Kontentke ótiw

Tóreshi (futbol)

Wikipedia, erkin enciklopediya
Malang Dediu 2018-jılǵı Jáhán Chempionatı matchın basqarıp atır

Futbolda tóreshi ‒ bul match dawamında Oyın Nızamların túsindiriw hám ámelge asırıw ushın juwapker adam. Tóreshi oyın menen baylanıslı barlıq faktler boyınsha aqırǵı sheshim qabıl etiwshi bolıp, matchtı baslaw hám toqtatıw, sonday-aq match dawamında oyınshılar hám trenerlerge qarsı tártiplik ilajlar qollanıw wákilligine iye oyınnıń rásmiy tulǵası bolıp tabıladı.[1]

Oyınnıń kópshilik dárejelerinde tóreshige eki járdemshi tóreshi (burın sızıqshılar dep atalǵan) járdem beredi, olar toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketkeni hám tóreshiniń kóz aldınan tıs jerde Oyın Nızamlarınıń buzılǵanı haqqında tóreshige másláhát beredi. Hár qanday fakt boyınsha aqırǵı sheshim tóreshide boladı, ol járdemshi tóreshiniń sheshimin biykarlaw huqıqına iye. Oyınnıń joqarı dárejelerinde tóreshige komandalardıń texnikalıq aymaqların qadaǵalaytuǵın hám tóreshige administrativ tapsırmalarda járdem beretuǵın tórtinshi lawazımlı adam da járdem beriwi múmkin, al eń joqarı dárejelerde qosımsha járdemshi tóreshiler hám/yamasa video járdemshi tóreshiler de bolıwı múmkin. Tóreshiler hám basqa oyın lawazımlı adamları milliy shólkemler tárepinen licenziyalanadı hám oqıtıladı.

Huqıqlar hám minnetler

Tóreshi tártipsizlikti eskertiw hám oyınshını maydannan shıǵarıp jiberiw ushın sarı kartochka hám qızıl kartochka alıp júredi. Túrli reńli kartochkalardı FIFA Tóreshiler Komitetiniń burınǵı baslıǵı Ken Aston engizgen.

Tóreshiniń huqıqları hám minnetleri Oyın Nızamlarınıń 5-nızamında súwretlengen. Tóreshi:

Ulıwma
  • Oyın qaǵıydaların orınlaydı.
  • Basqa match rásmiy tulǵaları menen birge oyındı qadaǵalaydı.
  • Waqıttı ólshewshi sıpatında ámel etedi, oyınnıń esabatın júrgizedi hám tiyisli organlarǵa tárbiyalıq ilajlar hám oyınnan aldın, keyin yamasa dawamında júz bergen basqa da waqıyalar haqqında maǵlıwmatlardı qamtıǵan oyın esabatın usınadı.
  • Oyınnıń qayta baslanıwın qadaǵalaydı hám/yamasa kórsetedi.
Artıqmashılıq
  • Qaǵıyda buzıwshılıq júz bergende oyınnıń dawam etiwine ruqsat beredi hám qaǵıyda buzıwshılıqqa ushıramaǵan komanda artıqmashılıqtan paydalanadı, al eger kútilgen artıqmashılıq sol waqıtta yamasa bir neshe sekund ishinde ámelge aspasa, qaǵıyda buzıwshılıq ushın jaza qollanıladı.
Tóreshi Boyan Pandjich Finlyandiyanıń 21 jasqa shekemgi oyınshısı Moshtag Yagubige qızıl kartochka kórsetip atır.
Tártiplik ilajlar
  • Bir waqıtta birneshe qaǵıyda buzılǵan jaǵdayda, sankciya, qayta baslaw, fizikalıq awırlıq hám taktikalıq tásir jaǵınan eń awır qaǵıyda buzıwshılıqtı jazalaydı.
  • Eskertiw beriwge bolatuǵın hám maydannan shetletiwge tiyisli qaǵıyda buzıwshılıqlardı islegen oyınshılarǵa qarsı tárbiyalıq ilajlar kóredi.
  • Match aldındaǵı tekseriw ushın maydanǵa kiriwden baslap match tamamlanǵannan keyin maydannan shıqqanǵa shekem (penalti belgisinen soqqılar da kiredi) tártiplik ilaj kóriw huqıqına iye. Eger oyınshı match baslanıwdan aldın maydanǵa kiriwden burın oyınnan shıǵarılıwǵa ılayıqlı qaǵıyda buzsa, tóreshi oyınshınıń matchta qatnasıwına jol qoymaw huqıqına iye (3.6-nızamdı qarań); tóreshi basqa hár qanday jaramsız háreket haqqında xabar beredi.
  • Sarı yaki qızıl kartochka kórsetiw hám, jarıs qaǵıydaları ruqsat bergen jaǵdayda, oyın baslanıwı ushın maydanǵa kiriwden baslap oyın tamamlanǵannan keyinge shekem, sonıń ishinde yarım arasındaǵı úzilis, qosımsha waqıt hám penalti belgisinen soqqılar waqtında da oyınshını waqıtsha shıǵarıp jiberiw huqıqına iye.
  • Juwapkershiliksiz háreket etken komanda xızmetkerlerine qarsı ilaj kóredi hám oyın maydanı hám onıń tikkeley átirapınan, sonıń ishinde texnikalıq aymaqtan eskertiw yaki sarı kartochka kórsetiw arqalı eskertiw beredi yaki qızıl kartochka kórsetiw arqalı shıǵarıp jiberedi; eger qaǵıyda buzıwshını anıqlaw múmkin bolmasa, texnikalıq aymaqtaǵı bas trener jazanı aladı. Oyınnan shıǵarılıwǵa ılayıqlı qaǵıyda buzǵan medicinalıq komanda xızmetkeri, eger komandada basqa medicinalıq xızmetker bolmasa, qalıwı múmkin hám oyınshıǵa medicinalıq járdem kerek bolǵan jaǵdayda háreket etiwi múmkin.
  • Tóreshiniń kórmegen waqıyaları boyınsha basqa match xızmetkerleriniń másláháti tiykarında háreket etedi.

