Kontentke ótiw

Simulyaciya (futbol)

Wikipedia — erkin enciklopediya
Kók hám qızıl kiyimdegi oyınshınıń qolların kóteriwi hám tóreshige qarawı múmkin bolǵan simulyaciyanı kórsetedi.

Futbolda simulyaciya − bul oyınshınıń ádalatsız artıqmashılıq alıw maqsetinde jerge jıǵılıwı hám kóbinese jaraqat alǵanday bolıp kóriniw arqalı qaǵıyda buzılǵanı haqqında tásir qaldırıwǵa háreket etiwi. Simulyaciyalar kóbinese qarsılas penen bolǵan baylanıstıń dárejesin asırıp kórsetiw ushın qollanıladı. Oyınshınıń simulyaciya islegenin anıqlaw kóbinese júdá subektiv bolıp, futbol talqılawlarınıń eń dawlı tárepleriniń biri bolıp esaplanadı. Simulyaciyanıń sebepleri erkin soqqı yamasa penalti arqalı gol urıw múmkinshiligin alıw yaki qarsılas komandaǵa jaza kartasın berdiriw arqalı komanda artıqmashılıǵın alıwdı óz ishine aladı. Simulyaciya sonday-aq simulyaciya (FIFA tárepinen qollanılatuǵın termin), Schwalbe (kontinental Evropa ellerinde qollanıladı; nemis tilinde «qarlıǵash» mánisin ańlatadı), saxnalastırıw (erkin soqqılar ushın) (Avstraliya) hám flopping (ulıwma Arqa Amerika sport túrlerinde) dep te atalıwı múmkin.

Anıqlaw

2009-jılǵı izertlew[1] oyınshı simulyaciya etip atırǵanda kóbinese bayqalatuǵın belgiler bar ekenin anıqladı. Olar:

  • Soqlıǵısıw hám simulyaciya arasındaǵı waqıt ayırmashılıǵı
  • Ballistikalıq úziliksizliktiń joqlıǵı (oyınshı takldiń inerciyasınan kútilgennen kóbirek qozǵaladı)
  • Baylanıs izbe-izliginiń joqlıǵı (oyınshı soqlıǵısıw bolǵan jerden basqa dene bólegin emleydi, mısalı, kókirekke tiygen soqlıǵısıwdan keyin oyınshınıń jerge ushıp túsip, betin uslap jatıwı)
  • «Oq atıwshınıń sadaǵı» pozası, bunda bas artqa qayırılǵan, kókirek alǵa shıǵarılǵan, qollar kóterilgen hám eki ayaq ta dizeden búgilip, eki ayaqtı da jerden kóterip artqa qaray sozılǵan jaǵdayda boladı. Bul háreket qulaǵanda deneni qorǵawdıń normal refleks mexanizmlerine qarama-qarsı bolǵanlıqtan, simulyaciyanıń xarakterli belgisi sıpatında tanıladı[2].

Jaza

Oyın qaǵıydalarında «jaraqat alǵanday bolıp kóriniw yamasa qaǵıyda buzılǵanday etip kórsetiw (simulyaciya) arqalı tóreshini aldawǵa urınıwlar» sportlıq emes minez-qulıq dep esaplanıp, sarı kartochka menen jazalanıwı kerek bolǵan qaǵıyda buzıwshılıq sıpatında belgilengen[3]. Bul qaǵıyda ózgerisleri simulyaciya hám aldawdıń kóbeyip baratırǵan tendenciyasına juwap retinde engizilgen.

Evropa

2009-jılı UEFA Arsenal hújimshisi Eduardo da Silvanı Seltik penen bolǵan Chempionlar Ligası saralaw oyınında simulyaciya etkenligi ushın jazalawǵa qarar etti[4][5]. Dáslep tóreshi Manuel Mexuto Gonsales Seltik dárwazamanı Artur Boructıń Eduardoǵa qarsı qaǵıyda buzǵanına isenip, penalti bergen edi, biraq video kórinisi Eduardo menen Boruc arasında hesh qanday túyisiw bolmaǵanın kórsetti. Eduardo berilgen penaltiden gol urdı, bul gol Arsenaldı ulıwma esapta 3-0 aldıǵa shıǵardı. Arsenal baslıǵı Arsen Venger eki oyınǵa shekem sozılıwı kerek bolǵan bul jazanı «tolıq masqara hám qabıl etiwge bolmaytuǵın» dep atadı, óytkeni bul Eduardonı hiyleker sıpatında ayırıp kórsetti, al UEFA bunı dálilley almaytuǵın edi[6]. Keyin apellyaciya nátiyjesinde jaza biykar etildi[7], Eduardo bolsa UEFAnıń «haqıyqatqa jetkenine» quwanıshlı ekenin, óziniń «ádil oyınshı» ekenin hám «aldawǵa mútáj oyınshı túri emes» ekenin bildirdi[8].

