Kontentke ótiw

Ramazan

Siltemelerdi redaktorlaw
Wikipedia, erkin enciklopediya
Ramazan
[[File:
Sarıçam, Túrkiyadaǵı yarım ay
Iranda Quran oqıp atırǵan hayallar
Meshitte awız ashıp atırǵan erler
Indoneziyadaǵı meshitte Tarawih namazı
iftarlıq
Yemen kóshelerinde Ramazan bezekleri
zakat qayırqomlıq qutıları Taypey, Tayvan
|215px]]
Kalendar Islamiy kalendar
Aydıń tártip sanı 9
Kún sanı 29-30 (yarım aydıń haqıyqıy gúzetiliwine baylanıslı)
Áhmiyetli sáneleri
← Sha'ban
Shawwal →

Ramazan (arabsha رَمَضَان, inglisshe ˌræməˈdɑːn, jáne de, amerikansha inglisshe ˌrɑːm-,_ˈræmədɑːn,_ˈrɑːm-[1], britansha inglisshe ˈræmədæn[2]) - Islamiy kalendardıń toǵızınshı ayı. Bul pútkil dúnya musılmanları tárepinen oraza, namaz, pikirlew hám jámáát ayı sıpatında belgilenedi[3]. Sonday-aq, Islam dininde bul ayda Quran Allataala tárepinen Muhammed payǵambarǵa ayan etilgen dep iseniledi. Ramazan ayınıń hár jılı belgileniwi Islamnıń bes ámelinen biri sanalıp[4], yarım aydıń bir ret kóringeninen keyingisine shekem jigirma toǵız–otız kúnge shekem dawam etedi[5][6].

Eger ótkir yamasa sozılmalı keseli bar, sayaxatta júrgen, kekse, emiziwli, qantlı diabet, hámiledar hám hayz kórgen bolmasa, bárshe er jetken musılmanlar ushın tańnan quyash batqanǵa shekem oraza tutıw parız sanaladı[7]. Tańnıń atıwı sáhár, iftarlıq keshesi bolsa iftar dep ataladı[8][9]. Yarım túnde quyashlı yamasa polyuslı tún bolǵan aymaqlarda jasawshı musılmanlar Mekke kestesine ámel etiwi haqqında húkimler (pátwalar) shıǵarılǵan bolsa da[10], túndi kúndizden parıqlaw ushın eń jaqın mámleket kestesine ámel etiw ádetiy jaǵday sanaladı[11][12][13].

Ramazan ayında oraza tutıwdıń ruwxıy sawapları kóbeyedi, dep iseniledi[14]. Soǵan muwapıq, oraza tutqan waqıtta musılmanlar tek ǵana awqatlanıw hám ishiwden emes, al Islamda gúna esaplanǵan hár qanday is-háreketlerden de ózlerin tıyıp[15][16], ibadat hám Quranı kárimdi úyreniwge ózlerin baǵıshlaydı[17][18].

Etimologiyası

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

Ramazan sózi arabsha R-M-Ḍ (ر-م-ض) «jazirama ıssı» mánisin ańlatıp[19], klassik arabshadaǵı «ramiḍa (رَمِضَ)» («qattı qızıp, janıp ketiw; kúydiriw; janıp turıw; nurlı bolıw») feyilindegi túbir sózden alınǵan.

Bazılar Ramazandı Islamdaǵı Allanıń atlarınan biri dep esaplaydı hám sonıń ushın kóplegen hádislerde kalendar ayına tek «Ramazan» dep aytıw qadaǵan etilgenligi hám Sunniy[20][21][22][23][24][25], Shia[26][27][28][29][30][31] hám Zaydiy[32] dereklerinde keltiriliwinshe «Ramazan ayı» dep aytıw zárúrligi bildirilgen. Biraq, bul xabar basqalar tárepinen Mawḍūʻ (toqıma)[33] hám haqıyqıy emes[20] dep bahalanǵan.