Sonıń menen bir qatarda, házirgi jańalanıwlarǵa muwapıq Oyın Nızamlarınıń 5-nızamında tolıq súwretlengen basqa da hár qıylı wazıypalar hám minnetler menen birge.

Reglament

Tóreshiler hám járdemshi tóreshiler milliy dárejede qadaǵalanadı. FIFA hár bir milliy shólkemnen sol aymaqtaǵı tóreshilik ústinen biylik etetuǵın burınǵı xızmetkerlerden quralǵan tóreshiler komitetin shólkemlestiriwdi talap etedi.[2] Sonıń menen birge, FIFA tóreshilerdiń jetkilikli fizikalıq tayarlıq hám Oyın Nızamların biliwin kórsetiw ushın testlerden ótiwin, sonday-aq hár jılı medicinalıq tekseriwden ótiwin talap etedi. Ulıwma alǵanda, tóreshilerden joqarı dárejeli oyınlardı basqarıw ushın kóbirek tájiriybe talap etiledi (mısalı, Angliyadaǵı kóp basqıshlı tóreshilik sistemasın kóriń). Eń joqarı dárejeli xızmetkerler, yaǵnıy xalıqaralıq oyınlardı basqarıwǵa ruqsat etilgenler, FIFA Xalıqaralıq Tóreshiler Diziminde keltirilgen.

Forma hám úskeneler

XX ásirdiń basında tóreshiler bleyzer kiygen. Súwrette 1930-jılǵı birinshi Jáhán Chempionatı finalın basqarıp atırǵan Djon Langenus kórsetilgen.
1994-jılǵı FIFA Jáhán Chempionatınan baslap, tóreshilerge dástúrli qara reńnen basqa reńdegi kiyimlerdi kiyiwge ruqsat etilgen. Súwrette Stefani Frappar óziniń licenziya dárejesi hám jaramlılıq múddetin kórsetetuǵın belgisi bar sarı forma kiygen.

Tóreshiler ózlerin oyınshılardan ayırıp turatuǵın kiyim kiyedi. Ádette bul eki komandanıń oyınshılarınıń kiyiminen ózgeshe reńdegi formadan ibarat boladı.

XX ásirdiń basında tóreshiler bleyzer kiygen, biraq keyin bul oyınshılar kiyetuǵın formaǵa uqsas kiyimge ózgertilgen. Dástúr boyınsha, tóreshiler derlik hámme waqıtta tolıq qara kiyim kiygen, tek eger komandalardıń biri júdá qara forma kiygen jaǵdayda ǵana tóreshi ózin eki komandadan da ayırıw ushın basqa reńdegi (ádette qızıl) kiyim kiygen.