2011-jılı Reyndjers oyınshısı Sone Aluko Shotlandiya futbol associaciyası tárepinen simulyaciya ushın eki oyınǵa shekem jazalandı[9]. Danfermlin Atletik penen bolǵan oyın waqtında Aluko penalti aldı, onı Nikica Elavich orınladı hám bul sheshiwshi gol boldı[10]. Danfermlin baslıǵı Djim Makintayr «hesh qanday penalti emes edi» dep ayttı, sebebi hesh qanday túyisiw bolmaǵan, al Aluko «anıq túrde óz komandasın aldıǵa shıǵarıwǵa háreket etken»[11]. Burınǵı tóreshi Kenni Klark, túyisiw bolǵanın moyınlap, biraq ol «pabta adamnıń qolındaǵı pivo krujkasın tógiwge de jetpeytuǵın edi, oyınshınıń jıǵılıwı haqqında aytpasa da boladı» dedi. Klubtıń apellyaciyası qabıl etilmegennen soń, Reyndjers baslıǵı Elli Makkoyst paneldiń sheshimine «hayran qalǵanın hám qattı ashıwlanǵanın» bildirdi. Panelge burınǵı tóreshi Djim Makklaski de kirgen edi, Makkoyst oǵan ayrıqsha sın aytıp, «onıń sheshim qabıllaw uqıbı tóreshilikti toqtatqannan keyin de jaqsılanbaptı» dedi[12].

Angliyada 2017-jıldıń jazınan baslap, burınǵı oyınshı, burınǵı menedjer hám burınǵı match rásmiy tulǵasınan ibarat úsh adamlıq panel oyınlardan keyingi dúyshembi kúni video dálillerdi ǵárezsiz túrde qarap shıǵatuǵın boldı. Eger úsh adamlıq panel bir awızdan qarsılasınıń maydannan shıǵarılıwına sebep bolǵan yamasa simulyaciya arqalı tóreshini aldap penalti alǵan oyınshı bar dep sheshse, sol oyınshı Futbol associaciyası tárepinen «Match rásmiy qánigesin tabıslı aldaw» ayıbı menen ayıplanıp, eki matchqa shekem jazalanatuǵın boldı. Eger oyınshı rásmiy qánigeni aldaǵanı anıqlansa yamasa ayıbın moyınlasa, qarsılas oyınshıǵa berilgen sarı yamasa qızıl kartochka biykar etiliwi múmkin[13][14]. 2017-jıldıń noyabr ayında Bristol Siti oyınshısı Beyli Rayt Fulxemǵa qarsı oyında simulyaciya etkeni ushın Futbol associaciyası tárepinen eki matchqa jazalanǵan birinshi oyınshı boldı, al Abubakar Kamaraǵa berilgen qızıl kartochka biykar etildi[15]. 2017-jıldıń noyabr ayında Everton oyınshısı Umar Niass Kristal Palasqa qarsı oyında simulyaciya etkeni ushın FA tárepinen eki matchqa jazalanǵan joqarı liganıń birinshi oyınshısı boldı[16]. 2023-jıldıń fevral ayında Tottenxem hayallar komandasınıń oyınshısı Eveliina Summanen Manchester Yunayted hayallar komandasına qarsı oyında simulyaciya etkeni ushın FA tárepinen eki matchqa jazalanǵan joqarı liganıń birinshi hayal oyınshısı boldı, al Ella Tunǵa berilgen qızıl kartochka biykar etildi[17].

Arqa Amerika

Amerika Qurama Shtatlarındaǵı Major League Soccer 2011-máwsimnen baslap, matchtan keyin oyınlardı qayta kórip shıǵatuǵın Tártip komiteti arqalı simulyaciya ushın ayıppul hám diskvalifikaciya engize basladı.

2011-jıl 24-iyunda MLS D.C. United hújimshisi Charli Deviske 1000 AQSH dolları muǵdarında ayıppul saldı, sebebi Tártip komiteti onıń 2011-jıl 18-iyunda Real Salt Lake komandasına qarsı matchta «qasaqana rásmiy qánigelerdi aldaǵanın hám matchqa tikkeley tásir etken ádil emes artıqmashlıq alǵanın» anıqladı[18].

