Kontentke ótiw

Sıńar kompaniya

Wikipedia, erkin enciklopediya

Sıńar kompaniya yamasa sıńar kárxana (ingl. subsidiary, subsidiary company, or daughter company)[1][2] ‒ bul tolıq yamasa tolıq emes basqa kompaniya tárepinen iyelik etiwshi yamasa baqlanatuǵın kompaniya bolıp, ol bas kompaniya yamasa xolding kompaniyası dep ataladı hám sıńar kompaniya ústinen nızamlı hám finanslıq baqlawǵa iye boladı.[3][4] Aymaqlıq filiallar yamasa bólimlerden ayırmashılıǵı, sıńar kompaniyalar óz bas kompaniyalarınan ayrıqsha subektler dep esaplanadı; olar ózleri jaylasqan jerdiń nızamlarına boysınıwı kerek hám óz basqarıw basshılıǵın saqlap qaladı. Bir yamasa birneshe sıńar kompaniyalar tiykarınan bir subekt/topar tárepinen baqlanatuǵın bolsa, olar bir-birine “qarındas kompaniyalar” (ingl. sister companies) dep esaplanadı.

Sıńar kompaniyalar házirgi biznestiń keń tarqalǵan ózgesheligi bolıp, kópshilik xalıqaralıq korporaciyalar óz jumısların sıńar kompaniyalardı dúziw hám satıp alıw arqalı shólkemlestiredi. Xolding kompaniyalarına mısallar - Berkshire Hathaway,[5] Jefferies Financial Group, The Walt Disney Company, Warner Bros. Discovery hám Citigroup bolıp, olardıń sıńar kompaniyaları kóp túrli tarawlarda jumıs alıp baradı. Belgili bir tarawǵa baǵdarlanǵan kompaniyalarǵa IBM, Xerox hám Microsoft kiredi; olar hám olardıń sıńar kompaniyaları tiykarınan texnologiya sektorında jumıs isleydi. Bular hám basqa kompaniyalar kóbinese bir neshe dárejedegi sıńar kompaniyalar menen óz bizneslerin milliy hám funkcional sıńar kompaniyalarǵa shólkemlestiredi.

Maǵlıwmatlar

Sıńar kompaniyalar salıq salıw, tártiplestiriw hám juwapkershilik maqsetleri ushın ayrıqsha, óz aldına huqıqıy subektler bolıp tabıladı. Usı sebepli, olar tiykarǵı kompaniya menen tolıq integraciyalanǵan hám huqıqıy yamasa basqa jaqtan onnan ayırmashılıǵı joq bólimlerden ózgesheledi.[6] Basqasha aytqanda, sıńar kompaniya óz bas kompaniyasınan ǵárezsiz túrde sudqa beriwi hám sudlanıwı múmkin, hám onıń minnetlemeleri ádette bas kompaniyanıń minnetlemeleri bolıp esaplanbaydı. Degen menen, tólemge qábiletsiz sıńar kompaniyanıń kreditorları (qarız beriwshileri), eger olar korporativ perdeni ashıp, bas kompaniya menen sıńar kompaniya bir-biriniń ápiwayı tap ózi ekenin dálilley alsa, bas kompaniyaǵa qarsı húkim shıǵarıwı múmkin. Solay etip, barlıq avtorlıq huqıqlar, sawda belgileri hám patentler bas kompaniya sıńar kompaniyanı jappaǵansha sıńar kompaniyada qaladı.

Sıńar kompaniyaǵa iyelik etiw ádette onıń akciyalarınıń kópshilik bólegine iye bolıw arqalı ámelge asırıladı. Bul bas kompaniyaǵa sıńar kompaniyanıń direktorları etip óz kandidatların saylaw ushın zárúr dawıslardı beredi hám solay etip basqarıwdı ámelge asıradı. Bul 50% plyus bir akciya sıńar kompaniya dúziw ushın jetkilikli degen keń tarqalǵan pikirdi keltirip shıǵaradı. Biraq, basqarıwdı ámelge asırıwdıń basqa da usılları bar, hám qanday basqarıw kerek ekenligi hám ol qalay ámelge asırılatuǵını haqqındaǵı anıq qaǵıydalar quramalı bolıwı múmkin (tómende qarań). Sıńar kompaniyanıń óziniń de sıńar kompaniyaları bolıwı múmkin, hám olardıń da óz gezeginde sıńar kompaniyaları bolıwı múmkin. Bas kompaniya hám onıń barlıq sıńar kompaniyaları birge korporaciya dep ataladı, biraq bul termin hár qıylı dárejedegi birge iyelik etiw menen birge islesiwshi kompaniyalar hám olardıń sıńar kompaniyalarına da qollanılıwı múmkin.