1994-jılǵı Jáhán Chempionatı finalında tóreshilerge qızǵılt-qońır, sarı yamasa aq reńlerden tańlaw múmkinshiligin beretuǵın jańa kóylekler engizildi, al sol waqıtta Angliyada Premer-Liganıń dúziliwi tóreshilerdiń jasıl sviterler kiyiwine alıp keldi: bul eki ózgeris te televidenie talaplarınan kelip shıqqan edi. Sonnan berli kópshilik tóreshiler ya sarı, ya qara kiyim kiyedi, biraq ayırım associaciyalar qabıl etken reńler hám stiller bir-birinen úlken ayırmashılıqqa iye. FIFA qadaǵalawı astındaǵı xalıqaralıq jarıslarda Adidas formaları kiyiledi, óytkeni Adidas házirgi waqıtta qáwender bolıp esaplanadı. FIFA tóreshilerge bes túrli reńdi kiyiwge ruqsat beredi: qara, qızıl, sarı, jasıl hám kók. Kóylekten tısqarı, tóreshiler qara shortı, qara shulıq (ayırım jaǵdaylarda aq sızıqları menen) hám qara ayaq kiyim kiyiwi talap etiledi. Tóreshiniń licenziya dárejesin hám jaramlılıq múddetin kórsetetuǵın belgi kóbinese shep kókirek qaltasına ilinedi.

Barlıq tóreshiler ózleri menen ısqırǵısh, saat, jaza kartochkaları, qálem hám qaǵaz salınǵan maǵlıwmat qaltası hám qaysı komandaǵa maydannıń qaysı tárepin tańlaw yamasa oyındı baslaw huqıqın beriw ushın paydalanılatuǵın tiyin alıp júredi. Kópshilik tóreshilerge olardıń hár birewinen birewden kóbirek alıp júriw usınıs etiledi, eger ısqırǵıshtı túsirip alsa yamasa qálemniń siyası pitip qalsa hám taǵı basqa jaǵdaylarda paydalanıw ushın. Kóbinese tóreshiler eki saat paydalanadı, olardıń birewin qosımsha waqıt ushın toqtap qalıwlarǵa ketken waqıttı esaplaw ushın qollanadı. Eń joqarı dárejedegi oyınlarda tóreshiler járdemshileri menen baylanısıw ushın arnawlı garniturası bar tolıq dupleksli radiobaylanıs qurılmasın kiyedi, al járdemshi tóreshiler elektronlı bayraqlar paydalanadı, olar túymesi basılǵanda tóreshige signal jiberedi.[3][4] Dárwaza sızıǵı texnologiyası qollanılatuǵın oyınlarda tóreshilerde sistemanıń eskertiwlerin qabıllaytuǵın qurılma boladı.[5]

Ísqırǵısh

Tóreshiler oyınlardı qadaǵalawǵa járdem beriw ushın ısqırǵıshtan paydalanadı. Ísqırǵısh geyde oyındı toqtatıw, baslaw yamasa qayta baslaw ushın kerek boladı, biraq ol barlıq toqtawlar, baslanıwlar yamasa qayta baslanıwlar ushın qollanılmawı kerek. FIFAnıń Oyın Nızamları hújjetinde ısqırǵıshtı qashan qollanıw kerek hám qollanbaw kerek ekenligi haqqında kórsetpeler berilgen. Ísqırǵıshtı artıqsha kóp qollanıw maqullanbaydı, sebebi Nızamlarda aytılǵanınday, «Júdá jiyi hám kereksiz qollanılatuǵın ısqırǵısh ol kerek bolǵan waqıtta óz tásirin joǵaltadı.»[6] Ísqırǵısh awızeki, dene hám kóz arqalı baylanıs penen birge tóreshi ushın áhmiyetli qural bolıp tabıladı.

