Kontentke ótiw

Sport ilajların translyaciyalaw

Wikipedia — erkin enciklopediya
Londondaǵı 2012-jılǵı Olimpiada oyınlarında Gayd-parktegi Serpentin suw háwizinde erler arasında 10 kilometr aralıqqa júziw jarısın súwretke alıp atırǵan Olimpiada translyaciya xızmetiniń operatorı.

Sport ilajların translyaciyalaw (sonday-aq sport translyaciyası dep te ataladı) ‒ bul sport ilajların telebaǵdarlama, radio hám basqa da translyaciya qurallarında tikkeley efirde kórsetiw bolıp tabıladı. Ádette bul bir yamasa bir neshe sport kommentatorlarınıń bolıp atırǵan waqıyalardı táriyiplewin hám súwretlewin óz ishine aladı.

Kelip shıǵıwı

Sport ilajların translyaciyalaw (sonday-aq sport translyaciyası dep te ataladı) ‒ bul sport ilajların telebaǵdarlama, radio hám basqa da translyaciya qurallarında tikkeley efirde kórsetiw. Ádette bul bir yamasa bir neshe sport kommentatorlarınıń bolıp atırǵan waqıyalardı táriyiplewin óz ishine aladı. Sport kommentatorlarınıń jumıs ortalıǵı ádette kabina, saxna, radio hám televidenie studiyalarında boladı. Sport kommentatorınıń anıq qanday jumıstı atqarıwına baylanıslı, bul waqıtqa baylanıslı jumıs, ásirese oyındı biykarlawǵa baylanıslı bolǵanda, olar hesh qanday háreketti jibermewi kerek, hám óz jumısına baylanıslı kestede iykemli bolıwı kerek. Sport kommentatorları videomateriallardı jetkeriw ushın hár túrli bólimlerge iye hám olardıń jumısı oyınnan keyingi reportajlar hám sportshılar hám trenerler menen intervyulerdi támiyinley aladı.[1] Sport kommentatorlıǵı AQSH hám pútkil dúnya boyınsha úlken industriya bolıp esaplanadı. Sportqa baylanıslı hár qanday nárse, meyli ol oqıw, kóriw yamasa esitiw bolsın, sport translyaciyasınıń mediadaǵı bir túri bolıp tabıladı.[2] Sport kommentatorları tek oyınlar hám jarıslarda dawıs beriwden kóbirek nárse isleydi, olar óz sport tariyxın izertlewde hám oyın statistikasın biliwde qatnasıwı kerek. Olardıń jumısında sporttı úyreniw hám faktlerdi qollanıw, sonday-aq oyınlardı qızıqlı hám kóterińki etiw talap etiledi.[3]

Tariyxı

Bálkim, birinshi sport translyaciyası Gulelmo Markoni tárepinen 1899-jılı Nyu-York portınan Amerika Kubogın translyaciyalaw bolǵan shıǵar.[4] Birinshi aldın ala jazıp alınǵan sport translyaciyası 1911-jılı Kanzasta bolǵan. Birinshi jazıwda adamlar toparı futbol oyınınıń háreketlerin qayta tiklegen, olar telegraf arqalı oyın haqqında biliwge háreket etken, biraq hesh kim qatnaspaǵanlıqtan, bul rásmiy emes edi. On jıldan soń, 1921-jılı Pensilvaniya shtatınıń Pittsburg qalasında birinshi radio translyaciya ilajı - boks matchı boldı. Keyin, 1939-jıl 17-mayda birinshi televiziyalıq sport ilajı boldı, ol Kolumbiya hám Prinston universitetleri arasındaǵı beysbol oyını edi. 1951-jılı Bruklin Dodjers hám Boston Breyvs komandaları arasındaǵı beysbol oyını birinshi reńli sport translyaciyası boldı.[5] Jıllar ótken sayın xalıqqa kóbirek múmkinshilikler berildi hám sport translyaciyaları kóbirek keń tarqaldı. Birinshi sesli translyaciyalar, tikkeley efirler hám kásiplik translyaciyalar payda boldı. Xalıq ushın gazetalar, radio yamasa televidenie sıyaqlı kóbirek ǵalaba xabar quralları múmkinshilikleri payda boldı.[6]

Tıńlawshılar hám tamashagóyler sanı kóbeygen sayın, translyaciyalardı esitiw hám kóriw múmkinshilikleri de arttı. Sport translyaciyaları sonday-aq Amerika puqaralarınıń oyın zawıqqa qızıǵıwshılıǵınıń artıwına tásir etti. Sport kommentatorlarına bolǵan talap kóbeygen sayın, baǵdarlama tarmaqları texnologiya jaǵınan da rawajlandı.

Mámleketler boyınsha

Kanada

Sport translyaciyaları 1890-jıllarda telegraf arqalı oyın barısın súwretlewden baslandı. 1896-jılı Monrealdaǵı Viktoriya muz maydanshasına telegraf sızıǵı tartılıp, Monreal hám Vinnipeg xokkey komandaları arasındaǵı Stenli Kubogı ushın gúres seriyası haqqında Vinnipegtegi ıqlasbentlerge maǵlıwmat berildi. 1923-jılı 8-fevralda birinshi ret xokkey oyınınıń radio translyaciyası boldı, bul Ontario Xokkey Associaciyasınıń Midlend hám Nort Toronto komandaları arasındaǵı oyınnıń úshinshi dáwiriniń translyaciyası edi. Sol aydıń aqırında Vinnipegte birinshi tolıq oyın translyaciyası ótti. Sol máwsimde xokkey translyaciyasınıń jetekshisi Foster Xyuitt óziniń birinshi translyaciyasın ótkerdi.

