Tibet

Tibet (/tɪˈbɛt/ ( tıńlań); Tibetshe: བོད, Lhasa dialekti IPA: Error: {{IPA}}: missing language tag Böd; Úlgi:Zh) — Shıǵıs Aziyanıń batıs bólimindegi aymaq bolıp, Tibet platosınıń úlken bólegin qamtıydı hám shama menen 470,000 kv.mil (1,200,000 km2) maydandı iyeleydi^[1]^[2]. Bul tibet xalqınıń watanı. Sonday-aq, platoda basqa etnik toparlardıń wákilleri, mısalı, monǵollar, monpa, tamang, qiang, sherpa, lhoba hám XX ásirden baslap xan qıtayları menen xueyler jasaydı^[3]. Tibet jer betindegi eń biyik aymaq bolıp, ortasha biyikligi 4,380 m (14,000 fut) quraydı^[4]^[5]. Gimalaydıń qoynında jaylasqan Tibettiń eń biyik noqatı — jer betindegi eń biyik taw Everest bolıp, onıń biyikligi teńiz dárejesinen 8,848 m (29,000 fut) joqarı^[6]. «Úlken Tibet» degen jaqınǵı atama tibet-birma tilleriniń tibet tarawında sóylewshi barlıq xalıqlardı bildiredi, bul keń aymaqqa Oraylıq Aziya respublikaları, Pákistan, Hindstan, Nepal, Butan, Bangladesh, Myanma, Qıtay Xalıq Respublikası, Mongoliya, Rossiya hám shet elde jasawshı tibet diasporasınıń wákilleri kiredi^[7]^[8].

Derekler

↑ https://www.merriam-webster.com/dictionary/Tibet yamasa Xiang yamasa Shi-dzań — Qıtaydıń qubla-batısındaǵı biyik platoda (ortasha biyikligi 16,000 fut yamasa 4877 metr) jaylasqan, Gimalaydıń arqa tárepinde hám Hindstan, Nepal, Butan hám Myanma (Birma) menen shegaralas aymaq; paytaxtı — Lxasa, maydanı 471,660 kv.mil (1,226,316 kv.km), xalqı 3,002,165 adam.
↑ The Question of Tibet and the Rule of Law, Geneva, Switzerland, 1959 — 1 bet. „The state of Tibet occupies an area of about 470,000 square miles.“
↑ Wang, Ju-Han Zoe; Roche, Gerald (16-3-2021). "Urbanizing Minority Minzu in the PRC: Insights from the Literature on Settler Colonialism" (in en). Modern China 48 (3): 593–616. doi:10.1177/0097700421995135. ISSN 0097-7004. https://figshare.com/articles/journal_contribution/14776011.
↑ «Altitude sickness may hinder ethnic integration in the world's highest places». Princeton University (1-iyul 2013-jıl). 18-mart 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-mart 2021-jıl.
↑ Wittke, J.H. «Geology of the Tibetan Plateau» (24-fevral 2010-jıl). 23-may 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-mart 2019-jıl.
↑ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration «What is the highest point on Earth as measured from Earth's center?» (EN-US). oceanservice.noaa.gov. 28-may 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 12-noyabr 2021-jıl.
↑ https://www.amazon.com/Greater-Tibet-Examination-Boundaries-Cultural/dp/1498506445 «Úlken Tibet» túsiniki sońǵı jıllarda siyasiy hám akademiyalıq ortalıqlarda payda boldı. Bul túsinik tibet xalqı, ideyaları hám mádeniyatı bar bolǵan tariyhiy hám házirgi dúnyanı túsindiriwde basqa anıqlamalardıń jetkiliksizliginen kelip shıqqan. Bul maqalalar toplamı 2013-jılı Ulaan-Baatarda ótkerilgen Xalıqaralıq Tibet Izertlewleri Assotsiatsiyasınıń XIII-shi jıynalısında «Úlken Tibet» boyınsha ótkerilgen panel sessiyasınan ilham alǵan. Oǵan jetekshi tibet ilimpazları, xalıqaralıq huqıq ekspertleri hám tibet wákillerı qatnastı. «Úlken Tibet» túsinigi tibet-birma til toparınıń tibet tarawına tiyisli tillerde sóylewshi, óz-ara baylanıs túsinigine iye hám ulıwmalıq tariyhiy gúrriń bólisiwshi barlıq xalıqlardı óz ishine aladı. Bul keń aymaqqa Oraylıq Aziya respublikaları, Pákistan, Hindstan, Nepal, Butan, Bangladesh, Myanma, Qıtay Xalıq Respublikası, Monǵoliya, Rossiya hám sheteldegi tibet diasporası kiredi. Bul túsinik hátte tibet buddizminiń wákilleri bolǵan, biraq tibet tegine iye bolmaǵan adamlardı hám buddist bolmaǵan tibet xalqın da óz ishine alıwı múmkin. Bul aymaqtıń kópshilik bólegi milodiy VII-IX ásirlerindegi tibet mádeniyatı hám siyasiy baqlaw keńeyiwine tuwrı keledi hám sol sebepli házirgi Qıtaydaǵı Tibet Avtonom Rayonınan - tibet «mádeniyat aymaǵınan» birnesh ese úlken.
↑ Wang, Lixiong „Indirect Representation Versus a Democratic System Relative Advantages for Resolving the Tibet“,. Contemporary Tibet: Politics, Development and Society in a Disputed Region. Routledge, 2005 — 114 bet. „...the whole of Tibet, sometimes called Greater Tibet.“