Bas kompaniya úlkenirek yamasa "kúshlirek" subekt bolıwı shárt emes; bas kompaniya sıńar kompaniyadan kishkene bolıwı múmkin, mısalı, DanJaq, jaqın tuwısqanlıq kompaniya, ol Djeyms Bond franshizasın basqaratuǵın úlken korporaciya Eon Productions-tı basqaradı. Kerisinshe, bas kompaniya óziniń bir yamasa birneshe sıńar kompaniyalarınan úlken bolıwı múmkin, sebebi bul qatnas xızmetkerler sanı menen emes, al iyelik úleslerin basqarıw menen anıqlanadı.

Bas kompaniya hám sıńar kompaniya birdey jerlerde jumıs islewi yamasa birdey biznes júrgiziwi shárt emes. Olar bazarda básekiles bolıwı múmkin bolıp qoymastan, bunday jaǵdaylar dushpanlıq satıp alıwdıń yamasa ıqtıyarlı birlesiwdiń aqıbetinde jiyi júz beredi. Sonıń menen birge, bas kompaniya hám sıńar kompaniya ayırım subektler bolǵanlıqtan, olardıń biri huqıqıy processlerge, bankrotlıqqa, salıq tólemewge, ayıplawǵa yamasa tergewge alınǵan waqıtta, ekinshisi oǵan qatnası bolmawı tolıq múmkin.[7]

Dárejeli sıńar kompaniyalar

Úlken korporativ strukturalardı táriyiplegende, «birinshi dárejeli sıńar kompaniya», «ekinshi dárejeli sıńar kompaniya», «úshinshi dárejeli sıńar kompaniya» hám t.b. terminleri sıńar kompaniyalardıń bir neshe dárejelerin súwretleydi. Birinshi dárejeli sıńar kompaniya - bul eń joqarı bas kompaniyanıń sıńar/bala kompaniyası,[eskertiw 1] al ekinshi dárejeli sıńar kompaniya - bul birinshi dárejeli sıńar kompaniyanıń sıńar kompaniyası: bas kompaniyanıń «aqlıǵı». Demek, úshinshi dárejeli sıńar kompaniya - bul ekinshi dárejeli sıńar kompaniyanıń sıńar kompaniyası - bas kompaniyanıń «shawlıǵı».

Kishi britaniyalıq arnawlı kompaniya Ford Component Sales-tiń iyelik strukturası, ol Ford bóleklerin arnawlı avtomobil óndiriwshilerge hám OEM óndiriwshilerge, mısalı Morgan Motor Company hám Caterham Cars-qa satadı, úlken korporaciyalarda sıńar kompaniyalardıń bir neshe dárejeleri qalay qollanılatuǵının kórsetedi:

  • Ford Motor Company – AQSH-taǵı Dirborn, Michigan shtatında jaylasqan bas kompaniya
    • Ford International Capital LLC – Birinshi dárejeli sıńar kompaniya (AQSH-taǵı Dirborn, Michigan shtatında jaylasqan, biraq Delaverde dizimge alınǵan xolding kompaniyası)
      • Ford Technologies Limited – Ekinshi dárejeli sıńar kompaniya (Britaniya xolding kompaniyası, Ford UK bas keńsesinde Brentvud, Essekste jaylasqan, bes xızmetkeri bar)
        • Ford Motor Company Limited – Úshinshi dárejeli sıńar kompaniya (tiykarǵı Britaniya Ford kompaniyası, bas keńsesi Brentvudta, 10,500 xızmetkeri bar)