1933-jılı Xyuitt Detroyt Red Uings hám Toronto Meypl Lifs arasındaǵı NXL oyınınıń olimpiada oyınları boylap radio translyaciyasın alıp bardı. Ol bárhama translyaciyanı «Sálem, Kanada hám Qurama Shtatlar hám Nyufaundlenddegi xokkey ıqlasbentleri!» degen sózler menen baslaytuǵın edi; bul sóz dizbegi (1949-jılı Nyufaundlend Kanadaǵa qosılǵannan keyin «Nyufaundlend» bólegi alıp taslanǵanda) 1952-jıldıń oktyabr ayında CBC telekanalınıń «Kanadadaǵı xokkey keshi» baǵdarlamasınıń birinshi milliy televiziyalıq translyaciyasına shekem (birinshi haqıyqıy translyaciya 1952-jıldıń báhárinde Meypl Lif Gardenste jabıq tarmaqta ótkerilgen edi) saqlanıp qaldı. Búgingi kúnde bul baǵdarlama Kanadadaǵı eń kóp kóriletuǵın baǵdarlamalardıń biri bolıp qalmaqta.

Kanada Futbol Ligasınıń translyaciyası 1952-jılı CBC telekanalı payda bolǵannan berli Kanada televideniesiniń ajıralmas bólegi bolıp kelmekte. 1962-jıldan (CTV telekanalı payda bolǵannan bir jıl keyin) 2007-jılǵa shekem eki bólek CFL shártnaması bar edi: birewi CBC ushın, ekinshisi CTV (yamasa TSN sıyaqlı aǵayin kabel kanalı) ushın. CFL oyınlarınıń jer ústi televidenie translyaciyaları 2008-jılı, TSN liganıń televiziyalıq huqıqlarına ayrıqsha avtorlıq etkende toqtatıldı.

Amerika sport translyaciyaları Kanadada keń tarqalǵan, olar hám Kanada stanciyalarınan, hám Qurama Shtatlardaǵı shegara jaqın stanciyalardan kórsetiledi. Kanadalı translyaciyalawshılardıń reklama máplerin qorǵaw ushın, translyaciya stanciyaları bir waqıtta almastırıw huqıqın qollanıwı múmkin: Kanada translyaciya stanciyası menen birdey baǵdarlamanı kórsetip atırǵan Amerika stanciyasınıń kabel yamasa sputnik arqalı beriliwi qara ekran menen almastırılıp, Kanada translyaciyası menen almastırılıwı kerek. Bul qaǵıyda NFL-diń, ol Qurama Shtatlarda jer ústi televideniesinde kórsetilse de, Kanadada tikkeley qatnası joq bolsa da, Kanadada da jer ústi televideniesinde kórsetiliwiniń sebepleriniń biri bolıp tabıladı. Al CFL endi bunday emes (CFL AQSHta tek kabel arqalı kórsetiledi); bir waqıtta almastırıw paydaları kabel stanciyalarına qollanılmaydı. Regionallıq sport translyaciyaları maqsetinde, Toronto Blyu Djeys hám Toronto Reptors komandaları pútkil Kanadanı ózleriniń «aymaǵı» dep esaplaydı, bul Blyu Djeys hám Reptors oyınlarınıń pútkil el boylap kórsetiliwine múmkinshilik beredi.

Irlandiya

Evropada birinshi ret maydan sportı boyınsha birinshi tikkeley sholıw 1926-jıl 29-avgustta Kilkenni hám Geluey arasındaǵı Pútkil Irlandiya Xyorling Yarımfinalında Peddi Mexigan tárepinen alıp barılǵan. Bul oyın birinshi bolıp esaplanadı, sebebi BBC inglis gazetalarınıń satılıwın qorǵaw maqsetinde saat 19:00 den aldın sport ilajların translyaciyalawǵa ruqsat etilmegen. Dáslep Irlandiya radiosında sport bólimi bolmaǵan. Gel oyınları hám tikkeley sholıw Irlandiya radiosında júdá ataqlı bolǵan. Sholıwshı tulǵa — Shon Og O Keallaxayn, ol 1930-jıldan baslap hár hápte Gel oyınları hám tikkeley sholıw ushın translyaciya alıp barǵan. Irlandiya translyaciyasında kóp sport túrleri, sonıń ishinde Bridj turnirleri de qamtılǵan.[7]

Birlesken Korollik

Radio

Evropada radioda translyaciyalanǵan birinshi sport ilajı 1926-jıl 26-fevralda Londondaǵı Milliy Sport Klubınan retranslyaciyalanǵan Shotlandiyadan Elki Klark hám Angliyadan Kid Soks arasındaǵı Ullı Britaniya hám Evropa Flayveyt Chempionatı ushın boks jekpe-jegi bolǵan.[8] Sońınan BBC tárepinen 1926-jıl 29-martta Djonni Kerli tárepinen Britaniya jeńil salmaq titulın qorǵaw hám 1927-jıl 6-oktyabrde Teddi Boldoktıń Jáhán Bentamveyt titulınıń Britaniya versiyası ushın Qubla Afrikalı Uilli Smitke jeńiliwi haqqında qosımsha boks sholıwları translyaciyalandı.[9]

Birlesken Korollikte translyaciyalanǵan birinshi ashıq hawadaǵı sport ilajı 1927-jıl yanvar ayında Tvikenxemnan translyaciyalanǵan Angliya hám Uels arasındaǵı Regbi Awqamı xalıqaralıq oyını boldı. Eki hápte ótkennen keyin birinshi futbol matchı translyaciyası boldı, onda BBC Arsenaldıń Xayberide Sheffild Yunaytedke qarsı liga oyının qamtıp aldı. Translyaciyanı tıńlawshılar Radio Times jurnalında járiyalanǵan nomerlengen setkalardı qollanıp, ekinshi kommentator oyın dawamında setka koordinatların oqıp turǵanlıqtan, háreket maydannıń qay jerinde («kvadratlar» dep belgilengen) bolıp atırǵanın anıqlawı múmkin edi.[10]

BBC derlik barlıq tiykarǵı sport ilajların translyaciyalaydı. Dáslep BBC Radio 2 de MW opt-aut sıpatında translyaciyalanǵan Radio 5 tiń 1990-jılı iske túsiwi BBC Radioda qamtıw dárejesiniń anaǵurlım artıwına alıp keldi. Radio 5 1994-jılı BBC Radio 5 Live boldı hám jańalıqlar hám sporttı birlestirgen stanciya tikkeley kommentariy hám sport jańalıqları hám dodalawlar arqalı sporttı saatlap qamtıwdı támiyinleydi. Tikkeley kriket kommentariyi 5 Livetıń cifrlı sport kanalı BBC 5 Sports Extra da translyaciyalanadı. Buǵan BBC Radio 4 tiń uzın tolqınlı jiyiliklerinde de efirge uzatılatuǵın kriket qamtıwı kiredi.