Ísqırǵıshtı engiziwden aldın, tóreshiler óz sheshimlerin aq qol oramalın bılǵaw arqalı bildirgen. Tóreshiler tárepinen dáslep qabıl etilgen ısqırǵıshlar Angliyanıń Birmingem qalasındaǵı Mills Munitions zavodında Djozef Xadson tárepinen islengen. Acme Whistle Company (Mills Munitions zavodında jaylasqan) 1870-jılları Metropoliten policiya kúshleri ushın noqatlı ısqırǵıshların kóplep islep shıǵara basladı. Tóreshiniń ısqırǵıshı birinshi ret 1878-jılı Nottingem Forest penen Sheffild Norfolk arasındaǵı oyında qollanılǵan dep jiyi aytıladı; biraq, eki klub arasında ótkerilgeni belgili bolǵan sońǵı usınday oyın 1874-jılı bolǵan. 1872-jılǵı Nottingem Forest esap kitabında «tóreshi ısqırǵıshın» satıp alıw jazbası bar eken hám 1928-jılı R.M. Raktıń 1870-jıllardıń basındaǵı oyın kúnleri haqqındaǵı maqalasında tóreshilerdiń qaǵıyda buzıwdı kórsetiw ushın ısqırǵısh qollanǵanlıǵı aytılǵan.[7]

Ísqırǵısh Oyın Nızamlarında 1936-jılǵa shekem aytılmaǵan, sol jılı IFAB sheshimi 2-nızamǵa (b) túsindirme sıpatında qosılǵan: «Tóreshiniń oyınshılardıń qılmıslı háreketleri yamasa ǵoshshaq jigitke ılayıqsız minez-qulqı ústinen baqlawı ol maydanǵa kirgen waqıttan baslanadı, biraq onıń Oyın Nızamlarına baylanıslı wákilligi ol oyındı baslaw ushın ısqırǵan waqıttan baslanadı.»[8]

2007-jılı IFAB Oyın Nızamların keńeytkende, Qosımsha Kórsetpeler bólimi payda boldı, onda tóreshiniń ısqırǵıshtı qalay hám qashan baylanıs hám baqlaw mexanizmi sıpatında qollanıwı kerek ekenligi haqqında tolıq betlik keńes berilgen.[9]

Tariyxı

Futboldaǵı tóreshiler birinshi ret 1581-jılı Richard Malkaster tárepinen súwretlengen.[10] Ol «futbol» haqqındaǵı bul málimlemesinde «tárepler ústinen qazı» qollanıwdı usınıs etedi. Házirgi dáwirde tóreshiler birinshi ret Angliya jámiyetlik mektep futbol oyınlarında, ásirese 1845-jılı Iton futbolında usınıs etilgen. 1842-jılı Rochdeyldegi oyın esabatı futbol oyınında Bodigards Klub penen Firnout Klub arasındaǵı oyında olardıń qollanılǵanın kórsetedi.[11]

Kodifikaciyalanǵan sporttıń dáslepki jıllarında dawlardı ǵoshshaq oyınshılar arasında talqılaw arqalı jetkilikli dárejede sheshiwge boladı dep esaplanǵan, sebebi olar hesh qashan qasaqana qaǵıyda buzbaydı dep oylanǵan. Biraq, oyın básekilesiwi kúsheygen sayın, rásmiy tulǵalarǵa bolǵan mútájlik ósti. Dáslep eki tóreshi bolǵan, hár komanda ushın birewden, olarǵa shaǵım etiwge bolatuǵın edi, al eger tóreshiler kelise almasa, tóreshige (oyınnıń waqıt saqlawshısına) «shaǵım etiletuǵın» edi.[12]

Tóreshilerdiń búgingi kúndegi jetekshi orınǵa kóteriliwi hám tóreshilerdiń sızıqshı lawazımına ózgertiliwi 1891-jılı nızamlardı úlken qayta shólkemlestiriwdiń bir bólegi sıpatında ámelge astı.

Jaylasıwı hám juwapkershilikler

Tóreshi (R) hám járdemshi tóreshilerdiń (AR) jolların kórsetetuǵın diagonal qadaǵalaw sistemasınıń diagramması

Pútkil dúnya júzi boyınsha futbol oyını lawazımlı tulǵalar tárepinen qollanılatuǵın jaylasıw hám juwapkershilikti bólistiriwdiń tiykarǵı sisteması Diagonal baqlaw sisteması (DSC) dep ataladı.

