Túsirilgen top
.jpg)
Túsirilgen top (yamasa túsken top) — futbol oyınında oyındı qayta baslawdıń bir usılı. Ol oyın ádettegi oyın barısı, qaǵıyda buzıwlar yamasa jaman minez-qulıq sebeplerinen basqa sebeplerge baylanıslı toqtatılǵanda qollanıladı. Túsirilgen top penen qayta baslawdı talap etetuǵın jaǵdaylar Oyın nızamlarınıń 8-hám 9-nızamlarında belgilengen; 8-nızamda jáne de túsirilgen top procedurası kórsetilgen[1].
Beriliwi
Túsirilgen top tómendegi jaǵdaylarda qollanıladı: tóreshi oyındı toqtatqan hám nızamlarda matchtı qayta baslawdıń basqa usılı kórsetilmegen bolsa; tolıq dizim tómende berilgen.
Video kómekshi tóreshiler (VAR) qollanılatuǵın oyınlarda, eger VAR qayta kóriw oyınnıń toqtatılmawı kerek bolǵanın anıqlasa, mısalı, penalti beriw haqqındaǵı sheshim biykar etilgende, oyın nadurıs sheshim qabıl etilgen noqatta túsirilgen top penen qayta baslanadı[2].
Procedura
2019-jıldıń iyun ayınan baslap kúshke kirgen Oyın nızamlarına kirgizilgen ózgerislerge muwapıq, túsirilgen top anıq belgilengen oyınshıǵa beriledi:
- qorǵanıwshı komandanıń dárwazamanına, eger oyın toqtatılǵan waqıtta top jaza maydanında bolsa, yamasa top sońǵı ret jaza maydanında tiyilgen bolsa
- basqa barlıq jaǵdaylarda topqa sońǵı ret tiygen komandanıń oyınshısına.
Top tóreshi tárepinen oyınshı, rásmiy tulǵa yamasa sırttan kelgen adam sońǵı ret tiygen noqatta túsiriledi, eger bul jaza maydanınıń ishinde bolmasa (yamasa oyın toqtatılǵan waqıtta top jaza maydanında bolmasa). Bunday jaǵdayda top jaza maydanınıń ishinde túsiriledi.
Eki táreptiń de barlıq oyınshıları, belgilengen oyınshıdan basqa, top jerge tiymegenshe onnan 4 metr (4.4 yard) aralıqta turıwı kerek.
Top jerge tiyiwden-aq oyınǵa kirgiziledi. Hesh bir oyınshı top jerge tiymegenshe oǵan tiye almaydı. Eger top oyınshı tárepinen tiyilmesten aldın oyın maydanınan shıǵıp ketse (sonıń ishinde qálegen dárwazaǵa kirse de), túsirilgen top qayta orınlanadı[3].
Qaǵıyda buzıwlar
Eger oyınshı topqa ol jerge tiymey turıp tiyse, túsirilgen top qayta orınlanadı. Eger oyınshı topqa ol jerge tiymey turıp úziliksiz tiye berse, hám tóreshi oyınshınıń bunı qasaqana islep atırǵanına isense, bul qaǵıydanı buzıw dep esaplanıwı múmkin hám tóreshi oyınshıǵa oyınnıń qayta baslanıwın keshiktirgeni ushın sarı kartochka kórsetiwi múmkin.
Túsirilgen toptan eki hár túrli oyınshı tiymegenshe gol esaplanbaydı. Eger top eki oyınshı tiymey turıp qálegen dárwazaǵa kirse, nátiyje dárwazadan tebiw yamasa múyesh soqqısı boladı. Túsirilgen top - bul jazasız birinshi tiygen oyınshınıń ekinshi márte tiyiwine ruqsat beriletuǵın jalǵız qayta baslaw usılı.