BBC Local Radio sporttı keńnen qamtıp, milliy dárejede sheklengen dárejede qamtılatuǵın ekinshi dárejeli futbol klublarına kóbirek itibar qaratadı.

BBCdiń tiykarǵı kommerciyalıq básekilesi Talksport bolıp tabıladı, biraq ol Sky Sports sıyaqlı kóp eksklyuzivlik kelisimlerge iye bolmaǵan hám onıń ornına efir waqtınıń kóp bólegin sport talqılawlarına hám telefon qońırawlarına arnaydı.

Televidenie

Birlesken Korollikte televideniede kórsetilgen birinshi sport ilajı 1937-jıl 4-fevralda Aleksandra Palastan Angliya hám Irlandiya arasındaǵı xalıqaralıq boks turniri bolǵan.[11]

Birlesken Korollikte birinshi tikkeley futbol matchın televideniede translyaciyalaw boldı, onda BBC 1937-jıl 16-sentyabrde Arsenal hám Arsenal rezervleri arasındaǵı arnawlı shólkemlestirilgen oyındı kórsetti.

Britaniya mediasında milliy dárekler ústemlik etedi, al jergilikli media ádewir kishirek rol oynaydı. Dástúrli túrde BBC sporttı televideniede kórsetiwde ústem rol oynadı, keńnen joqarı sapalı reklamasız qamtıwdı hám arzan bahaǵa translyaciya huqıqların alıw esabınan biypul reklamanı támiyinledi. ITV azıraq ilajlar toparın translyaciyaladı, hám Channel 4 1980-jıllardan baslap birneshe ilajlardı, tiykarınan at jarısların hám «azshılıq sport túrlerin» translyaciyaladı. 1990-jıllardıń basında bul tártip BSkyB hám onıń sport kanalı Sky Sports túrindegi tólemli TVnıń keliwi menen buzıldı. Olardıń arnawlı sport kanalları sol waqıttan berli ayırım tiykarǵı sport túrlerin kóriw ushın jalǵız orınǵa aylandı. 2006-jıldan baslap Irlandiya kompaniyası Setanta Sports Britaniya tólemli TV sport bazarında Sky Sportske qarsılas bolıp shıqtı; biraq Setanta-nıń Ulıwma Korollik kanalı 2009-jılı bankrot basqarıwına túsip, efirden toqtatıldı. 2009-jıl hám 2013-jıllar arasında ESPN Sky Sports-ke qarsı turıwǵa háreket etti, onıń Britaniyadaǵı jumısları Sky-dıń házirgi tiykarǵı básekilesi TNT Sports tárepinen satıp alınǵanǵa shekem; bul burınǵı milliy telekommunikaciya monopoliyası BT Group hám Warner Bros. Discovery arasındaǵı birgeliktegi kárxana. Sonday-aq, Eurosport-tıń Ulıwma Korollik versiyası, British Eurosport dep ataladı, hám 2022-jılı Premier Sports-tı almastırǵan Viaplay Sports ta tikkeley hám jazılǵan sport xabarların translyaciyalaydı.

Amerika Qurama Shtatları

Amerika Qurama Shtatlarında sport translyaciyasında milliy hám jergilikli media tiykarǵı rol atqaradı. Ligaǵa hám ilajǵa qaray, telekórsetiwler kóbinese tarmaqlıq televideniede (dástúrli túrde demalıs kúnleri hám tiykarǵı ilajlar waqtında — ya milliy televidenie tarmaǵı arqalı, ya ayırım jaǵdaylarda Reykom Sports yamasa komanda sıyaqlı operaciyalar arqalı aymaqlıq sindikaciyalanǵan túrde) hám milliy dárejedegi kabel kanallarında (ESPN yamasa Fox Sports 1 sıyaqlı) tikkeley efirde kórsetiledi. Ayırım ligalarda (NHL hám NBA sıyaqlı) ilajlar tiykarınan regionallıq sport tarmaqları toparları (Fox Sports Networks sıyaqlı) arqalı kórsetiledi, bul tarmaqlar jergilikli qızıǵıwshılıqtaǵı komandalar ushın telekórsetiwlerdi efirge kórsetedi, olar ádette tek tiyisli bazarda ǵana ashıq boladı. Sonıń menen bir qatarda, arnawlı sport túrlerine, ayırım kolledj sport konferenciyalarına yamasa arnawlı ligaǵa arnalǵan kabel kanalları da bar. Pullı translyaciyalar ádette boks, aralas jekpe-jek yamasa professional gúres sıyaqlı jekpe-jek sport túrleri menen sheklengen.

Radio translyaciyaları keńnen tarqalǵan. Milliy ligalardıń hár birinde hár bir komandadan baslanatuǵın jergilikli radio qamtıwına qosımsha, liganıń joqarı dárejeli oyınlarınıń milliy tarmaqlıq qamtıwı bar, ESPN Radio hám WestwoodOne tiykarǵı komandalıq sport túrleri hám motor sport turlarınıń milliy huqıqların qadaǵalaydı, al motor sport turları óziniń jeke tarmaqların basqaradı. Jergilikli radio translyaciyaları úlken sport túrlerinen baslap jergilikli mektep hám demalıs ligalarına shekem hár qıylı sport túrlerin qamtıp aladı.

Internet translyaciyaları da keń tarqalǵan, biraq kolledj hám tiykarǵı professional sport túrleri aylıq ushın ya tólem diwalın yamasa TV Everywhere sıyaqlı jazılıwshılarǵa tiykarlanǵan sistemalardı qollanadı. Telefon translyaciyaları siyrek ushırasadı, biraq birneshe kompaniya bul xızmetti kórsetedi.