Baqlaw

Ulıwma

"Baqlaw" sózi hám onıń tuwındıları (sıńar kompaniya hám bas kompaniya) hár qıylı kontekstlerde hár túrli mánilerge iye bolıwı múmkin. Bul túsinikler nızamnıń hár qıylı tarawlarında (mısalı, korporativ nızam, básekilesiw nızamı, kapital bazarları nızamı) yamasa buxgalteriya esabında hár túrli mánislerge iye bolıwı múmkin. Mısalı, eger A Kompaniyası B Kompaniyasınıń akciyaların satıp alsa, bul tranzakciya birlesiw baqlawına tiyisli bolmawı múmkin (óytkeni A Kompaniyası básekilesiw nızamı qaǵıydaları boyınsha akciyalardı satıp alıwdan aldın B Kompaniyasın álleqashan baqlaytuǵın bolıp esaplanǵan), biraq sol waqıtta A Kompaniyası tiyisli buxgalteriya esabı qaǵıydaları boyınsha B Kompaniyasın óziniń finanslıq esabatlarına biriktiriwdi baslawı talap etiliwi múmkin (óytkeni ol satıp alıwdan aldın buxgalteriya maqsetleri ushın birgeliktegi kárxana sıpatında qaralǵan).

Baqlaw tuwrı (mısalı, eń joqarı bas kompaniya birinshi dárejeli sıńar kompaniyanı tikkeley baqlaydı) yamasa janapay (mısalı, eń joqarı bas kompaniya ekinshi hám tómengi dárejedegi sıńar kompaniyalardı birinshi dárejeli sıńar kompaniyalar arqalı janapay baqlaydı) bolıwı múmkin.

Evropa Awqamı

2013/34/EU Direktivasınıń 31-bayanlaması[8] baqlawdıń dawıs beriw huqıqlarınıń kópshiligin iyelewge tiykarlanıwı kerek ekenligin belgileydi, biraq baqlaw basqa akcionerler yamasa aǵzalar menen kelisimler bolǵan jaǵdayda da bolıwı múmkin. Ayırım jaǵdaylarda, bas kompaniya sıńar kompaniyada akciyalardıń az sanına iye bolsa yamasa hesh qanday akciyaǵa iye bolmasa da, baqlaw nátiyjeli túrde ámelge asırılıwı múmkin.

2013/34/EU direktivasınıń 22-statyasına muwapıq, eger kárxana:

  • basqa kárxanada (sıńar kárxana) akcionerlerdiń yamasa aǵzalardıń dawıs beriw huqıqlarınıń kópshiligine iye bolsa;
  • basqa kárxananıń (sıńar kárxana) basqarıw, basshılıq yamasa qadaǵalaw organınıń aǵzalarınıń kópshiligin tayınlaw yamasa bosatıw huqıqına iye bolsa hám sol waqıtta usı kárxananıń akcioneri yamasa aǵzası bolsa;
  • kárxana (sıńar kárxana) ústinen basım tásir etiw huqıqına iye bolsa, onıń akcioneri yamasa aǵzası bolıp, usı kárxana menen dúzilgen shártnama yamasa onıń ustavı yamasa memorandumındaǵı qaǵıyda tiykarında, eger sol sıńar kárxananı basqaratuǵın nızam usınday shártnamalar yamasa qaǵıydalarǵa boysınıwǵa ruqsat berse;
  • ikárxananıń akcioneri yamasa aǵzası bolsa, hám:
    • sol kárxananıń (sıńar kárxana) basqarıw, basshılıq yamasa qadaǵalaw organlarınıń aǵzalarınıń kópshiligi finans jılı dawamında, aldıńǵı finans jılı dawamında hám birlesken finans esabatları dúzilgen waqıtqa shekem lawazımda bolǵan bolsa, tek ǵana onıń dawıs beriw huqıqların ámelge asırıw nátiyjesinde tayınlanǵan bolsa; yamasa
    • sol kárxananıń (sıńar kárxana) basqa akcionerleri yamasa aǵzaları menen kelisim tiykarında, jalǵız ózi sol kárxananıń akcionerleriniń yamasa aǵzalarınıń dawıs beriw huqıqlarınıń kópshiligin qadaǵalaydı.

Sonıń menen bir qatarda, qadaǵalaw tómendegi jaǵdaylarda da payda bolıwı múmkin:

  • bas kárxana basqa kárxana (sıńar kárxana) ústinen basım tásir etiw yamasa qadaǵalaw huqıqına iye bolsa yamasa is júzinde ámelge asırsa; yamasa
  • bas kárxana hám basqa kárxana (sıńar kárxana) bas kárxana tárepinen birdey tiykarda basqarılsa.