Túsirilgen top qollanılatuǵın jaǵdaylar
Tómendegiler 2020-jılǵı Oyın Nızamlarına muwapıq oyınnıń túsirilgen top penen qayta baslanıwı kerek bolǵan jaǵdaylar:
- dárwazanıń ústińgi baǵanası ornınan qozǵalsa yamasa sınsa
- top buzılsa
- sırttan bóten adam oyın maydanına kirse[4]: 53
- oyınshı awır jaraqat alsa, eger jaraqat qaǵıyda buzıwdan bolmaǵan bolsa
- tamashagóy ısqırıp, oyınǵa kesent etse
- qosımsha top, basqa zat yamasa haywan oyın maydanına kirip, oyınǵa kesent etse
- tóreshi top tolıq dárwaza sızıǵınan ótpey turıp gol dep belgi berse
- oyınshı oyın maydanı ishinde oyınshı, komanda xızmetkeri yamasa match xızmetkeri bolmaǵan adamǵa qarsı fizikalıq qaǵıyda buzıwshılıq islese
- penalti tebiwden keyin, top dárwazamannan, dárwazanıń joqarǵı sırıǵınan yamasa baǵanalardan qaytıp oyın maydanına túsedi hám sırtqı agent tárepinen tiyilip ketedi
- top tóreshi xızmetkerine tiyip, oyın maydanında qaladı hám tómendegilerdiń biri júz beredi:
- komanda úmitli hújimdi baslaydı
- top tuwrı dárwazaǵa kirip ketedi
- toptı iyelep turǵan komanda ózgeredi
- tóreshi basqa bir sebep penen oyındı toqtatadı, biraq bul sebep Nızamlarda oyındı qayta baslaw usılı anıqlanbaǵan jaǵday boladı
Tariyxı
1888-jılı, associaciyalıq futbol nızamlarına jańa qaǵıyda qosıldı, ol boyınsha tóreshige oyın waqıtsha toqtatılǵannan keyin «toptı oyın toqtatılǵan jerde joqarıǵa ılaqtırıw» arqalı oyındı qayta baslaw huqıqı berildi. Top jerge tiymegenshe onı oynawǵa bolmaytuǵın edi. 1905-jılı, tóreshige toptı joqarıǵa emes, al «tómenge ılaqtırıw» buyırıldı, al 1914-jılı «toptı túsiriw» dep ózgertildi[5].
1984-jılı, dárwaza maydanı ishinde toptı túsiriw ushın arnawlı jaǵday qosıldı; oyın toqtatılǵan noqatta emes, al altı yardlıq sızıqtıń eń jaqın noqatında top túsiriletuǵın boldı. Bul ózgeris «tıǵızlasıw» hám «iyterisiwdi» boldırmaw ushın engizilgen edi[6].
Túsirilgen toptan gol urıw
2012-jılı, túsirilgen toptan tuwrı gol urıw qadaǵan etildi (eger túsirilgen top tuwrı dárwazaǵa kirgizilse, dárwazadan tebiw yamasa múyesh soqqısı beriletuǵın boldı). Futbol Associaciyası bul ózgeriske mınaday túsinik berdi: «Bir neshe márte 'qarsılaspaǵan' túsirilgen toplardan gollar urılǵan ... Sonnan keyin, qarsılas komanda oyındı teńlestiriw ushın oyınshılar toqtatıwǵa háreket etpesten, baslanǵısh tebiwden gol urıwǵa ruqsat beriw sıyaqlı kelispegen jaǵday payda boladı.»[7] 2016-jılı, qosımsha talap qoyıldı: top dárwazaǵa kiriwden aldın eki oyınshıǵa tiyiwi kerek; eger bul orınlanbasa, gol esaplanbaydı hám oyın dárwazadan tebiw yamasa múyesh soqqısı menen qayta baslanadı[8].
Nızam buzılǵanda qollanılatuǵın shara
1891-jılı, túsirilgen topta nızam buzılǵanda (mısalı, top jerge tiymey turıp oynalsa) qarsılas komandaǵa tuwrı emes erkin soqqı beriletuǵın edi. Bul jaza 1937-jılı alıp taslandı[9], hám onıń ornına qayta túsiriw engizildi[10].
Básekili túsirilgen toptıń biykar etiliwi
2019-jılı básekili túsirilgen top biykar etildi. Túsirilgen top ele de qollanıldı, biraq ol tómendegidey jaǵdaylarda beriletuǵın boldı:
- eger oyın toqtatılǵan waqıtta top jaza maydanında bolsa, yamasa top sońǵı ret jaza maydanında tiyilgen bolsa, qorǵanıwshı komandanıń dárwazamanına;
- barlıq basqa jaǵdaylarda, topqa sońǵı tiygen komandanıń oyınshısına.
Eki komandanıń barlıq basqa oyınshıları top jerge tiymegenshe onnan kem degende 4 metr aralıqta turıwı talap etildi.