[1] ttps://www.merriam-webster.com/dictionary/Tibet yamasa Xiang yamasa Shi-dzań — Qıtaydıń qubla-batısındaǵı biyik platoda (ortasha biyikligi 16,000 fut yamasa 4877 metr) jaylasqan, Gimalaydıń arqa tárepinde hám Hindstan, Nepal, Butan hám Myanma (Birma) menen shegaralas aymaq; paytaxtı — Lxasa, maydanı 471,660 kv.mil (1,226,316 kv.km), xalqı 3,002,165 adam.

[2] The Question of Tibet and the Rule of Law, Geneva, Switzerland, 1959 — 1 bet. „The state of Tibet occupies an area of about 470,000 square miles.“

[3] Wang, Ju-Han Zoe; Roche, Gerald (16-3-2021). "Urbanizing Minority Minzu in the PRC: Insights from the Literature on Settler Colonialism" (in en). Modern China 48 (3): 593–616. doi:10.1177/0097700421995135. ISSN 0097-7004. https://figshare.com/articles/journal_contribution/14776011.

[4] «Altitude sickness may hinder ethnic integration in the world's highest places». Princeton University (1-iyul 2013-jıl). 18-mart 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-mart 2021-jıl.

[5] Wittke, J.H. «Geology of the Tibetan Plateau» (24-fevral 2010-jıl). 23-may 2019-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-mart 2019-jıl.

[6] US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration «What is the highest point on Earth as measured from Earth's center?» (EN-US). oceanservice.noaa.gov. 28-may 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 12-noyabr 2021-jıl.

[7] ttps://www.amazon.com/Greater-Tibet-Examination-Boundaries-Cultural/dp/1498506445 «Úlken Tibet» túsiniki sońǵı jıllarda siyasiy hám akademiyalıq ortalıqlarda payda boldı. Bul túsinik tibet xalqı, ideyaları hám mádeniyatı bar bolǵan tariyhiy hám házirgi dúnyanı túsindiriwde basqa anıqlamalardıń jetkiliksizliginen kelip shıqqan. Bul maqalalar toplamı 2013-jılı Ulaan-Baatarda ótkerilgen Xalıqaralıq Tibet Izertlewleri Assotsiatsiyasınıń XIII-shi jıynalısında «Úlken Tibet» boyınsha ótkerilgen panel sessiyasınan ilham alǵan. Oǵan jetekshi tibet ilimpazları, xalıqaralıq huqıq ekspertleri hám tibet wákillerı qatnastı. «Úlken Tibet» túsinigi tibet-birma til toparınıń tibet tarawına tiyisli tillerde sóylewshi, óz-ara baylanıs túsinigine iye hám ulıwmalıq tariyhiy gúrriń bólisiwshi barlıq xalıqlardı óz ishine aladı. Bul keń aymaqqa Oraylıq Aziya respublikaları, Pákistan, Hindstan, Nepal, Butan, Bangladesh, Myanma, Qıtay Xalıq Respublikası, Monǵoliya, Rossiya hám sheteldegi tibet diasporası kiredi. Bul túsinik hátte tibet buddizminiń wákilleri bolǵan, biraq tibet tegine iye bolmaǵan adamlardı hám buddist bolmaǵan tibet xalqın da óz ishine alıwı múmkin. Bul aymaqtıń kópshilik bólegi milodiy VII-IX ásirlerindegi tibet mádeniyatı hám siyasiy baqlaw keńeyiwine tuwrı keledi hám sol sebepli házirgi Qıtaydaǵı Tibet Avtonom Rayonınan - tibet «mádeniyat aymaǵınan» birnesh ese úlken.

[8] Wang, Lixiong „Indirect Representation Versus a Democratic System Relative Advantages for Resolving the Tibet“,. Contemporary Tibet: Politics, Development and Society in a Disputed Region. Routledge, 2005 — 114 bet. „...the whole of Tibet, sometimes called Greater Tibet.“

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]