Arabshadaǵı ض (Ḍād) háribi parsı tilinde /z/ dep aytıladı, sonlıqtan Awǵanstan, Ázerbayjan, Iran, Hindstan, Pakistan hám Túrkiya sıyaqlı tariyxiy parsı tásirine iye bolǵan ayırım mámleketlerdegi musılman jámáátleri Ramazan yamasa Ramzan sózlerin qollanadı. Romzan sózi Bangladeshte qollanıladı[derek kerek].

Tariyxı

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
2-bap, 185-ayat (arabsha)

Ramazan - bul ayda insaniyatqa hidayat bolıp, hidayattıń ashıq-aydın dáliylleri hám durıs penen nadurıslıqtı ajıratıwshı norma sıpatında Quran názil etilgen. Solay eken, endi sizlerden kim ol ayǵa jetse, oraza tutsın. Kim kesel yamasa saparda bolsa, «Ramazannan keyin» birdey kún dawamında oraza tutsın. Allah sizlerge názerde tutılǵan múddetti tolıq ótewińiz hám sizlerdi tuwrı jolǵa salǵanı ushın Allahtıń ullılıǵın zikr qılıwıńız hám shúkir etiwińiz ushın qıyınshılıqtı emes, jeńillikti qáleydi.

— Baqara 2:185

Derekler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. ↑ „Ramadan“. Collins English Dictionary. HarperCollins. Qaraldı: 15-may 2019-jıl.
  2. ↑ "Ramadan". Ramadan. Oxford University Press. http://www.lexico.com/definition/Ramadan. 
  3. ↑ „Ramadan: Fasting and Traditions“. 22-mart 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-may 2019-jıl.
  4. ↑ „Schools – Religions“. BBC. 27-avgust 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  5. ↑ Bukhari-Ibn-Ismail, AbdAllah-Muhammad „Sahih Bukhari – Book 031 (The Book of Fasting), Hadith 124.“. hadithcollection.com (28-yanvar 2009-jıl). 13-iyun 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  6. ↑ Muslim-Ibn-Habaj, Abul-Hussain „Sahih Muslim – Book 006 (The Book of Fasting), Hadith 2378.“. hadithcollection.com (28-iyun 2009-jıl). 15-yanvar 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  7. ↑ Fasting (Al Siyam) – الصيام – p. 18, el Bahay el Kholi, 1998
  8. ↑ Islam, Andrew Egan – 2002 – p. 24
  9. ↑ Dubai – p. 189, Andrea Schulte-Peevers – 2010
  10. ↑ „Ramadan in the Farthest North“. Saudi Aramco World. 4-fevral 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 16-iyun 2015-jıl.
  11. ↑ See article "How Long Muslims Fast For Ramadan Around The World" -Huffpost.com /31 July 2014 and article "Fasting Hours of Ramadan 2014" -Onislam.net / 29 June 2014 and article "The true spirit of Ramadan" -Gulfnews.com /31 July 2014
  12. ↑ See article by Imam Mohamad Jebara "The fasting of Ramadan is not meant to punish" https://ottawacitizen.com/opinion/columnists/jebara-the-fasting-of-ramadan-is-not-meant-to-punish (Wayback Machine saytında 7 May 2019 sánesinde arxivlengen)
  13. ↑ Kassam, Ashifa „Arctic Ramadan: fasting in land of midnight sun comes with a challenge“. The Guardian (3-iyul 2016-jıl). 7-iyul 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-iyul 2016-jıl.