Tóreshi barlıq máseleler boyınsha aqırǵı sheshim qabıllaw huqıqına iye. Tóreshige eki járdemshi tóreshi járdem beredi, olar tóreshige másláhát beredi. Járdemshi tóreshiniń qararı tek tóreshi onı qabıl etken jaǵdayda ǵana kúshke iye boladı, hám tóreshi járdemshi tóreshiniń qararın bir tárepleme biykarlaw huqıqına iye. Tek tóreshi ǵana oyındı baslaw hám toqtatıw, sonday-aq eskertiw yamasa maydannan shıǵarıw sıyaqlı tártiplik ilajlardı qollanıw huqıqına iye.

Eki járdemshi tóreshi maydannıń qarama-qarsı táreplerinde bir shetki sızıqtıń yarımın baqlaw ushın tóreshi tárepinen tapsırma aladı. Mısalı, arqa-qubla baǵıtında sozılǵan maydanda, bir járdemshi tóreshi (AR) shıǵıs shetki qaptal sızıǵı boyınsha arqa dárwaza sızıǵınan orta sızıqqa shekem júredi, al ekinshi járdemshi tóreshi batıs shetki sızıǵı boyınsha qubla dárwaza sızıǵınan orta sızıqqa shekem júredi. Ulıwma alǵanda, járdemshi tóreshilerdiń wazıypaları óz yarımında ofsayd qaǵıydası buzılǵanda, top maydan sırtına shıqqanda hám tóreshiniń kózinen tasada qalǵan qaǵıyda buzıwshılıq bolǵan jaǵdayda (ádette maydannıń óz kvadrantında) bayraqları járdeminde belgi beriw bolıp tabıladı. Ulıwma alǵanda, járdemshi tóreshiler ofsayd qaǵıyda buzıwshılıqların jaqsıraq anıqlaw ushın ya aqırǵı ekinshi qarsılas, ya top - qaysısı dárwaza sızıǵına jaqın bolsa, sol menen bir sızıqta turadı. Biraq, járdemshi tóreshi múyesh soqqıları, penalti hám shetten top kirgiziw waqtında belgili bir orınlarda turıwı kerek.

Tóreshi maydannıń eki járdemshisi qamtımaǵan jerlerin qadaǵalaw ushın maydannıń uzınlıǵı boyınsha júredi, ádette maydannıń qubla-shıǵıs kvadrantınan arqa-batıs kvadrantına qaray diagonal baǵıtta júredi; usıǵan baylanıslı «diagonal baqlaw sisteması» (DSC) termini payda bolǵan. Bul úlgi anıq belgilengen jol emes, al ulıwma kórsetpe bolıp, oyın stiline, oyınnıń xarakterine, belgili bir waqıtta oyınnıń ornına hám t.b. baylanıslı ózgertiliwi múmkin. Geypara jaǵdaylarda tóreshi sheshim qabıllaw uqıplılıǵın jaqsılaw ushın maydannan shıǵıp ta ketiwi múmkin. Tiykarǵı ideya - DSC ti qollanǵan tóreshi hám járdemshiler oyınnıń áhmiyetli aspektlerin (ofsayd, toptıń oyında yamasa oyınnan tıs bolıwı, gol urıw múmkinshilikleri, top ushın ayqaslar) hár qıylı múyeshlerden bir neshe jup kóz benen baqlaw ushın tez hám ańsat ornalasa alıwı kerek.

Joqarıdaǵı sıpatlama sol diagonal baqlaw sistemasına tiyisli bolıp, ol «shepke júriw» yamasa «standart diagonal» dep te ataladı. Eger oyın aldınan usı maydandaǵı bas tóreshi qubla-batıstan arqa-shıǵısqa qaray júriwdi sheshse, onda járdemshiler óz orınların sáykes túrde alıwı kerek hám nátiyjede oń diagonal baqlaw sisteması payda boladı, ol jáne de «ońǵa júriw» yamasa «keri diagonal» dep te ataladı.

Angliyada kóp jaǵdaylarda tóreshiler 18-yard (16 m) maydanshasınıń shetinen baslanatuǵın sızıq boyınsha «iyrek» júris qollanadı, al ortalıq sheńberge jaqınlaǵanda olar basqa 18-yard (16 m) maydanshasınıń sızıǵı dárejesindegi sızıqqa qarap iyreklep júredi. Bul diagonal sistemasına uqsas, biraq zamanagóy futboldıń tezligin esapqa alǵanda, oyın barısın baqlaw ańsatıraq boladı. Bul jáne de tóreshiniń ortalıq sheńberdiń ózi arqalı ótetuǵın ádettegi «pas beriw jolında» bolıwınıń aldın alıwǵa járdem beredi.