2011-jıl 29-iyulda Tártip komiteti Real Salt Lake hújimshisi Alvaro Saborionı bir oyınǵa diskvalifikaciya qıldı hám oǵan 1000 AQSH dolları muǵdarında ayıppul saldı. Bul 2011-jıl 23-iyulda San Jose Earthquakes komandasına qarsı oyında islengen simulyaciya ushın edi. Rásmiy qánigeler simulyaciya nátiyjesinde Earthquakes qorǵawshısı Bobbi Burlingtiń maydannan quwıp jiberilgenin atap ótti. Sonday-aq, MLS Tártip komiteti tárepinen anıqlanǵan simulyaciyalar ushın ayıppullar hám diskvalifikaciyalar kóbeyetuǵını haqqında eskertpe berdi[19]. Bunnan tısqarı, basqa oyınshınıń simulyaciyası sebepli qızıl kartochka alǵan oyınshılardıń diskvalifikaciyası biykar etiliwi múmkin. Mısalı, eger B3 oyınshısı A2 oyınshısınıń qattı fol islegenin kórsetiw ushın simulyaciya islese hám A2 oyınshısı qızıl kartochka alsa, Tártip komiteti A2 oyınshısınıń qızıl kartochkasın hám diskvalifikaciyasın biykar ete aladı.

Okeaniya

Barlıq futbol ligalarında, sonıń ishinde jaslar ligalarında, qasaqana simulyaciya islegen oyınshı, eger oyın barısında uslansa, eskertiw yamasa sarı kartochka aladı. Eger oyın qayta kórip shıǵılıp, oyınshınıń simulyaciya islegeni anıqlansa, ol bir oyınǵa shekem diskvalifikaciya alıwı múmkin. Eger bunday jaǵday máwsim dawamında úshinshi ret qaytalansa, bes oyınǵa shekem yamasa máwsim aqırına deyin diskvalifikaciya beriledi (qaysısı uzaǵıraq bolsa). Okeaniya Futbol Konfederaciyası penalti yamasa erkin soqqı alıw ushın qasaqana simulyaciya islegen oyınshılardı jarıstan shetletiw huqıqına iye. Bul qaǵıydalar klub hám xalıqaralıq oyınlarda qollanıladı.

Simulyaciya aldaw háreketi sıpatında

2011-jılı haywanlardaǵı signal beriw sistemasın izertlegen ilimpazlar simulyaciyanı kommunikaciya teoriyası kontekstinde úyrendi[20]. Bul teoriya boyınsha, aldaw háreketi potencial payda potencial zıyan (yamasa jaza)dan artıq bolǵan jaǵdayda júz beriwi kerek. Olardıń maqseti simulyaciyanıń qashan hám qay jerde júz beriwi múmkinligin anıqlaw hám onı toqtatıwdıń jolların tabıw edi.

Izertlewshiler Evropanıń altı kásiplik ligasındaǵı júzlegen saat oyındı kórip shıqtı hám simulyaciyanıń a) hújim dárwazasına jaqın jerde hám b) esap teń bolǵan waqıtta jiyirek júz beriwin anıqladı. Izertlewde kórilgen 169 simulyaciyanıń hesh biri jazalanbaǵan.

Sonday-aq, simulyaciya eń kóp sıylıqlanatuǵın ligalarda jiyirek ushırasatuǵını anıqlandı – yaǵnıy, oyınshılar simulyaciya arqalı erkin soqqı yamasa penalti alıw itimallıǵı qanshelli joqarı bolsa, olar sonshelli kóp simulyaciya isleydi eken. Bul simulyaciyadan túsetuǵın paydanıń onıń zıyanınan ádewir artıq ekenin kórsetedi, hám futbolda simulyaciyanı azaytıwdıń jalǵız jolı – tóreshilerdiń simulyaciyanı anıqlaw qábiletin arttırıw hám oǵan baylanıslı jazanı kúsheytiw.

Izertlewdi ótkergen topardıń aǵzası doktor Robbi Uilson bılay dedi: «Avstraliyanıń A-Ligası hám Amerikanıń MLS sıyaqlı ayırım aldıńǵı qatarlı kásiplik ligalar álleqashan simulyaciya islegeni anıqlanǵan oyınshılarǵa jaza qollanıwdı basladı. Bul simulyaciyaǵa bolǵan qızıǵıwshılıqtı azaytıwdıń eń jaqsı jolı»[21].

