Qarsılas mánili dánekerli dizbekli qospa gáp

Qarsılas dánekerli dizbekli qospa gáp — mazmuni jaqtan bir-birine qarama-qarsı bolǵan jay gáplerden quralǵan dizbekli qospa gáp túri. Bul túrdegi gápler qarsılas dánekerler arqalı biriktirilip, qarama-qarsi ma'nini bildirip turadı.

Qarsılas dánekerler

Qarsılas dánekerli dizbekli qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler biraq, lekin, sonda da, solay da, sóytse de, degen menen sıyaqlı qarsılas dánekerler arqalı baylanısadı. Bul dánekerler arqalı baylanısqan dizbekli qospa gáptiń jay gápleri mánilik jaqtan bir-birine qarama-qarsı bolıp keledi.

Mısàllar

1. Olar barlıq nárseni awdar-teńker etip tintip shıqtı, biraq jasırın xat tabılmadı. (J. Sh.)
2. Kóz ushında tawlardıń ústi eleń-alań aǵarǵan, lekin aspanda siyrek bultlar arasında ele jıltırap janǵan juldızlar kórinedi. (Á. Y.)
3. Atalarınıń súyeneri joq, sonda da olar dáwjúreklilik etkisi keledi. (T. Q.)
4. Ol aytqanı bolmadı, solay da eki kózi sol jaqta boldı. (X. S.)
5. Jumıstıń waqtında pitkeriliwine barlıq múmkinshilikler tuwdırıldı, sóytse de bul jumıstı óz waqtında bejere almadı.
6. Dayım da qaraspandı qapıltıp berdi, degen menen aytqanınıń bári durıs edi. (Sh. S.)

Al, bolmasa dánekerleri menen qarsılas gáp

Sonday-aq, qarsılas dánekerli dizbekli qospa gáp al, bolmasa dánekerleri arqalı da dúziledi. Bul sıyaqlı gáplerdiń jay gápleriniń bayanlawıshları, kóbinese, bolımlı hám bolımsız formalarda keledi.

Mısallar

1. Qawın-qámek egiw ushın tayarlanǵan onlaǵan tanap jerdıń ele bir qıytaǵı da suwǵàrılǵàn joq, àl egis wàqtı bolsà ótip bàràtır. (J. Sàp.)
2. Kóz ushındà bolsà ele onıń kóz jàsı menen juwılǵàn àyànıshlı bet-álpeti turàr, àl qulàqlàrınıń túbinen zàrlı dàwısı ketpes edi. (Á. Y.)

Kómekshi sózler menen qarsılas gáp

Qarsılaslıq mánili dizbekli qospa gáptiń jay gápleri tek, tek ǵana, átteń sıyaqlı kómekshi sózler arqalı da baylanısadı.

Mısallar

1. Apa, házir men quwanıshtan qus bolıp ushqım keledi, tek qanatım joq da.
2. Negizinde, maydan iyeleri shempionlarǵa tán oyın kórsete alǵan edi, átteń áwmet bul saparı olarǵa qıya baqpadı. («Q. J.»)
3. Gerbish tóselgen bul jaydıń aynası joq, tek ǵana maylı qaǵaz jabıstırılǵan tóbedegi túńlikten qurttay jarıq túsip turadı. (A. M.)

Esletpe

Qarsılas dánekerli dizbekli qospa gápler — tilde qarama-qarsi mánili pikirlerdi bildiriwde qollanıladı. Bul túr gápler sintaksistiń ma'nili kategoriyalarınıń biri bolıp, u'yreniwshiler ushın mánili grammatik mazmun beredi.