1960-jıllardan baslap xalıqaralıq oyınlarda joqarıda kórsetilgen shep qanat diagonalı ámelge asırılıp kiyatır. Házirgi waqıtta bul usıl pútkil dúnya júzinde eń tiykarǵı bolıp esaplanadı. Jaqın waqıtlarǵa shekem Angliya bul ádetten ózgeshe edi. 1974-jılǵa shekem Futbol Ligasındaǵı tóreshiler bir oyın dawamında eki diagonaldı da juwırıp ótiwi talap etiletuǵın edi, kópshiligi birinshi yarımda oń qanattan oń qanatqa shekem juwırıwdı, al ekinshi yarımda shep qanat diagonalına ótiwdi maqul kóretuǵın edi. Bunday almasıwdıń tiykarǵı sebebi sızıqshı tóreshilerdiń oyın dawamında maydannıń bir bólegin tozdırmawı ushın edi – bul sol waqıttaǵı maydanlardıń ulıwma sapasınıń tómenligin esapqa alǵanda áhmiyetli edi. Degen menen, diagonaldı almastırıw tóreshilerge oyın dawamında maydannıń hár túrli bóleklerin qadaǵalawǵa múmkinshilik beriw maqsetinde de aqlanǵan edi. 1974-75-máwsimnen baslap Angliya tóreshilerine bir oyın dawamında bir diagonaldı qollanıwǵa ruqsat etildi. Dáslep kópshiligi oń qanat diagonalın tańladı, biraq jıllar ótiw menen shep qanat diagonalı barǵan sayın keń tarqalıp, 2000-jıllardıń basına kelip kópshilik tóreshilerdiń qálegen usılına aylandı. 2007-08-máwsimnen baslap shep qanat diagonalı Angliyanıń professional futbolında májbúriy boldı, degen menen tómengi dárejedegi ayırım tóreshiler ele de qarama-qarsı usıldı qollanadı.

Bul usıldıń tóreshiler ushın standart ámeliyat sıpatında engiziliwi 1961-jıldan 1974-jılǵa shekem FIFA prezidenti bolǵan, burınǵı tóreshi Ser Stenli Rouska tiyisli.

Basqarıwdıń basqa sistemaları

Oyın Nızamları joqarıda atap ótilgenindey bir tóreshi hám járdemshilerdi talap etse de, basqa sistemalar eksperimental túrde yamasa FIFAǵa aǵza emes ayırım basqarıwshı shólkemler tárepinen anıq qollanıladı.

Eki tárepleme sistema (eki tóreshi)

Eki tárepleme sistema eki tóreshiden ibarat bolıp, járdemshiler bolmaydı.[13] Bul sistema AQSHtaǵı Mámleketlik Joqarı Mektepler Associaciyaları Federaciyasınıń (NFHS) qaǵıydaları boyınsha ótkeriletuǵın ayırım oyınlarda, sonday-aq basqa jaslarǵa arnalǵan yamasa háweskerler oyınlarında qollanıladı. Eki tóreshiniń de biyligi birdey, hám bir tóreshiniń sheshimi ekinshi tóreshi ushın májbúriy bolıp esaplanadı. Hár bir tóreshi tiykarınan diagonal sistemadaǵı járdemshi tóreshilerdikine uqsas maydannıń belgili bir bólegi ushın juwapker boladı, biraq tóreshilerge shetki sızıqtan maydan ishine qaray jıljıwǵa ruqsat etiledi hám usınıs etiledi, ásirese oyın dárwaza sızıqlarına jaqınlasqanda. Diagonal sistemadaǵı járdemshi tóreshiler sıyaqlı, hár bir tóreshi bir shet sızıq hám bir dárwaza sızıǵın qadaǵalawǵa hám eger top usı eki shegaradan birewinen shıǵıp ketse, oyındı qayta baslaw ushın iyelik etiwdi anıqlawǵa juwapker boladı.[14]