Ayırım adamlar simulyaciyanı haqıyqıy, geyde ómirge qáwip salatuǵın jaraqatları yamasa awhalları bar futbolshılar ushın qáwip dep ataydı. 2012-jılı 24-mayda Angliya futbol associaciyasınıń tóreshi Xovard Uebb Budapeshtte ótken FIFA medicinalıq konferenciyasında futboldaǵı simulyaciyanı sheklewdiń áhmiyeti haqqında sóyledi, sebebi jaraqattı imitaciya qılǵan oyınshılar úlken medicinalıq mashqalaları bar oyınshılardı qáwip astına qoyıwı múmkin. Sol jıldıń basında ol FA Kubogı matchı waqtında júrek toqtawınan japa shekken Fabris Muambanıń talıp qalıwı menen júzbe-júz kelgen edi[22].

Derekler

  1. ↑ Morris, Paul; Lewis, David (March 2010). "Tackling Diving: The Perception of Deceptive Intentions in Association football". Journal of Nonverbal Behavior 34 (1): 1–13. doi:10.1007/s10919-009-0075-0. ISSN 0191-5886. 
  2. ↑ Alleyne. «Psychologists help referees spot a dive in football». The Telegraph (16-sentyabr 2009-jıl). 12-iyul 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-yanvar 2019-jıl.
  3. ↑ «Law 12 – Fouls and Misconduct, 3. Disciplinary action». International Football Association Board. 4-iyul 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-oktyabr 2017-jıl.
  4. ↑ "Uefa bans Eduardo for two matches". BBC. 1 September 2009. http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/8232544.stm. 
  5. ↑ "Eduardo banned for two Champions League matches for diving". 1 September 2009. https://www.theguardian.com/football/2009/sep/01/eduardo-banned-uefa-diving-arsenal-celtic. 
  6. ↑ "Wenger angry over Eduardo charge". BBC. 28 August 2009. http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/8223917.stm. 
  7. ↑ "Eduardo walks free after U-turn on diving ban". 14 September 2009. https://www.theguardian.com/football/2009/sep/14/eduardo-uefa-diving-appeal-arsenal. 
  8. ↑ "Uefa overturns Eduardo diving ban". BBC. 14 September 2009. http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/8236689.stm. 
  9. ↑ "Rangers contest Sone Aluko 'simulation' ban". BBC. 6 December 2011. https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/16023596. 
  10. ↑ "Rangers 2-1 Dunfermline". BBC. 3 December 2011. https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/15901608. 
  11. ↑ "Dunfermline manager Jim McIntyre angry at Rangers penalty award". BBC. 3 December 2011. https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/16018081. 
  12. ↑ "Rangers manager furious at Sone Aluko simulation ban". BBC. 8 December 2011. https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/16091669. 
  13. ↑ «Diving bans set for Prem after FA approval» (en). ESPN.com (18-may 2017-jıl). Qaraldı: 27-fevral 2023-jıl.
  14. ↑ «FA introduces retrospective action and two-match bans for diving» (en). Sky Sports. Qaraldı: 27-fevral 2023-jıl.
  15. ↑ «Bristol City are fuming over the decision to overturn this red card and ban their player instead» (en). independent (3-noyabr 2017-jıl). Qaraldı: 27-fevral 2023-jıl.
  16. ↑ «Everton's Oumar Niasse banned for two games for diving against Crystal Palace». The Independent (22-noyabr 2017-jıl). 22-yanvar 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-yanvar 2019-jıl.
  17. ↑ «Spurs player banned for tricking ref to give red» (en). ESPN.com (22-fevral 2023-jıl). Qaraldı: 27-fevral 2023-jıl.
  18. ↑ «MLS Disciplinary Committee fines Davies for dive vs. Real Salt Lake» (24-iyun 2011-jıl). 30-dekabr 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-yanvar 2019-jıl.
  19. ↑ «Saborío fined, suspended for dive vs. Quakes». 17-oktyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-yanvar 2019-jıl.
  20. ↑ Wilson, Robbie S. (5 October 2011). Receivers Limit the Prevalence of Deception in Humans: Evidence from Diving Behaviour in Soccer Players. 
  21. ↑ «Tackling the Problem of Diving in Football». soccerscience.net (6-oktyabr 2011-jıl). 23-iyun 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 3-iyul 2021-jıl.
  22. ↑ «Referee: Don't 'cry wolf' on injuries». ESPN Soccer (24-may 2012-jıl). 27-may 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Simulyaciya_(futbol)&oldid=157526» saytınan alınǵan