Tariyxı

TFF Birinshi Ligasınıń matchı waqtında TRT teleradiokompaniyası atınan translyaciya qılıp atırǵan kamera

1911-jılı Kanzas shtatınıń Lorens qalasınıń orayında 1000 nan aslam adam 1911-jılǵı Kanzas penen Missuri arasındaǵı futbol oyınınıń mexanikalıq kóshirmesin kóriw ushın jıynaldı, oyın waqtında ótip atırǵan edi. Kolumbiya, Missuriden tikkeley Western Union telegraf sımı ornatıldı. Adamlar toparı aldıńǵı oyınnıń nátiyjelerin járiyalap, futbol maydanınıń úlken úlgisin paydalanıp nátiyjelerdi kórsetti. Qatnasıwshılar oyındı tikkeley kórip atırǵanday quwandı, sonıń ishinde mekteptiń ápsanalı «Rock Chalk, Jayhawk» xoshametin de bildirdi.[12] Sonnan keyin 1919-jılı Shúkirlik kúni kolledj futbol oyınınıń birinshi haqıyqıy translyaciyası (1911-jılǵı noqattan-noqatqa uzatıwǵa qarama-qarsı) bolıp ótti, ol 5XB arqalı, keyin WTAW bolıp ózgergen eksperimental stanciya arqalı ótkerildi; sol jılǵı «Lone Star Shootout» Kanzas/Missuri oyını sıyaqlı telegraf kodı menen tarqatıldı, biraq stanciyanı tıńlaǵan hár bir adamǵa ashıq edi.[13]

Sport ilajınıń birinshi seslik translyaciyası 1921-jıl 11-aprelde ótkerildi, sol waqıtta Pensilvaniya shtatınıń Pittsburg qalasındaǵı Westinghouse stanciyası KDKA Pittsburgtıń Motor Square Garden arenasında Djonni Dandi menen Djonni Rey arasındaǵı 10 raundlıq, sheshimsiz boks jekpe-jegin translyaciya etti. Ilaj haqqında Florent Gibson, birinshi sport sholıwshısı xabar berdi.[14]

Beysbol oyınınıń birinshi radio translyaciyası 1921-jıl 5-avgustta Pittsburgtegi Forbs Fildten KDKA arqalı boldı. Garold U. Arlin Pittsburg Pirats hám Filadelfiya Fillis komandaları arasındaǵı oyındı járiyaladı. Eki aydan keyin, 1921-jıl 8-oktyabrde sol Forbs Fildten Arlin KDKA arqalı kolledj futbol oyınınıń birinshi tikkeley radio translyaciyasın járiyaladı, ol Pittsburg Universitetiniń Batıs Virginiya Universiteti ústinen jeńisi haqqında oyındı bayan etip berdi.

1939-jıl 17-mayda AQSHtaǵı birinshi televiziyalıq sport ilajı, Kolumbiya Arıslanları menen Prinston Jolbarısları arasındaǵı kolledj beysbol oyını, NBC tárepinen Kolumbiyanıń Beyker maydanınan translyaciya qılındı.[15][16] (Dúnyadaǵı birinshi tikkeley translyaciya etilgen sport ilajı 1936-jılǵı Berlindegi Jazǵı Olimpiada oyınları bolǵan edi.[17]) 1939-jıl 30-sentyabrde birinshi amerikalı futbol oyını, Fordxem hám Ueynsburg kolledjleri arasındaǵı kolledj jarısı televideniede kórsetildi.[18] Kolledj futbolınıń birinshi ulıwmamámleketlik translyaciyası, sonday-aq jaǵadan-jaǵaǵa tikkeley kórsetilgen birinshi sport ilajı, 1951-jıl 29-sentyabrde NBC tárepinen translyaciya qılınǵan Dyuk universiteti menen Pittsburg universiteti arasındaǵı oyın boldı.[19] Sol waqıttan baslap AQSHta kolledj futbol oyınların televideniede kórsetiw úziliksiz túrde úlken tarmaqlardıń bir bólegi bolıp kelmekte. NCAA 1950-jıllardan baslap kolledj futbolı translyaciyaların qatań sheklep qoydı, 1984-jılı sudya bul háreket monopoliyaǵa qarsı qaǵıydalardı buzıw dep sheshim shıǵarǵanǵa shekem, sonnan keyin kolledj futbolın translyaciyalawdı anaǵurlım keńeytiwge jol ashıldı.

NBC birinshi televideniede kórsetilgen Milliy Futbol Ligası (NFL) oyının 1939-jıl 22-oktyabrde Filadelfiya Iglz hám Bruklin Dodjers arasındaǵı oyındı translyaciyalaǵanda kórsetti. Sol jılı NFL chempionlıq oyınınıń birinshi pútkil mámleketlik radio translyaciyası Mutual Broadcasting System arqalı alıp barıldı. 1950-jılları NFL-diń televidenie kelisimleri hálsiz bolıp, kolledj futbolınan hátte Kanada Futbol Ligasınan da keyin turǵan bolsa da, 1958-jılǵı NFL Chempionatınan keyin hám 1960-jılı Amerika Futbol Ligası shólkemlestirilgennen soń NFLdiń translyaciya huqıqları áhmiyetli múlikke aylandı. Monday Night Football, NFL on Fox hám NBC Sunday Night Football Amerika futbolı translyaciyasınıń landshaftın ózgertti, sonıń ishinde Superbouldı rejelestiriwdi, onı túslikten keyingi translyaciyadan praymtaym shouǵa aylandırdı. Keyingi birneshe onjıllıqlarda NFLdiń translyaciya huqıqları ushın baha turaqlı túrde arttı, oǵan kóp sanlı tarmaqlar arasındaǵı tender urısları hám NFL baǵdarlamasın joǵaltıw sebepli abıroydı joǵaltıw qorqınıshı sebep boldı; eń sońǵı kelisimge sáykes liga tek ǵana televidenie huqıqlarınan jılına 6 milliard dollardan aslam, yaǵnıy liganıń ulıwma paydasınıń yarımın tabadı. Amerika Qurama Shtatlarındaǵı bes tiykarǵı sport televidenie birliginiń tórtewi hám barlıq tiykarǵı translyaciya tarmaqların qadaǵalawshı tórt kompaniya házirgi waqıtta ayırım NFL huqıqlarına iye.

