanı yurisdikciyaǵa baylanıslı ózgeredi (bul sankciyalar Oyın Nızamları tárepinen tártipke salınbaydı). Mısalı, UEFA Chempionlar Ligasında turnir basqıshında eki sarı kartochka jıynaw bir oyınnan shetlestiriwge alıp keledi. Bunday jaǵdaylarda oyınshılar kóbinese keyingi oyın onsha áhmiyetli bolmaǵan waqıtta qasaqana ekinshi eskertiw alıwda gúmanlanǵan (hám hátte geyde bunı moyınlaǵan), usılayınsha keyingi oyınlar ushın ózleriniń sarı kartochkalar esabın nolge túsirgen (bul «kartochkalardı tazalaw» dep ataladı). Biraq, texnikalıq jaqtan jarıs qaǵıydalarına sáykes kelse de, bul sportqa jat háreket dep esaplanadı. UEFA geyde bunday tańlawlarǵa qarsı háreket etip, qatnasqan oyınshılar hám menedjerlerge qosımsha shtraf hám/yamasa shetlestiriwler bergen. Mısalı, Serxio Ramos 2010-jılı hám 2019-jılı intervyu waqtında alǵan sarı kartochkasınıń kartochkalardı tazalaw ushın qasaqana ekenin ashıq aytqannan keyin qosımsha Chempionlar Ligası shetlestiriwlerin aldı, olardıń birinshi Xabi Alonso menen birge Joze Mourinonıń buyrıǵı boyınsha bolǵan edi.[7][8][9][10][11]

2017-jılı IFAB basqa sport túrlerinde kórilgenindey eskertiw beriletuǵın qaǵıyda buzıwshılıqlar ushın waqıtsha shetlestiriwlerdi (ayıp otırǵıshları) maqulladı; biraq, bul tek jaslar, veteranlar, imkaniyatı sheklengen adamlar hám háweskerler futbolı ushın ruqsat etilgen. Jarıslardıń bul sistemanı qollanıwı - ádettegi sarı kartochkalardıń ornına - qálewli, hám onı ámelge asırıwdıń hár túrli usılları bar. 90 minutlıq oyınlar ushın waqıtsha shetlestiriw uzaqlıǵı 10 minut.[12]

Qızıl kartochka (shetlestiriw)

Oyınshıǵa oyınnan shetlestirilgenin bildiriw ushın qızıl kartochka kórsetiledi.

Qızıl kartochka tóreshi tárepinen oyınshınıń maydannan shıǵarılıwı kerek ekenin bildiriw ushın kórsetiledi: Nızam 12.3. Shetlestirilgen oyınshı dárhal oyın maydanın shıǵıp ketiwi, oyında bunnan bılay qatnaspawı hám onıń ornına basqa oyınshı shıǵa almawı kerek, bul komandanıń bir oyınshı kem bolıp oynawına májbúr etedi. Eger komandanıń dárwazamanı qızıl kartochka alsa, basqa oyınshı dárwazaman wazıypasın atqarıwı kerek, sonlıqtan komandalar ádette (biraq májbúriy emes) eger ele almasıw múmkinshilikleri bar bolsa, maydandaǵı oyınshını basqa dárwazamanǵa almastıradı.

Oyın Nızamlarınıń 12-babında oyınshınıń shetlestiriliwi múmkin bolǵan qaǵıyda buzıwshılıq kategoriyaları keltirilgen. Bular:

  • qasaqana qol menen oynaw arqalı qarsılas komandaǵa gol urıw yaki anıq gol urıw múmkinshiligin bermew (bul dárwazamannıń óz jaza maydanı ishinde islegen háreketine qollanılmaydı)
  • qasaqana emes qol menen oynaw arqalı óz jaza maydanınan tısqarı jerde qarsılas komandaǵa gol urıw yaki anıq gol urıw múmkinshiligin bermew
  • erkin soqqı menen jazalanatuǵın qaǵıyda buzıwshılıq arqalı qarsılasqa gol urıw yaki anıq gol urıw múmkinshiligin bermew (12-bapta kórsetilgen ayırım jaǵdaylar buǵan kirmeydi)
  • awır qaǵıyda buzıwshılıq
  • birewdi tislew yaki oǵan túpiriw
  • zorlıq-zombılıq háreketi
  • mısqıllaw, mazaq yaki ádepsiz til hám/yamasa háreket(ler) qollanıw
  • bir oyında ekinshi sarı kartochka (eskertiw) alıw

Video Járdemshi Tóreshi sistemasın qollanatuǵın oyınlarda, bul dizimge video operaciya bólmesine kiriw de kiredi.: Nızam 12.3.

Awır qaǵıyda buzıwshılıq - bul shamadan tıs kúsh qollanıp islengen qaǵıyda buzıwshılıq (yaǵnıy, «oyınshı zárúr kúsh shegarasınan ádewir asıp ketken hám top ushın gúreskende hám ol oyında bolǵanda qarsılasın jaraqatlaw qáwpi bar»).: Nızam 12.3. Zorlıq-zombılıq háreketi awır qaǵıyda buzıwshılıqtan ózgeshe, sebebi onı hár qanday oyınshı, almastırıwshı yamasa almastırılǵan oyınshı hár qanday adamǵa, mısalı, komandalaslarına, oyın rásmiylerine yamasa tamashagóylerge qarsı isley aladı.: Nızam 12.3.

Oyınshı shetlestirilgennen keyin, oǵan komandanıń texnikalıq aymaǵında qalıwǵa ruqsat etilmeydi hám ol dárhal maydannan yamasa oyın aymaǵınan ketiwi kerek.[13]

Eger komandanıń maydandaǵı oyınshıları ulıwma 5 qızıl kartochka alsa, olar talap etiletuǵın minimum 7 oyınshını maydanǵa shıǵara almaydı, nátiyjede oyın toqtatıladı.

2020-jıldıń avgust ayınan baslap COVID-19 pandemiyası sheńberinde, IFAB hám Futbol Associaciyası qasaqana basqalarǵa jótelgen hár qanday oyınshı tuwrı qızıl kartochka alatuǵının málimledi. Jeńilirek jaǵdaylar «sportqa jat minez-qulıq» dep esaplanadı hám sarı kartochka menen jazalanadı.[14]

Tariyxı hám kelip shıǵıwı

Antonio Rattin (tóreshiniń shep tárepinde) 1966-jılǵı Jáhán Chempionatında maydannan shetlestirilmekte. Bul aljasıq 1970-jılǵı Jáhán Chempionatında sarı hám qızıl kartochkalardı engiziwge túrtki boldı.

Qaǵıydalardı awır buzǵan oyınshılardı eskertiw hám shetlestiriw ámeliyatı 1881-jıldan baslap Oyın Nızamlarınıń bir bólegi bolıp kelgen. Biraq, bul háreketlerdi kórsetiw ushın tilge baylanıslı emes reńli kartochkalardı qollanıw ámeliyatı 90 jılǵa shamalas waqıttan keyin ǵana payda boldı.

