Taslı tawlar

Taslı tawlar - Arqa Amerikadaǵı taw sisteması, Arqa Amerika Kordilera tawlarınıń shıģ's bólimi, Kanada hám AQSHtıń batısında. Arqa-batıstan qubla-shıģısqa 3200 km ge sozılǵan. Taslı tawlar 3000 mil (4800 kilometr) ge sozılǵan. Eni 700 km ge shekem. Tınısh okean menen Atlantika okeanı basseynleri arasında suw ayırģısh esaplanadı.

Kanada hám AQSH ortasındaǵı hár qıylı anıqlamalarga qarap, onıń arqa terminalı yamasa Arqa Britaniya Kolumbiyasınıń Liard dáryasınan qubladaģı Terminal dizbeginde hám Transheyadan shıģısta, yamasa Alyaska-Yukon shegarası arqalı Kanning dáryası hám Firth dáryası arasında Bofort teńizi jaģalarına qaraǵan Bruks dizbeginiń/Britaniya tawlarınıń arqa-shıģıs eteklerinde jaylasqan.

Taslı tawlardan Missuri, Kolorado, Rio-Grande, Sneyk, Arkanzas dáryaları baslanadı. Taslı tawlar 45° shegarada arqa hám qubla bólimlerge bólinedi. Uzaq sozılǵan arqa dizbekleri, tiykarınan, granitlerden dúzilgen bolip, eı biyik jeri 3954 m (Robson tawı). Qubla dizbekleri qısqa bolıp, qumtas, sazlı slanec, hák-taslardan dúzilgen. Eń biyik jeri 4399 m (Elbert tawı, Jarlı tawlardıń eń biyik noqatı). Klimatı kontinental bolıp, jıllıq jawın-shashın 1000 mm ge shekem. Dizbekler keń basseynler menen bólingen. Molibden, mıs, altın, gúmis, polimetall rudaları, neft, taskómir kánleri bar. Geyzer hám termal bulaq kóp. Arqada taw tayga toǵayları, taw tayga siyrek toǵayları, taw tundra hám tegislikler, qublada dala, toǵay, subalp iyne japıraqlı togaylar, alp otlaqları bar. Toǵaylar shegarası arqada 1500 m, qublada 3600 m biyiklikte, onnan joqarısı alp otlaqları hám turaqlı qarlar. Qar sızıǵı qublada 4000 m, arqada 2500 m biyiklikte. Oypatlıqlar landshaftı shólistanlıq hám yarım shólistanlıqtan ibarat. Jasper, Banf, Yoxo, Yellouston, Roki-Mauntin hám basqa milliy baǵlar shólkemlestirilgen.