NBC 1940-jılı da NHL oyının translyaciyaladı; liga 1950-jılları qısqa waqıt oyınlardı efirge uzattı, biraq huqıq is haqı pullarınıń qansha bólegin oyınshılar alatuǵını haqqındaǵı kelispewshilik sebepli (hám sol waqıttaǵı ligadaǵı eki Kanada komandasınıń baǵdarlamasın dúziwdegi qıyınshılıqlar) NHL 1960-jılları altı jıl dawamında Qurama Shtatlarında óz oyınların televideniede kórsetiwden bas tarttı. Usı sebepli, sonday-aq sporttıń regionallıq tábiyatı sebepli, keyingi birneshe onjıllıqlarda televideniede kórsetilgen NHL oyınları Amerika televideniesinde turaqlı orın tabıw ushın gúresti, reytingler boyınsha basqa ligalardan artta qaldı. Birneshe onjıllıqlar dawamında túrli tarmaqlar arasında sekirip júrgennen keyin (hám ligada turaqlı translyaciya sherigi bolmaǵan 1975-jıldan 1994-jılǵa shekemgi aralıqta), NHL 2004-jılı turaqlı translyaciya sherigin taptı, sol waqıtta NBC hám sol waqıttaǵı Outdoor Life Network (házirgi NBCSN) NHL translyaciya huqıqların óz moynına aldı; sonnan berli olar bul huqıqlardı 2021-jılǵa shekem jańaladı.

Basketbol oyınınıń birinshi televidenie translyaciyası 1940-jıl 28-fevralda Pittsburg Universiteti Fordxemdi Medison Skver Gardende NBC stanciyası W2XBS te jeńgende boldı.[20] Professional basketbol 1953-jıldan baslap, Milliy Basketbol Associaciyası shólkemlestirilgennen az waqıt ótkennen soń televideniede efirge berilip kelmekte hám sonnan berli televideniede kórsetilip atır. Al, kolledj basketbolı televideniede orın iyelewde ádewir keshirek boldı. NCAA turniri 1962-jıldan berli efirge shıqsa da, tek 1970-jıllardıń ortasına shekem turaqlı máwsimdegi kolledj basketbol oyınları tiykarǵı tarmaq televideniede efirge shıqpadı.

Tarmaqlardan tısqarı, milliy sport televideniesi ushın jalǵız basqa dárek erte sindikaciya tarmaqları boldı. Sports Network Incorporated (SNI), sońınan Hughes Television Network bolıp atı ózgertilgen, 1950-jılları Klivlend Brauns (NFL) oyınların hám 1970-jıllardıń aqırında, NHL NBC penen kelisimin joǵaltqannan keyin, NHL oyınların translyaciyaladı. TVS Television Network kolledj basketbolınıń translyaciyaların ataqlı etiwge járdem berdi, sonday-aq az ómirli World Football League ushın da imkaniyat berdi. Mizlou Television Network televideniede kórsetiliwshi kolledj futbolı qattı sheklengen dáwirde kóp sanlı kolledj futbolı boul oyınların translyaciyalaw arqalı abıroyǵa eristi. Házirgi waqıttaǵı sindikaciya tarmaqları sport ilajları ushın ele de bar, mısalı Raycom Sports hám American Sports Network, olardıń ekewi de kolledj sport turlarına qánigelesken.

1979-jılı ESPNniń payda bolıwı sport ilajların translyaciyalawda revolyuciya isledi. ESPNniń ápiwayı kabel kanalı sıpatında shólkemlestirilgeninen birneshe jıl ishinde, ol tiykarǵı ligalardan baslap siyrek ushırasatuǵın oyınlarǵa shekem túrli sport translyaciyalarınıń turaqlı toparın qáliplestirdi. Sonnan berli ESPN bir neshe kanal hám úlken jańalıqlar byurosı menen ádewir multipleksli tarmaqqa aylandı, bul tarmaqtıń ózin «Dúnya júzlik sport jetekshisi» dep atawına alıp keldi. Kabel, hám sońınan cifrlı kabel hám sputnik, berilgen komplektte ashıq kanallardıń sanın (hám bunıń nátiyjesinde sport ilajların translyaciyalaw ushın orındı) ádewir keńeytti, sonday-aq ESPN sıyaqlı kanallarǵa jergilikli filiallar menen is kóriwdiń ornına tikkeley hám pútkil mámleket boyınsha translyaciyalaw imkaniyatın berdi. Sindikaciya tarmaqları regionallıq sport tarmaqlarına orın berdi, olar jergilikli sporttıń translyaciyaların sol waqıtta tolıq xızmet kórsetiwshi translyaciya stanciyaları támiyinley alatuǵınnan ádewir úlken kólemde alıp bardı; bul tarmaqlar bazardan tısqarı sport paketleri (1990-jılları payda bolǵan) menen birgelikte bul tarmaqlardıń sport ilajların pútkil mámleket boyınsha alıp barıwǵa imkaniyat berdi. Biraq, sporttıń translyaciya ushın ashıq aydınlıǵı artqan sayın huqıq haqıları da arttı, bul jańadan ruqsat etilgen kabel jazılıwshılarınan retranslyaciya kelisimi haqıların jıynaw ámeliyatı arqalı qaytarılıwı múmkin edi, bul kóp sanlı kelispewshiliklerge hám kabel tarmaqlarınan kanallardıń alınıp taslanıwına alıp keldi. Jeke ligalar 2000-jılları óziniń jeke tarmaqların iske túsire basladı; basqa sport túrleriniń qánigelestirilgen tarmaqları hár qıylı dárejedegi tabısqa eristi.