Bul ideya britaniyalı futbol tóreshisi Ken Astonnan kelip shıqtı. Aston FIFA Tóreshiler Komitetine tayınlanǵan edi hám 1966-jılǵı FIFA Jáhán Chempionatındaǵı barlıq tóreshiler ushın juwapker edi. Sherek finalda Angliya Uembli stadionında Argentina menen ushırastı. Oyınnan keyin gazeta xabarlarında tóreshi Rudolf Kraytlaynnıń Bobbi hám Djek Charltonlarǵa eskertiw bergeni, sonday-aq argentinalı Antonio Rattindi shetlestirgeni aytılǵan. Tóreshi oyın dawamında óz sheshimin anıq bildirmegen, hám Angliya komandasınıń bas treneri Alf Remsi oyınnan keyingi anıqlıq kirgiziw ushın FIFAǵa arız etken. Bul waqıya Astondı tóreshiniń sheshimlerin oyınshılar hám tamashagóyler ushın anıǵıraq etiw jolları haqqında oylanıwǵa májbúr etti. Aston jol háreketi belgilerinde qollanılatın usı principke tiykarlanǵan reńli kodlaw sistemasınıń (sarı - saq bolıw, qızıl - toqtaw) til tosqınlıqların jeńip ótetuǵının hám oyınshıǵa eskertiw berilgenin yamasa shetlestirilgenin anıq kórsetetuǵının túsindi. Nátiyjede, eskertiw beriw ushın sarı kartochkalar hám shetlestiriw ushın qızıl kartochkalar birinshi ret 1970-jılǵı Meksikadaǵı FIFA Jáhán Chempionatında qollanıldı (degen menen, bul turnirde hesh bir oyınshı shetlestirilmedi). Jaza kartochkaların qollanıw sońınan bir neshe sport túrleri tárepinen qabıl etilip, keńeytildi, hár bir sport túri bul ideyanı óziniń belgili qaǵıydalar yamasa nızamlar toplamına beyimlestirdi.

1992-jılǵa shekem ekinshi márte eskertiw alatuǵın jazanı islegen oyınshıǵa tek qızıl kartochka kórsetiletuǵın edi; sol jılı IFAB qızıl kartochkadan aldın sarı kartochka kórsetiwdi májbúriy etti.[15] Lotar Matteus burın bunday jaǵdaylardı anaǵurlım awır «tuwrı qızıl kartochka» jazasınan ayırıw ushın «shiye reńli kartochka» usınǵan edi.[16]

Video járdemshi tóreshiniń járdemi menen endi qaǵıyda buzıwshılıqtı maydanda qayta kórip shıqqannan keyin sarı kartochkanı qızıl kartochkaǵa ózgertiw múmkin. Bunday jaǵdayda, tóreshi sarı kartochkanı kórsetedi, «jaramsız» belgisin isleydi hám jaza alǵan oyınshıǵa qızıl kartochkanı kórsetedi.

Jiyiligi

Qaǵıyda buzıwlar oyınlarda júdá jiyi ushırasatuǵın hádiyseler. Mısalı, 2012–13 futbol máwsiminde Evropanıń iri ligalarında bir oyındaǵı qaǵıyda buzıwlar sanı Premer-ligadaǵı 23-ten Bundesligadaǵı 32-ge shekem bolǵan.[17]

Sarı kartochkalar onsha jiyi emes, biraq ádettegi oyında bir neshe ret kórsetiledi – 2014-jılǵı FIFA Jáhán Chempionatında ortasha esapta hár oyında úsh shamasında eskertiw berilgen. Shetlestiriwler ádewir siyrek; sol turnirde ortasha esapta hár oyınǵa 0.2 qızıl kartochka tuwrı kelgen.[18]

Tóreshiniń ıqtıyarlıǵı

Tóreshi 17 Nızamdı ámelge asırıwda belgili dárejede ıqtıyarlılıqqa iye, sonıń ishinde qaysı háreketlerdiń keń kategoriyalar boyınsha eskertiw beriwge ılayıqlı ekenin anıqlawda da. Usı sebepli, tóreshilerdiń sheshimleri geyde dawlı boladı. Ayırım Nızamlar eskertiw beriwi kerek yamasa beriliwi shárt bolǵan jaǵdaylardı belgilep beriwi múmkin, hám tóreshilerge berilgen kóplegen kórsetpeler de qosımsha baǵdar beredi. Tóreshilerdi óz aqıl-oyın qollanıwǵa shaqırıw burın xalıq arasında «18-Nızam» yamasa «oyınnıń ruwxı» dep atalatuǵın edi.[19] «Oyınnıń ruwxı» házir Oyın Nızamlarında ashıq túrde kórsetilgen: 12.2-Nızam. 