2019-jılǵa deyin, eki táreptiń de qálegen sanlı oyınshıları túsirilgen top ushın básekilesiwge ruqsat etilgen edi. Biraq, bul siyrek júz beretuǵın edi, sebebi kóp oyınshılar sporttı mártlik penen oyındı toqtatıwdı talap etetuǵın waqıya – kóbinese jaraqat – júz bergende toptı oyınnan shıǵarıp jiberiwdi tańlaytuǵın edi. Zamanagóy oyında básekili túsirilgen toplar ayrıqsha siyrek ushırasatuǵın boldı[11]. Jaǵday sheshilgennen keyin, qarsılas komanda ádette, biraq hámme waqıtta emes, jaqsı sportta mártlik kórsetiw ushın toptı shetten kirgiziw arqalı oyınǵa qaytarǵannan soń, toptı basqa komandaǵa qaytarıp beretuǵın edi. Tóreshi oyındı toqtatqanda hám túsirilgen top júz bergende, oyın qayta baslanǵannan keyin de usıǵan uqsas toptı qaytarıw derlik bárhama ámelge asırılatuǵın edi, bunda top dáslepki iyeleriniń qorǵanıwına qaytarıp beriletuǵın edi.
Bul ózgeriske berilgen rásmiy tiykar mınaday edi: «[Aldıńǵı] túsirilgen top procedurası kóbinese ádilsiz 'paydalanılatuǵın' 'jasalma' qayta baslawǵa alıp keledi (mısalı, toptı qarsılastıń yarım maydanınıń tereń bóliminde shetten kirgiziw ushın shıǵarıp jiberiw) yamasa agressiv soqlıǵısıwǵa alıp keledi. Toptı sońǵı oynaǵan (iyelik etken) komandaǵa qaytarıw, oyın toqtatılǵanda 'joǵaltılǵandı' qayta tikleydi, tek jaza maydanında bul ápiwayıraq bolǵanlıqtan top dárwazamanǵa qaytarıladı. Sol komandanıń ádilsiz artıqmashılıq alıwınıń aldın alıw ushın, toptı alatuǵın oyınshıdan basqa eki komandanıń barlıq oyınshıları keminde 4 metr (4.5 yard) qashıqlıqta bolıwı kerek».
2019-jılǵı qaǵıyda ózgerisi jáne de toptıń match rásmiyine tiyiwi menen baylanıslı ayırım jaǵdaylarda túsirilgen top penen qayta baslawdı názerde tuttı. Burın match rásmiyleri maydannıń bir bólegi dep esaplanǵan hám top maydannan shıǵıp ketiw sıyaqlı basqa sebepler menen oyınnan shıqpasa, top rásmiy tulǵaǵa tiygende nátiyjesine qaramastan oyın dawam ete bergen. Qaǵıyda ózgerisi tóreshige, eger qanday da bir komanda toptıń rásmiyge tiyiwinen artıqmashılıq alsa, oyındı toqtatıw hám túsirilgen top beriw huqıqın beredi. Bul ózgeriske rásmiy túsinik bılay berilgen: «Eger komanda toptıń match rásmiy adamına, ásirese tóreshige tiyiwi sebepli artıqmashılıq alsa yamasa gol ursa, bul júdá ádilsiz bolıwı múmkin».
Derekler
- ↑ International Football Association Board. Laws of the Game 2019/20. Zurich: International Football Association Board.
- ↑ Floyd. «How does VAR work? A guide to video review in MLS» (en). Goal. Qaraldı: 28-iyun 2018-jıl.
- ↑ «Law 8 – The start and restart of play». FIFA. 8-oktyabr 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 4-fevral 2014-jıl.
- ↑ International Football Association Board. Laws of the Game 2020/21. International Football Association Board.
- ↑ «International Football Association Board: 1914 Minutes of the Annual General Meeting». Qaraldı: 16-oktyabr 2018-jıl.
- ↑ «International Football Association Board: 1984 Minutes of the Annual General Meeting». Qaraldı: 16-oktyabr 2018-jıl.
- ↑ «FIFA Circular no. 1302: Amendments to the laws of the Game – 2012/2013». Qaraldı: 16-oktyabr 2018-jıl.
- ↑ «Laws of the Game 2016/17». 11-sentyabr 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-sentyabr 2021-jıl.
- ↑ «International Football Association Board: 1937 Minutes of the Annual General Meeting». Qaraldı: 26-dekabr 2019-jıl.
- ↑ «International Football Association Board: 1937 Agenda of the Annual General Meeting». — „The Committee agreed that if an infringement of Law 16 [the dropped ball] is committed the referee should again drop the ball“. Qaraldı: 26-dekabr 2019-jıl.
- ↑ Sawdon-Smith. "From the middle: When did you last see a contested drop ball after a stoppage for injury?". https://www.getreading.co.uk/sport/sport-opinion/middle-you-last-see-contested-6192970.