AQSHtaǵı birinshi tikkeley joqarı anıqlıqtaǵı sport translyaciyalarınıń biri 1998-jılı sentyabrda Ogayo shtatı hám Batıs Virginiya arasındaǵı futbol oyını bolıp, WBNS-TV telekanalında efirge berildi. Stanciya bul AQSHta jergilikli dárejede islep shıǵarılǵan birinshi HD translyaciyası bolǵanlıǵın málimledi; biraq, mámleket boylap basqa birneshe stanciya da usı abırayǵa shaǵımlanǵanlıqtan, haqıyqatlıǵın tekserip bolmaydı. Bul Yaponiyanıń milliy jámiyetlik teleradiokompaniyası NHKden islep shıǵarıw júk mashinasın hám uzatıw transport quralların qollanǵanda AQSHta islep shıǵarılǵan birinshi tikkeley sport oyını bolıp keńnen tán alınadı.

Internet sonday-aq sport ilajların video hám audio formalarında, sonday-aq biypul hám jazılıw kanalları arqalı keńirek translyaciyalawǵa imkaniyat berdi. Internet translyaciyası menen, hátte jergilikli dárejede translyaciyalanǵan orta mektep futbol oyının da dúnya júzi boyınsha audio shıǵısı hám internet baylanısı bar hár qanday qurılmada tıńlaw múmkin. Jeke ligalardıń (sonıń ishinde tiykarǵılarınıń) barlıǵında da jazılıwshılarǵa sport ilajların pullı túrde kóriwge imkaniyat beretuǵın jazılıw xızmetleri bar.

AQSHta birinshi tikkeley striming etilgen sport ilajlarınıń biri 2001-jılı WBNS-TV tárepinen Ogayo shtatınıń báhárgi futbol oyını boldı. Oyın stanciyanıń veb-saytındaǵı RealPlayer media pleer platformasında qısılǵan video formatı RealVideo arqalı jetkerip berildi. Ol sonday-aq Windows Media Player formatın qollanıp Windows Mobile mobil qurılmalarına, sonıń ishinde Compaq-tıń internetke qosılıw ushın ExpressCard talap etetuǵın jeke cifrlı járdemshisi IPAQqa tarqatıldı.

Huqıqlar hám kelisimler

Translyaciya huqıqları hám kelisimler ilajdıń kórinislerin kim kórsete alatuǵının shekleydi.

Ullı Britaniyada Sky UK óziniń dáslepki marketingin tiykarınan Inglis liga futbolınıń joqarı divizionınıń translyaciya huqıqların satıp alıwǵa tiykarladı. Bul Futbol Associaciyası menen kelisim boyınsha Futbol Ligasınan bólinip, Premer-Ligaǵa aylandı. Bul hár qanday iri Premer-Liga futbol oyınınıń kórinisleriniń sol kúni keshte ǵana tólemli emes televideniede qısqasha syujetler túrinde kórsetiliwine alıp keldi, bul Evropa Komissiyasınıń narazılıǵın tuwdırdı. Monopoliyanı toqtatıw ushın nızamlı háreketler haqqında eskertiwlerden keyin, kelisim 2007-jılı tamamlanǵanda alternativ struktura ornatılatuǵını haqqında málimleme berildi.[21]

Amerika Qurama Shtatlarında komandalıq sport túrleri ádette tarmaqlar tárepinen tek «hápte oyını» yamasa chempionlıq jaǵdaylarında ǵana translyaciyalanadı, oǵan NFL (NFL televideniedegi baǵdarlamasına qarań) hám motor sport turları kirmeydi. Basqa sport túrleri sport kanalları tárepinen translyaciyalanadı hám ligalardıń ózi belgilegen túrli qaǵıydalarǵa tiykarlanǵanıp olardı kim kóriwi múmkinligi menen sheklengen, bul qarańǵılastırıwlarǵa alıp keledi. Bul sheklewler MLB Extra Innings yamasa NFL Sunday Ticket sıyaqlı bazardan tısqarı sport paketlerin satıp alıw arqalı nızamlı túrde aylanıp ótiliwi múmkin. Jergilikli komandalar qatnasqan turaqlı máwsim oyınları (NFL dan tısqarı) sol komandanıń oyınların translyaciyalawǵa kelisimi bar jergilikli stanciyalarda yamasa regionallıq sport kanallarında da kóriliwi múmkin.

Hár qıylı anıqlamalar boyınsha «eń kóp kórilgen» sıpatında súwretlengen ilajlarǵa FIFA Jáhán Kubogı, Jazǵı Olimpiada oyınları, Kriket Dúnya Kubogı, UEFA Chempionlar Ligası, UEFA Evropa Chempionatı, Angliya Kubogı (FA Cup), Tur de Frans, Regbi Dúnya Kubogı (regbi awqamı), State Of Origin (regbi ligası), Indiya Premer-Ligası, Uimbldon, NBA Finalları, Stenli Kubogı, Superboul, Dúnya Seriyası hám FIA Formula-1 Jáhán Chempionatı kiredi.

UEFA Chempionlar Ligasınıń TV Huqıqları, mámleket boyınsha. 2009-2010 máwsimi, FootBiz maǵlıwmatlarına sáykes.[22]

  • Birlesken Korollik: 179 (€ million)
  • Italiya: 98 (€ million)
  • Ispaniya: 91 (€ million)
  • Germaniya: 85 (€ million)
  • Franciya: 52 (€ million)
  • Xorvatiya: 28 (€ million)
  • Polsha: 8.1 (€ million)
  • Arqa Amerika: 3.5 (€ million)
  • Belgiya: 2.9 (€ million)
  • Indiya: 2.9 (€ million)
  • Avstraliya: 2.9 (€ million)
  • Irlandiya: 2 (€ million)

Anti-sifonlaw nızamları

Ellen van Deyk 2012-jılǵı Jazǵı Olimpiada waqtında motordan súwretke alınǵan.