Artıqmashılıq

Artıqmashılıq principine muwapıq, qaǵıyda buzılǵan jaǵdayda, eger qaǵıyda buzılmaǵan komanda dawam etip atırǵan oyınnan payda kóretuǵın bolsa, oyınnıń dawam etiwine ruqsat beriliwi kerek. Eger kútilgen artıqmashlıq bir neshe sekund ishinde ámelge aspasa, tóreshi oyındı toqtatadı hám tuwrı yamasa tuwrı emes erkin urıw ya bolmasa penalti (qaǵıyda buzıwdıń túrine baylanıslı) menen qayta baslaydı: 5.3-Nızam.

Qayta baslaw

Eger Oyın Nızamlarınıń buzılıwı top oyınnan tıs bolǵan waqıtta júz berse, oyın toptıń qaǵıyda buzılıwdan aldın oyınnan tıs bolıwınıń sebebine qarap qayta baslanadı. (Top oyınnan tıs bolǵan waqıtta júz bergen Oyın Nızamlarınıń hár qanday buzılıwı ádepsiz háreket bolıwı múmkin, biraq qaǵıyda buzıw emes.)

Eger ádepsiz háreket top oyında bolǵan waqıtta júz berse, eskertiw yamasa shetlestiriw ushın oyındı toqtatıwdıń zárúrligi joq, sebebi bular oyınnıń keyingi toqtawında isleniwi múmkin (bul ádette qarsılas komanda oyınnıń dawam etiwinen artıqmashılıq alatuǵın jaǵdayda boladı). Bunday jaǵdayda oyın toptıń oyınnan tıs bolıwınıń sebebine qarap qayta baslanadı, mısalı, eger oyın toptıń shet sızıqtan ótiwi sebepli toqtaǵan bolsa, shetten kirgi​ziw menen baslanadı.

Eger oyın eskertiw yamasa shetlestiriw ushın toqtatılsa:

  • Eger ádepsiz háreket penen birge qaǵıyda buzıw da júz bergen bolsa, oyın qaǵıyda buzıwdıń túrine qarap qayta baslanadı (qarsılas komandaǵa tuwrı emes erkin urıw, tuwrı erkin urıw yamasa penalti)
  • Eger 12-Nızam boyınsha hesh qanday qaǵıyda buzıw bolmaǵan bolsa, oyın qarsılas komandaǵa tuwrı emes erkin urıw menen qayta baslanadı

Komanda xızmetkerleri

2019-jılı IFAB komanda xızmetkerleri ushın qızıl hám sarı kartochkalardı qollanıwdı maqulladı hám sonnan berli, kópshilik jarıslarda, bul sistema oyınshılar ushın qollanılatuǵın kartochka sisteması sıyaqlı isleydi (mısalı, eger komanda xızmetkeri, máselen menedjer yamasa trener, eki sarı kartochka alsa, oǵan qızıl kartochka beriledi). Qaǵıyda buzıwdıń awırlıǵına baylanıslı, bul xızmetker keyin maydan shetinde turıw jazasına, ayıp pul tólewge hám/yamasa basqa da qosımsha jaza túrlerine ushırawı múmkin - bul olardıń jarısınıń hám milliy futbol associaciyasınıń qaǵıydalarına baylanıslı boladı.

Bul nızam ózgerisi engizilgenge shekem, menedjerler hám trenerler sıyaqlı komanda xızmetkerleri joqarıda keltirilgen eskertiw hám shetlestiriw qaǵıyda buzıwlarına ushıramaytuǵın edi, sebebi bular tek oyınshılarǵa, almastırıwshılarǵa hám almastırılǵan oyınshılarǵa qollanılatuǵın edi. Sonlıqtan, olar qaǵıyda buzǵan jaǵdayda olarǵa kartochkalar fizikalıq túrde kórsetilmeytuǵın edi. Biraq, 5-Nızamǵa sáykes, tóreshi komanda xızmetkerlerin olardıń texnikalıq aymaqlarınan hám onıń tikkeley átirapınan eskertiw beriw yamasa shetlestiriw arqalı shıǵarıp jibere alatuǵın edi (bul házirge shekem geyde sóylew tilinde «shetlestiriw» dep ataladı).