Eki sistemadaǵı poziciyalaw basketboldaǵı tóreshiler qollanatuǵın usılǵa uqsas: hár bir tóreshi hújimniń baǵıtına baylanıslı «aldıńǵı» yamasa «artqı» dep ataladı. Eger hújim tóreshiniń oń tárepindegi dárwazaǵa qarsı bolsa (maydanǵa ózine belgilengen sızıqtan qaraǵanda), onda sol tóreshi aldıńǵı, al ekinshisi artqı boladı. Aldıńǵı tóreshi oyınnan aldıda, múmkinshiliginshe sońǵı ekinshi qorǵawshı menen bir qatarda jaylasadı, al artqı tóreshi oyınnan keyin jaylasadı. Ekewi de qaǵıyda buzıwlardı hám ádepsiz háreketlerdi belgilewge hám top ózlerine belgilengen shegara sızıqlarınan shıqqanda oyındı qayta baslawdı anıqlawǵa juwapker. Aldıńǵı tóreshi «ofsayd»tı anıqlaw ushın jaqsıraq poziciyada bolǵanlıqtan, ol «ofsayd»tı belgilewge juwapker, al artqı tóreshi aldıńǵınıń dıqqatı «ofsayd»qa qaratılǵan waqıtta qaǵıyda buzıwlar menen ádepsiz háreketlerdi qadaǵalawǵa qosımsha kómekshi boladı. Hújim baǵıtı ózgergende, artqı tóreshi aldıńǵıǵa aylanadı hám kerisinshe.

Eki eseli eki tárepleme sisteması (3 tóreshi)

Eki eseli eki sisteması úsh tóreshini qollanadı, olardıń hámmesi ısqırǵısh penen támiyinlengen hám IFAB tárepinen belgilengen dástúrli diagonal qadaǵalaw sistemasındaǵıday jaylasqan.[15] Hár bir tóreshi sheshim qabıl etiwde birdey huqıqqa iye.[16] Bul sistema AQSHta kolledj hám joqarı mektep ushırasıwlarında ruqsat etilgen, biraq siyrek qollanıladı.

Derekler

  1. ↑ Lane, A. M.; Nevill, A. M.; Ahmad, N. S.; Balmer, N. (2006). "Soccer Referee Decision-Making: 'shall I Blow the Whistle?'". Journal of Sports Science & Medicine 5 (2): 243–253. PMC 3827566. PMID 24259997. 
  2. ↑ «Regulations on the organisation of refereeing in FIFA Member Associations, section 10». 13-avgust 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 19-may 2021-jıl.
  3. ↑ Solomon. «SEC will try wireless communication for football officials in 2012». AL.com (10-iyul 2012-jıl). — „"wireless communication ... a concept used by international soccer referees for several years"“. 14-iyun 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-may 2014-jıl.
  4. ↑ «Electronic Flags». United States Soccer Federation. 18-oktyabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-may 2014-jıl.
  5. ↑ Weir, Keith. "Premier League unveils goalline technology to end disputes". https://www.reuters.com/article/soccer-england-technology/premier-league-unveils-goalline-technology-to-end-disputes-idINDEE97709R20130808. 
  6. ↑ Laws of the Game 2012/2013. 
  7. ↑ «Story of the Referee's Whistle». Martin P Wilson (24-aprel 2011-jıl). 12-noyabr 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 30-yanvar 2012-jıl.
  8. ↑ IFAB Meeting Minutes, 1936. 
  9. ↑ Laws of the Game 2009/2010. 
  10. ↑ Mulcaster. «Positions Concerning the Training Up of Children». William Barker (1581). 27-sentyabr 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-aprel 2007-jıl.
  11. ↑ Sport in Europe: Politics, Class, Gender. 
  12. ↑ «History of the Laws of the Game – From 1863 to the Present Day». FIFA.com (1-iyul 2016-jıl). 25-dekabr 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 18-iyul 2016-jıl.
  13. ↑ Vogt. «The Two-Ref System: Its Flaws and How to Cope». Soccer America (24-avgust 2012-jıl). 2-fevral 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-mart 2014-jıl.
  14. ↑ Yannie. «Soccer Officiating Dual System of Control». NISOA. 7-mart 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-mart 2014-jıl.
  15. ↑ HS Soccer: Double Dual or Three Whistle System of Control.
  16. ↑ «Systems of Control». National Intercollegiate Soccer Officials Association (22-oktyabr 2016-jıl). 19-iyul 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 19-iyul 2019-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Tóreshi_(futbol)&oldid=117001» saytınan alınǵan