Ayırım mámleketlerde «anti-sifonlaw nızamları» dep atalatuǵın translyaciya qaǵıydaları bar bolıp, olar milliy áhmiyetke iye tiykarǵı sport ilajlarınıń – kóbinshe Olimpiada oyınları, FIFA Jáhán Kubogı hám mádeniy jaqtan áhmiyetli sport túrlerindegi milliy komanda ilajları sıyaqlı úlken ilajlardı qamtıp aladı – tek tólemli televideniede emes, al biypul, jer ústi televidenielerinde ashıq aydın bolıwın támiyinlew maqsetinde bar. [23] Ayrım iri ilajlar (ásirese Olimpiada oyınları) ilajdıń bir bólegin tólemli TV sherigi tárepinen televideniede kórsetiwge ruqsat etetuǵın qaǵıydalar boyınsha qamtılıwı múmkin, eger belgili bir minimal qamtıw biypul efirge berilse yamasa keshiktirilgen keń sholıw paketi biypul teleradiokompaniya ushın ashıq aydın bolsa.

Amerika Qurama Shtatlarında Federal Kommunikaciyalar Komissiyası televidenieni kannibalizaciyalamaw ushın ayırım sport ilajları hám jańa filmlerdiń kabel translyaciyalarına uqsas sheklewlerdi engiziwge háreket etti. 1977-jılı bul sheklewler haqıyqıy emes dep tabıldı, sebebi federal rayonlıq sud Komissiyanıń bunday sheshimlerdi qabıl etiwge wákilligi joq dep taptı, sonday-aq bunday nızam ushın konstituciyalıq tiykar dálillenbegenin atap ótti.[24] Sonnan berli bunday nızamlar qabıl etilmedi. Sonnan keyin, sport AQSH tólemli televidenie industriyasında, sonıń ishinde ESPN sıyaqlı tiykarǵı tarmaqlarda, sonday-aq ayırım sport túrlerine, ligalarǵa hám kolledj sport konferenciyalarına arnalǵan kanallarda da tabıstıń tabıslı deregi boldı. Bul tarmaqlar reklamadan hám televidenie provayderlerinen alınatuǵın (hám xızmet haqısınıń bir bólegi sıpatında tutınıwshılarǵa ótken) transport haqılarınan tabıs aladı hám arnawlı auditoriyası bar «baǵdar» ilajlardı keńeytilgen túrde qamtıw ushın imkaniyat bere aladı.[25]

2000-jıllardıń ortaları hám 2010-jıllardıń basında, AQShtıń tiykarǵı sport ligalarınıń kópshiligi (tarixıy túrde barlıq oyınlardıń hesh bolmaǵanda qatnasıwshı komandalardıń bazarlarında jer ústi televideniede kórsetiliwin shárt etken Milliy Futbol Ligasınan tısqarı) televideniedegi qatnasıwın turaqlı túrde azayta basladı hám kontentleriniń (kóp jaǵdaylarda máwsimnen keyingi qamtıwdı qosqanda) kóbirek bólegin kabel tarmaqlarında, al jaqında tek cifrlı platformalarda efirge shıǵarıwǵa ruqsat berdi. Kolledj futbolında NCAA Divizion I er adamlar basketbol turniri hám milliy chempionlıq oyınları da tiykarınan kabelge ótti (2016-jıldan berli, aldıńǵısınıń yarım finalları tek taq jılları televideniede efirge shıǵadı).[26][27][28]

Kanada sportınıń kóp bóleginde uqsas qubılıs en jaydı, Kanada futbol ligası 2008-jılı televidenieden ketip, 2024-jılǵa shekem qaytıp kelmedi.[29] Milliy xokkey ligası Kanada televideniede saqlanıp qaldı, sebebi ligaǵa 2014-jılı eksklyuziv huqıqlardı alǵan kabel teleradiokompaniyası Rogers Sportsnet, CBC Televisionǵa háptesine eki oyındı biypul usınadı, bul tarmaqqa uzaq waqıttan berli dawam etip kiyatırǵan Xokkey Túni Kanadanı dawam etiwge imkaniyat beredi.[30][31] CFL-diń televideniege qaytıp keliwi kabel televideniesinen bas tartıp, efirden tısqarı variantlarǵa ótiwdiń keńirek tendenciyasınıń bir bólegi boldı, sebebi NFL CFLdiń sheshimine shekemgi eki jıl dawamında Monday Night Football oyınlarınıń kóbirek bólegin televideniede qoljetimli etti, hám qosımsha jobalar Kolledj futbol pley-off Milliy chempionlıq oyınınıń 2027-jılı televideniege qaytıwın itibarǵa aladı.[32]

Arnawlı sport kanalları

Komandalarǵa tiyisli kanallar

Amerika Qurama Shtatlarında birneshe sport komandasınıń óziniń kanalları bar yamasa basqa sport tarmaqlarında úlesi bar. Mısalı, Boston Red Soks hám Boston Bryuins Nyu Inglend Sports Netuorkke iyelik etedi, bul tarmaq Red Soks oyınlarınıń kópshiligi ushın (milliy televideniede kórsetiletuǵın oyınlardan tısqarı) Nyu Inglend aymaǵındaǵı televidenie translyaciya huqıqların ózinde saqlap qaladı. Nyu-York Mets SportsNet New York kanalına Comcast hám Time Warner Cable menen birgelikte iyelik etedi. Medison Skver Gardenniń de óziniń MSG atlı tarmaǵı bar, onda Nyu-York Reyndjers, Nyu-York Niks, Nyu-York Aylenders hám joqarı mektep sport oyınların, sonday-aq óziniń avtorlıq baǵdarlamaların translyaciyalaydı. Altityud Kroenke Sports Enterprayzes kompaniyasına tiyisli barlıq Denver komandalarınıń oyınların efirge beredi. Mid-Atlantik Sports Netuork Vashington Neshnlz hám Baltimor Oriols arasındaǵı sheriklik bolıp tabıladı.

ESPN úlesine iye bolǵan Longxorn Netuork ele de qánigelestirilgen bolıp, Ostindegi Texas Universitetiniń atletikalıq baǵdarlaması ushın imkaniyat sıpatında islep shıǵılǵan (biraq ol UT sistemasınıń San-Antonio kampusınıń futbol oyınların da efirge bergen).

Komandalarǵa tiyisli kanallar Evropada da keń tarqalǵan, ásirese Barca TV, Benfica TV, Galatasaray TV, Manchester United TV, Liverpool TV hám Real Madrid TV.

