Programmalastırıw ortalıǵı (IDE)
Programmalastırıw ortalıǵı yamasa IDE - ádette integraciyalanǵan islep shıǵıw ortalıǵı (inglisshe {{{1}}}IDE - integrated development environment) dep ataladı. Ol programmalıq támiynattı islep shıǵıwǵa arnalǵan keń kólemli qurallardı támiyinleytuǵın programmalıq támiynat programması. IDE ádette kem degende ashıq kod redaktorınan, dúziwdi avtomatlastırıw qurallarınan hám dúzetiwshiden ibarat. IntelliJ IDEA, Eclipse hám Lazarus sıyaqlı ayırım IDE-de kerek kompilyator, interpretator yamasa ekewi de bar; SharpDevelop hám NetBeans sıyaqlılarda joq.
IDE hám keńirek programmalıq támiynattı islep shıǵıw ortalıǵınıń basqa bólimleri arasındaǵı shegara durıs anıqlanbaǵan; geyde grafikalıq paydalanıwshı interfeysin (GUI) dúziwdi jeńilletiwge arnalǵan versiyalardı basqarıw sisteması yamasa hár túrli qurallar biriktirilgen. Kóplegen zamanagóy IDE-de sonıń menen qatar obyektke baǵdarlanǵan programmalıq támiynattı jaratıwdı qollanıwǵa arnalǵan klass brauzeri hám klassiyerarxiyalıq diagramması bar.
Sholıw[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Integraciyalasqan islep shıǵıw ortalıqları uqsas paydalanıwshı interfeysleri bar tıǵız integraciyalasqan komponentlerdi támiyinlew arqalı baǵdarlamashınıń ónimliligin arttırıwǵa arnalǵan. IDE barlıq islep shıǵıw orınlanatuǵın jalǵız programmanı usınadı. Bul programma ádette programmalıq támiynattı jaratıwǵa, ózgertiwge, kompilyaciyalawǵa, jaylastırıwǵa hám dúzetiwge arnalǵan kóplegen imkaniyatlardı támiyinleydi. Bul vi, GDB, GNU Compiler Collection yamasa make sıyaqlı baylanıslı emes qurallardı paydalanıp programmalıq támiynattı islep shıǵıwdan parıq qıladı.
IDE maqsetiniń biri bir neshe islep shıǵarıwshı utilitalardı biriktiriw ushın kerekli konfiguraciyanı azaytıw bolıp tabıladı. Onıń ornına bir integraciyalasqan birlik sıyaqlı imkaniyatlar jıynaǵın beredi. Ornatıw waqtın qısqartıw baǵdarlamashınıń ónimliligin arttırıwı múmkin, ásirese IDE paydalanıwdı úyreniw barlıq jeke qurallardı qol menen biriktiriw hám úyreniwden tezirek bolatuǵın jaǵdaylarda. Barlıq islep shıǵıw tapsırmalarınıń anaǵurlım tereń integraciyası ornatıw tapsırmalarına járdemlesiw menen birge ulıwma ónimlilikti jaqsılawǵa imkaniyat beredi. Mısalı kodtı qayta islewde úziliksiz analizlewge boladı, bul sintaksislik qáteler kirgizilgende tez keri baylanıstı támiyinleydi, usılayınsha baǵdarlamashılarǵa IDE járdemi menen kodtı tezirek hám ańsat qayta islewge imkaniyat beredi.
Ayırım IDE belgili bir programmalastırıw tiline arnalǵan, bul tildiń programmalastırıw paradigmalarına sáykes keletuǵın qásiyetler jıynaǵına imkaniyat beredi. Degen menen, kóplegen bir neshe tilli IDE bar.
Házirgi zamanagóy IDE-lerdiń kópshiligi grafikalıq bolǵanı menen, Turbo Pascal sıyaqlı tekstli IDE-ler Microsoft Windows hám X Window System (X11) sıyaqlı ayna sistemalarına bar bolǵanǵa shekem ataqlı boldı. Olar jiyi qollanılatuǵın buyrıqlardı (komandalardı) yamasa makroslardı orınlaw ushın ádette funkcional klavishlerdi operativ klavishlerdi paydalanadı.
Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Bul IDE-di dáslebinde konsol yamasa terminal arqalı jazıw múmkin boldı. Programmalar kompilyatorǵa yamasa assemblerge perfokartalar, qaǵaz lenta h.t.b. arqalı jiberilgenlikten burınǵı sistemalar birewin qollay almadı. Dartmouth BASIC IDE járdemi menen jaratılǵan birinshi til boldı. Atalǵan IDE buyrıqqa (komandaǵa) tiykarlanǵan, sonlıqtan grafikalıq paydalanıwshı interfeysi payda bolǵannan keyin ataqlı menyuge tiykarlanǵan grafikalıq IDE-ge uqsamadı. Degen menen, ol redaktorlawdı, fayllardı basqarıwdı, toplawdı, qayta islewdi hám zamanagóy IDE-ge sáykes orınlawdı biriktirdi.
Maestro I - Softlab Munich kompaniyasınıń ónimi hám programmalıq támiynattı jaratıwdıń dúnyadaǵı birinshi integraciyalanǵan fortalıǵı boldı. Maestro I pútkil dúnya boyınsha 22 000 baǵdarlamashı ushın ornatıldı. 1989 jılǵa shekem Germaniyada 6000 ornatıw bar edi. Maestro1970 hám 1980 jılları usı tarawda dúnyajúzlik jetekshige aylandı. Házirgi waqıtta aqırǵı Maestro-nıń birin Texastaǵı Arlington Informaciyalıq texnologiyalar muzeyinen tabıwǵa boladı.
Plagin koncepciyası bar dáslepki IDE-lerdiń biri Softbench boldı. 1995 jılı Computerwoche IDE qollanıwdı baǵdarlamashılar jaqsı qabıllamadı, óytkeni bul olardıń dóretiwshiligin qorshaydı dep túsindirdi.
2023 jıl avgusttaǵı jaǵday boyınsha Google Izlewde eń kóp izlengen IDE-lar Visual Studio, Visual Studio Code hám Eclipse edi.[1]
Sintaksisti bóleklew[redaktorlaw | derekti jańalaw]
IDE redaktorı ádette sintaksisti bóleklewdi (ingl. syntax highlighting) támiyinleydi, ol strukturalardı da, tildiń gilt sózlerin de, vizual túrde ayqın reńler menen shrift effektleri bar sintaksislik qátelerdi de kórsete aladı.[2]
Tildi qollaw[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Ayırım IDE bir neshe tillerdi qollaydı, mısalı GNU Emacs, IntelliJ IDEA, Eclipse, MyEclipse, NetBeans, MonoDevelop yamasa PlayCode.
Alternativ tillerdi qollaw kóbinese plaginler arqalı támiyinlenedi, bul olardı bir IDE-de bir waqıtta ornatıwǵa imkaniyat beredi. Mısalı, Flycheck - GNU Emacs 24 ten 39 tilge qollaw bar zamanagóy tekseriw keńeytpesi.[3] Taǵı bir mısal JDoodle, 76 dan aslam tildi qollaytuǵın bultqa tiykarlanǵan onlayn IDE.[1] Eclipse hám Netbeans C/C++, Ada, GNAT (mısalı, AdaGIDE), Perl, Python, Ruby hám PHP plaginleri bar, olar fayl keńeytpesi, ortalıq yamasa proekt parametrleri tiykarında avtomat túrde tańlanadı.
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ „TOP IDE Top Integrated Development Environment index“. pypl.github.io. Qaraldı: 8-avgust 2023-jıl.
- ↑ „Course CS350 Integrated Development Environments“. cs.odu.edu. Old Dominion University. Qaraldı: 10-oktyabr 2018-jıl.
- ↑ „Introduction - Flycheck 0.18-cvs“. Read the Docs. 10-mart 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 10-mart 2014-jıl.