Matchtan keyingi jazalar

Kóplegen futbol ligaları hám federaciyaları máwsim, turnir yamasa turnirdiń bir bólegi dawamında belgili bir muǵdardaǵı eskertiwlerdi jıynaǵan oyınshılarǵa maydannan tıs jazalar qollanadı. Ádette, bul jazalar oyınshını belgili bir muǵdardaǵı eskertiwlerge jetkennen keyin onıń komandasınıń keyingi oyın(lar)ında qatnasıwdan shetlestiriw túrinde boladı. Bunday maydannan tıs jazalar liga qaǵıydaları tiykarında belgilenedi hám Oyın Nızamları tárepinen emes. Bul jazaǵa baylanıslı ayrıqsha qaǵıyda Major League Soccer tárepinen onıń awısıq ligası MLS Next Pro-da Next Pro-nıń dáslepki 2022-máwsiminiń yarımında engizildi. Shetlestirilgen oyınshı óz jazasın komandasınıń sol qarsılasqa qarsı keyingi matchında óteydi.[20]

Sol sıyaqlı, tikkeley qızıl kartochka ádette qosımsha jazalarǵa alıp keledi, kóbinese keleshektegi bir neshe oyınlarda oynawdan shetlestiriw túrinde boladı, biraq finanslıq ayıplar da salınıwı múmkin. Anıq jazalar turnir yamasa jarıs qaǵıydaları menen belgilenedi, Oyın Nızamları menen emes. Ásirese FIFA qálegen futbol jarısında qızıl kartochka alǵan ayıplı oyınshınıń keminde keyingi oyınnan shetlestiriliwi kerek ekenligin qatań talap etedi, bunda apellyaciyanıń jalǵız tiykarı - qátelik penen basqa adamnıń jazalanıwı bolıwı múmkin.[21]

2006-jılǵı FIFA Jáhán Chempionatında úsh toparlıq basqısh matchları dawamında eki sarı kartochka alǵan, yamasa nokaut basqıshı matchlarında eki sarı kartochka alǵan hár qanday oyınshı keyingi oyında bir matchlıq shetlestiriwdi ótewi kerek boldı. Jalǵız sarı kartochka toparlıq basqıshtan nokaut basqıshlarına ótpeytuǵın edi. Eger oyınshı ekinshi sarı kartochkasın komandasınıń aqırǵı toplıq matchında alsa, onıń komandası 1/8 finalǵa shıqqan jaǵdayda ol bul basqıshtan shetlestiriletuǵın edi. Biraq, sarı kartochkalar sebepli shetlestiriwler Jáhán Chempionatı finallarınan keyin dawam etpeydi.

2010-jılǵı FIFA Jáhán Chempionatı ushın qaǵıydalar ózgertilip, turnirdiń baslanıwınan 1/4 final juwmaqlanǵanǵa shekem (topar basqısh matchları tamamlanǵannan keyin emes) eki sarı kartochka alǵan hár qanday oyınshı keyingi oyında bir matchlıq shetlestiriwdi ótewi kerek boldı. Nátiyjede, tek yarım final oyınında qızıl kartochka alǵan oyınshılar ǵana (bul tikkeley yamasa ekinshi eskertiwden keyin bolsın) finalda oynay almaytuǵın boldı.