Derekler

  1. ↑ «Sports broadcasters and announcers». firsthand.co. 28-oktyabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-oktyabr 2022-jıl.
  2. ↑ {{{editor}}}: «Sports Broadcasting: Sports in the Media» (en-US). Udemy Blog (16-fevral 2020-jıl). 29-noyabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-oktyabr 2022-jıl.
  3. ↑ Powers. «What does a Sports Broadcaster do How to Become a Sports Broadcaster» (en-US). Career Test: Free Tests & Quiz for Students and Adults (16-aprel 2022-jıl). 29-sentyabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-oktyabr 2022-jıl.
  4. ↑ Nick Paumgarten (2004-08-30). „The boys: what Mike and the Mad Dog talk about when they talk about sports“. The New Yorker. 23 November 2022da túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 23 November 2022.
  5. ↑ Keohan. «The Evolution Of Sports Broadcasting, From Radio To Streaming: A Testament To Human Ingenuity» (en-US). BroBible (26-oktyabr 2021-jıl). 1-dekabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-oktyabr 2022-jıl.
  6. ↑ Schools. «The History of Sports Broadcasting» (en-US). Be On Air (2-may 2022-jıl). 27-noyabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 14-oktyabr 2022-jıl.
  7. ↑ «The Early Years of Broadcasting». rte.ie. 10-iyul 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 31-may 2018-jıl.
  8. ↑ «BBC Programme Index» (22-fevral 1926-jıl). 1-may 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 1-may 2022-jıl.
  9. ↑ «BBC Programme Index» (6-oktyabr 1927-jıl). 1-may 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 1-may 2022-jıl.
  10. ↑ «GGM 40: Highbury stages first live broadcast». Arsenal.com (2-avgust 2007-jıl). 17-may 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2013-jıl.
  11. ↑ «BBC Programme Index» (4-fevral 1937-jıl). 18-may 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 18-may 2022-jıl.
  12. ↑ «100 years ago: Football fans enjoy mechanized reproduction of KU-MU game». Lawrence Journal-World (27-noyabr 2011-jıl). 2-mart 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 27-dekabr 2011-jıl.
  13. ↑ «First Play-By-Play Football Broadcast». W5AC. 20-avgust 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2013-jıl.
  14. ↑ «radio - Juvenile action and adventure series | Britannica» (en). www.britannica.com. 8-noyabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 8-noyabr 2022-jıl.
  15. ↑ «SPORTS AND TELEVISION». Museum of Broadcast Communications (2008). 13-may 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 30-noyabr 2009-jıl.
  16. ↑ "Baker Field: Birthplace of Sports Television". Columbia University. http://www.college.columbia.edu/cct_archive/spr99/34a.html. 
  17. ↑ «1936 German Olympics». Television History (2010). 12-avgust 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-may 2010-jıl.
  18. ↑ «Sports Knowhow». Sports Knowhow (2010). 29-noyabr 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 8-noyabr 2010-jıl.
  19. ↑ Contemporary Sport Management. Human Kinetics, 2011. 
  20. ↑ «American Sportscasters Online: Sportscasting firsts». American Sportscasters Association. 19-avgust 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 25-mart 2012-jıl.
  21. ↑ «Football deal ends BSkyB monopoly». BBC News (17-noyabr 2005-jıl). 9-fevral 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2013-jıl.
  22. ↑ «Droits télé de la Champions League: la France à la traîne» (fr). FootBiz. 29-iyul 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-may 2013-jıl.
  23. ↑ Phillips, Ryan J.; Martin, George (28 July 2020). "Listing and protecting culturally significant events: intangible cultural heritage and policy considerations for hockey broadcasting in Canada, R. J. Phillips & G. Martin, 26(5) (2020)". International Journal of Cultural Policy 26 (5): 584–596. doi:10.1080/10286632.2019.1659786. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10286632.2019.1659786. Retrieved 6 June 2024. 
  24. ↑ "Home Box Office, Inc., Petitioner, v. Federal Communications Commission and United States Of America, Respondents,professional Baseball et al., Intervenors, 567 F.2d 9 (D.C. Cir. 1977)". https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/567/9/194284/. 
  25. ↑ James. «The rise of sports TV costs and why your cable bill keeps going up». Los Angeles Times (5-dekabr 2016-jıl). 10-may 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 3-may 2018-jıl.
  26. ↑ "As sports shift from broadcast to cable, digital may be next frontier". 31 March 2015. http://www.sportingnews.com/ca/other-sports/news/as-sports-shift-from-broadcast-to-cable-digital-may-be-next-frontier/1jlbh6i1la6vv1wrscc256ib5z. 
  27. ↑ "Major sporting events are becoming even more dispersed across television". 29 March 2017. http://awfulannouncing.com/espn/major-sporting-events-becoming-even-dispersed-across-television.html. 
  28. ↑ Thompson, Derek. "If You Don't Watch Sports, TV Is a Huge Rip-Off (So, How Do We Fix It?)". https://www.theatlantic.com/business/archive/2012/12/if-you-dont-watch-sports-tv-is-a-huge-rip-off-so-how-do-we-fix-it/265814/. 
  29. ↑ Bucholtz. «CFL games, including Grey Cup, return to CTV after almost four decades in long lobbied-for move» (en-US). Awful Announcing (6-iyun 2024-jıl). Qaraldı: 3-iyul 2024-jıl.
  30. ↑ «CBC business presentation on Rogers deal». CBC. 13-avgust 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 31-oktyabr 2014-jıl.
  31. ↑ «An Inquiry into the Political Economy of Hockey Night in Canada: Critically Assessing Issues of Ownership, Advertising, and Gendered Audiences, R. J. Phillips, 43(2) (2018». Canadian Journal of Communication. Qaraldı: 6-iyun 2024-jıl.
  32. ↑ Brooks. «ESPN and the College Football Playoff Extend Exclusive Media Rights Agreement Through 2031-32 Season» (en-US). ESPN Press Room U.S. (19-mart 2024-jıl). Qaraldı: 23-mart 2024-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Sport_ilajların_translyaciyalaw&oldid=110501» saytınan alınǵan