Evropa Awqamı qabıl etken xalıqaralıq esap standartları boyınsha,[9] bir kompaniya basqa kompaniyanı tek tómendegi shártlerdiń hámmesi orınlanǵanda ǵana qadaǵalaydı dep esaplanadı:

  • basqa kompaniya ústinen biylik júrgiziw;
  • basqa kompaniya menen baylanıslı bolıwdan ózgermeli qaytarıwlarǵa iye bolıw yamasa huqıqlı bolıw; hám
  • basqa kompaniya ústinen óz biyligin qollanıw arqalı kompaniyanıń qaytarıwlar sanına tásir etiw múmkinshiligi (IFRS 10 7-bánt). Biylik ádette ata kompaniyanıń tiyisli iskerliklerdi, yaǵnıy sıńar kompaniyanıń qaytarıwlarına áhmiyetli tásir etetuǵın iskerliklerdi basqarıw múmkinshiligin beretuǵın huqıqlarǵa iye bolıwınan kelip shıǵadı.

Sıńar kompaniyanıń tek bir ata kompaniyası bolıwı múmkin; olay bolmaǵan jaǵdayda, sıńar kompaniya haqıyqatında eki yamasa onnan kóp tárepler birgelikte qadaǵalaytuǵın birgeliktegi kelisim (birgeliktegi operaciya yamasa birgeliktegi kárxana) bolıp tabıladı (IFRS 11 4-bap). Birgeliktegi qadaǵalaw - bul kelisimniń qadaǵalawın shártnama tiykarında bólisiw bolıp, ol tek tiyisli iskerlikler haqqındaǵı qararlar qadaǵalawdı bólisetuǵın táreplerdiń bir awızdan kelisimin talap etken jaǵdayda ǵana orın aladı.

Eskertiwler

  1. Adamlardıń shejiresine uqsas, hár bir joqarǵı dáreje ózinen tómengi dárejeniń ata-anası bolıp esaplanadı, sonlıqtan "ata kompaniya" termini óz-ózinen shejireniń eń joqarǵı dárejesindegi kompaniyanı ańlatpaydı, sonlıqtan bul jerde sol kompaniya ushın "eń joqarǵı ata kompaniya" termini qollanılǵan.

Derekler

  1. ↑ „Subsidiary vs. Sister Company: What's the Difference?“. Investopedia. — „A subsidiary functions as a separate legal entity rather than a division of the parent company. It is sometimes referred to as a daughter company.“. 20-dekabr 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  2. ↑ „Daughter Company Definition“. Financial Times Lexicon. 25-iyun 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-sentyabr 2013-jıl.
  3. ↑ Burke. „What Is the Difference Between a Subsidiary & a Sister Company?“. Small Business - Chron (26-oktyabr 2018-jıl). 21-dekabr 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 20-may 2015-jıl.
  4. ↑ „Subsidiary Definition & Meaning“. Merriam-Webster Dictionary. 20-avgust 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-yanvar 2015-jıl.
  5. ↑ „Links To Berkshire Hathaway Sub. Companies“. Berkshire Hathaway Inc.. 15-aprel 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-sentyabr 2013-jıl.
  6. ↑ Lehman, Jeffrey; Phelps, Shirelle. West's Encyclopedia of American Law, Vol. 9, 2, Detroit: Thomson/Gale, 2005 — 387 bet. ISBN 9780787663766. 
  7. ↑ „Subsidiary“ (en-US). Corporate Finance Institute. Qaraldı: 21-iyun 2024-jıl.
  8. ↑ „Directive 2013/34/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 on the annual financial statements, consolidated financial statements and related reports of certain types of undertakings, amending Directive 2006/43/EC of the European Parliament and of the Council and repealing Council Directives 78/660/EEC and 83/349/EEC“ (29-iyun 2013-jıl). 29-aprel 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-yanvar 2015-jıl.
  9. ↑ „COMMISSION REGULATION (EC) No 1126/2008 of 3 November 2008 adopting certain international accounting standards in accordance with Regulation (EC) No 1606/2002 of the European Parliament and of the Council“. 5-mart 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 15-yanvar 2015-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Sıńar_kompaniya&oldid=99906» saytınan alınǵan