  14. ↑ Bukhari-Ibn-Ismail, AbdAllah-Muhammad „Sahih Bukhari – Book 031 (The Book of Fasting), Hadith 125.“. hadithcollection.com. 15-yanvar 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  15. ↑ Smith, Jane I.. Islam in America. Columbia University Press, 2010 — 15 bet. ISBN 978-0-231-14710-1. 
  16. ↑ Hotaling, Edward. Islam Without Illusions: Its Past, Its Present, and Its Challenge for the Future. Syracuse University Press, 2003 — 57 bet. ISBN 978-0-8156-0766-3. 
  17. ↑ Abu Dawud-Ibn-Ash'ath-AsSijisstani, Sulayman „Sunan Abu-Dawud – (The Book of Prayer) – Detailed Injunctions about Ramadan, Hadith 1370“. Center for Muslim-Jewish Engagement of The University of Southern California. 15-iyun 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  18. ↑ Bukhari-Ibn-Ismail, AbdAllah-Muhammad „Sahih Bukhari – Book 031 (The Book of Fasting), Hadith 199.“. hadithcollection.com. 15-yanvar 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  19. ↑ Muslim-Ibn-Habaj, Abul-Hussain „Sahih Muslim – Book 006 (The Book of Fasting), Hadith 2391.“. hadithcollection.com (28-iyun 2009-jıl). 12-iyun 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-iyul 2012-jıl.
  20. ↑ 20,0 20,1 Al-Bayhaqi, Abu Bakr. Sunnan al-Kubra (ar) — Book 11, Ch. 6, No. 7904 bet. „قال رسولُ اللَّهِ صَلَّىٰ اللَّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: 'لا تَقولوا «رَمَضَانُ»، فإِنَّ رَمَضانَ اسمٌ مِن أسماءِ اللَّهِ، ولَكِن قولوا «شَهرُ رَمَضانَ».' وهَكَذا رَواه الحارِثُ بنُ عبدِ اللَّهِ الخازِنُ عن أبي مَعشَرٍ. وأبو مَعشَرٍ هو نَجيحٌ السِّندِىُّ، ضَعَّفَه يَحيَى بنُ مَعين“ 
  21. ↑ Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir. Tafsir al-Tabari (ar) — 187 bet. „أَنَّهُ كَرِهَ أَنْ يُقَالُ «رَمَضَانَ»، وَيَقُولُ: لَعَلَّهُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ، لَٰكِنَّ نَقُولُ كَمَا قَالَ اللَّٰهُ: «شَهْرُ رَمَضَانَ»“ 
  22. ↑ Al-Razi, Fakhr al-Din. Tafsir al-Kabir (ar) — 251 bet. „عَنِ النَّبِيِّ صَلَّىٰ اللَّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: لَا تَقُولُوا۟ «جَاءَ رَمَضَانُ» وَ«ذَهَبَ رَمَضَانُ» وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «جَاءَ شَهْرُ رَمَضَانَ» وَ«ذَهَبَ شَهْرُ رَمَضَانَ» فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ تَعَالَىٰ.“ 
  23. ↑ Ibn Abu Hatim, Abdul Rahman. Tafsir Ibn Abu Hatim (ar) — 310, Nu. 1648 bet. „لَا تَقُولُوا۟ «رَمَضَانُ»، فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ، وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «شَهْرُ رَمَضَانَ»“ 
  24. ↑ Al-Dimashqi, Tamam. Fawa'id al-Tamam (ar) — 104, Nu. 241 bet. „قَالَ رَسُولُ اللَّٰهِ صَلَّىٰ اللَّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ «صُمْتُ رَمَضَانَ»، وَ«قُمْتُ رَمَضَانَ»، وَلَا «صَنَعْتُ فِي رَمَضَانَ كَذَا وَكَذَا»، فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ عَزَّ وَجَلَّ الْعِظَامِ، وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «شَهْرُ رَمَضَانَ» كَمَا قَالَ رَبُّكُمْ عَزَّ وَجَلَّ فِي كِتَابِهِ“ 
