Johann Gutenberg

[[Fayl:Gutenberg.jpg|280px|súwret]]
Tuwılǵan sánesi
Qaytıs bolǵan sánesi

Johann Gutenberg

Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (ko'birek Johann Gutenberg ismi menen belgili) (shama menen 1390-jillar - 3-Fevral' 1468), Nemis temir-ustasi ha'm oylap tabiwshisi bolg'an. Ol 1450-jillarda baspa boyinsha islegen miynetleri menen belgili, sonin' ishinde ol topografiyani oylap tabiwi menen dan'q arttirdi.
Gutenberg Mainz qalasında, sawdager Friele Gensfleisch zur Ladennin' sem'yasinda tuwildi. Gutenbergtin' a'kesi jasap turg'an jerinin' atina "zum Gutenberg" dep familiyasin o'zgertti.
Gutenberg baspa ushin metall sortin; siyalardi; (metal ha'riplerdi) ju'da' aniq teriw jolin; ha'm baspa mashinanin' jan'a tu'rin oylap tapti. Ol baspa mashinasinin' pikirin vino islep shig'ariwshilardin' press mashinasinan aldi. Ko'plegen adamlar Gutenbergti qozg'aliwshi teriw baspa isin oylap tapti dep oylaydi, lekin ol aldin Qitayda oylap tabilg'an edi; baspani ko'rin'.
Qozg'almali baspadan aldin adamlar blokli baspadan paydalandi. Blokli baspada basip shig'ariwshi mashina bir bo'lek metal yamasa ag'ashtan toliq bir bet basilip shig'ar edi. Qozg'almali baspa mashinada, bo'lek ha'ripler (A, B, C ...) metal yamasa ag'ashtan islendi, ha'm olar ha'r qiyli so'zlerde qayta qayta paydalaniliwi mu'mkin boldi. Birgelikte alip qarag'anda, Gutenbergtin' oylap tabiwlari basip shig'ariwdi tezletti. Renessans Evropada informatsiya jariliwi ju'zege keldi - qisqa waqit ishinde adamlar ko'plep jan'a kitaplar basip shig'ardi.
Jan'a kitaplardin' ko'plep sanda basiliwina Gutenberg basip shig'arg'an Bibliya - Gutenberg Bibliyasi - sebep boldi.Bul adamlar ko'p sanda basip shig'arg'an birinshi Bibliya edi; onin' basip shig'ariwin Gutenberg 1455-jildin' 23-Fevral'inda baslag'an. Gutenberg isbilermenlikti bilmegenligi sebepli o'zinin' oylap tabiwinan ko'p aqsha isley almadi. Onin' nizam menen problemalari bolip, mashinalarin ozinin' sherigi Johann Fustqa aldirip qoydi. Sol waqittag'i Arxiepiskop Gutenbergke ashindi, ha'm og'an ha'r jili kiyimler, vino, ha'm aziq-awqatlar menen napaqa beriwge wa'de berdi. Gutenberg 1468-jili Mainz, Germaniyada qaytis boldi.
O'z waqtinda Gutenberg tabisqa erispedi, lekin onin' oylap tabiwi ju'da' a'hmiyetli boldi. Qisqa waqit ishinde, jan'aliqlar ha'm kitaplar Evropa boylap ju'da' tez tarqala basladi. Ilimpazlar bir biri menen jaqsi baylanisa aldi, ha'm na'tiyjede ilim ha'm texnologiya tez rawajlana basladi. Ko'plep adamlar oqiwdi u'yrendi.
Bu'gingi ku'nde elege shekem Gutenberg Bibliyasinan 60 danasi saqlanip qalg'an. Olar qozg'almali baspa mashinadan shiqqan en' eski kitaplar esaplanadi.
Gutenberg Galaktikasi ha'm Gutenberg Proekti Gutenbergtin' ati menen ataladi. AQSHtag'i Gutenberg, Ayova qalası onin' atina qoyilg'an.