Ayırım liga/topar jarıslarda, komandaǵa berilgen sarı hám qızıl kartochkalardıń ulıwma sanı menen ólshenetuǵın komandanıń ádil oyın jazbası, aqırǵı kestedegi orındı anıqlawda potencial teńlik buzıwshı usıl sıpatında qollanılıwı múmkin. Bul usıl Jáhán Chempionatı tariyxında birinshi ret 2018-jılı qollanıldı, onda Yaponiya H Toparında barlıq basqa kategoriyalar boyınsha teń bolǵannan keyin Senegaldan ótip 1/16 finalǵa shıqtı (Yaponiya toparda tórt sarı kartochka aldı, bul Senegaldıń altı kartochkasınan az edi).[22]

Derekler

  1. ↑ International Football Association Board. Laws of the Game, 2024/2025, Zürich: IFAB. 
  2. ↑ «Minutes of the Annual General Meeting». Soccer South Bay Referee Association. International Football Association Board (30-may 1992-jıl). 5-may 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-yanvar 2015-jıl.
  3. ↑ Association. «Law 12 - Fouls and Misconduct» (en). www.thefa.com. Qaraldı: 28-fevral 2022-jıl.
  4. ↑ «Ken Aston - the inventor of yellow and red cards». fifa.com. 23-oktyabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 20-fevral 2013-jıl.
  5. ↑ «Players making VAR review 'TV' signal to receive yellow cards» (28-may 2018-jıl).
  6. ↑ «IFAB Laws of The Game: Law 12.3: Disciplinary Action».
  7. ↑ "José Mourinho and Real Madrid guilty of misconduct over bookings". https://www.theguardian.com/football/2010/nov/30/jose-mourinho-real-madrid-guilty. 
  8. ↑ "BBC Sport - Football - Uefa investigation into red cards surprises Real Madrid". http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/9229485.stm. 
  9. ↑ "Uefa set to investigate Real Madrid duo for 'deliberate' red cards". https://www.theguardian.com/football/2010/nov/24/real-madrid-deliberate-red-cards. 
  10. ↑ "BBC Sport - Football - Uefa reduces Real Madrid coach Jose Mourinho's ban". http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/9244634.stm. 
  11. ↑ Dudko. «Sergio Ramos Banned for 2 Matches by UEFA for Intentional Yellow Card vs. Ajax» (en). Bleacher Report. Qaraldı: 28-iyun 2024-jıl.
  12. ↑ «GUIDELINES FOR TEMPORARY DISMISSALS (SIN BINS)». IFAB. 5-dekabr 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-iyun 2017-jıl.
  13. ↑ «Soccer red card rules | Football red cards, offenses, violations, laws» (en). www.football-bible.com. 1-oktyabr 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 26-iyun 2018-jıl.
  14. ↑ "Red cards for deliberate coughing - Ifab". https://www.bbc.co.uk/sport/football/53643017. 
  15. ↑ "Back-pass out of keepers' hands". 1 June 1992. 
  16. ↑ "Footballers may soon see lilac". 23 February 1991. 
  17. ↑ "Fouls in Premier League have dropped by 22% since 2006". 14 June 2013. https://www.bbc.co.uk/sport/football/22253531. 
  18. ↑ «2014 FIFA World Cup Brazil - Statistics». FIFA.com. 2-fevral 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 26-iyun 2018-jıl.
  19. ↑ Soccer for dummies. IDG Books Worldwide, 2000. 
  20. ↑ Major League Soccer (6-iyul 2022-jıl). „MLS NEXT Pro implementing two new competition rules for second half of inaugural season“. Press-reliz.
  21. ↑ "Fifa change red card rules". 24 September 2002. https://www.theguardian.com/football/2002/sep/24/newsstory.sport8. 
  22. ↑ "Japan sneak through to World Cup last 16 despite Poland defeat". 2018-06-28. https://www.theguardian.com/football/2018/jun/28/japan-poland-world-cup-group-h-match-report. 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Qaǵıyda_buzıwlar_hám_tártipsizlik_(futbol)&oldid=121278» saytınan alınǵan