  25. ↑ Ibn al-Saqri, Abu Tahir. Mashyakhah (ar) — 126, Nu. 52 bet. „عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّٰهُ عَنْهَا قَالَتْ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّٰهِ مَا مَعْنَىٰ رَمَضَانَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّٰهِ صَلَّىٰ اللَّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: يَا حُمَيْرَاءُ لَا تَقُولِي «رَمَضَانُ» فَإِنَّهُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ وَلَٰكِنْ قُولِي «شَهْرُ رَمَضَانَ» يَعْنِي رَمَضَانَ أَرْمَضَ فِيهِ ذُنُوبَ عِبَادِهِ فَغَفَرَهَا“ 
  26. ↑ Al-Kulayni, Muhammad ibn Ya'qub. Al-Kafi (ar) — Book 14 (the Book of Fasting), Ch. 4 bet. „قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): لَا تَقُولُوا۟ «هَٰذَا رَمَضَانُ» وَلَا «ذَهَبَ رَمَضَانُ» وَلَا «جَاءَ رَمَضَانُ» فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّٰهِ عَزَّ وَجَلَّ لَا يَجِيءُ وَلَا يَذْهَبُ وَإِنَّمَا يَجِيءُ وَيَذْهَبُ الزَّائِلُ وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «شَهْرُ رَمَضَانَ» فَإِنَّ الشَّهْرَ مُضَافٌ إِلَىٰ الْاسْمِ وَالاسْمُ اسْمُ اللَّٰهِ عَزَّ وَجَلَّ“ 
  27. ↑ Ibn Babawayh, al-Saduq. Man La Yahduruhu al-Faqih (ar) — 182 bet. „قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): لَا تَقُولُوا۟ «رَمَضَانُ» وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «شَهْرُ رَمَضَانَ» فَإِنَّكُمْ لَا تَدْرُونَ مَا رَمَضَانُ“ 
  28. ↑ Al-Hurr Al-Amili, Muhammad. Wasa'il al-Shia (ar) — Ch. 19 bet. „عَلِيٍّ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَالَ: لَا تَقُولُوا۟ «رَمَضَانُ» فَإِنَّكُمْ لَا تَدْرُونَ مَا رَمَضَانُ فَمَنْ قَالَهُ فَلْيَتَصَدَّقْ وَلْيَصُمْ كَفَّارَهً لِقَوْلِهِ وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ كَمَا قَالَ اللَّٰهُ عَزَّ وَجَلَّ «شَهْرُ رَمَضَانَ» “ 
  29. ↑ Al-Majlisi, Muhammad-Baqir. Bihar al-Anwar (ar) — Ch. 48 bet. 
  30. ↑ Ibn Tawus, Sayyid. Al-Iqbal Bil-Amal (ar) — 29 bet. 
  31. ↑ Al-Nouri Al-Tabarsi, Husayn. Mustadrak al-Wasa'il (ar) — Ch. 12, Hadith 1, Nu. 8609 bet. 
  32. ↑ Al-Shajari, Yahya bin Hussein. Al-Amali Al-Khamisiyah (ar) — 380, Nu. 1355 bet. „أَنَّ عَلِيًّا عَلَيْهِ السَّلَامُ كَانَ يَقُولُ: لَا تَقُولُوا۟ «رَمَضَانُ» فَإِنَّكُمْ لَا تَدْرُونَ مَا رَمَضَانُ فَمَنْ قَالَهُ فَلْيَتَصَدَّقْ وَلْيَصُمْ كَفَّارَةً لِقَوْلِهِ، وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ كَمَا قَالَ اللَّٰهُ عَزَّ وَجَلَّ: «شَهْرُ رَمَضَانَ»“ 
  33. ↑ Ibn al-Jawzi, Abdul Rahman. Al-Mawdu'at (ar) — 187 bet. „قَالَ رَسُولُ اللَّٰهِ صَلَّىٰ اللَّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا تَقُولُوا۟ «رَمَضَانُ» فَإِنَّ رَمَضَانَ اسْمُ اللَّٰهِ، وَلَٰكِنْ قُولُوا۟ «شَهْرُ رَمَضَانَ»“ 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Ramazan&oldid=102531» saytınan alınǵan