Shayıq Abbas Wáliy mavzoleyi
Úlgi:Bino bilgiqutisiShayıq Abbas Wáliy mavzoleyi (yaki Shayıq Abbas Wáliy maqbarası, Shabbaz baba ziyarat ornı[1]) — Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Beruniy rayonındaǵı tariyxiy esteligi. Mavzoleyi XII—XIV hám de XXI ásirler dawamında rawajlanǵan bolıp, búgingi kúnde „Xorezm“ máhállesindegi Shayıq Abbas Wáliy áwliyesi, Shayıq Abbas Wáliy jome meshiti aymaǵında jaylasqan.
Shayıq Abbas Wáliy mavzoleyi Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesi qararı menen 2019-jıl 4-oktyabrde Materiallıq mádeniy miyrastıń kóshpes múlik obyektleri milliy dizimine kiritilgen hám davlat qáwipsizligine alınǵan[2]. Házirde Qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniy miyras basqarması operativ basqarıw huqıqı tiykarında mámleket múlki esaplanadı[3].
Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]
Shayıq Abbas Wáliydiń tiykarǵı atı Shayıq Mazguriddin ibn Musa ibn Muxammed ibn Abdulla ibn Abbas bolıp tabıladı. Bul shaxstıń shejiresi Muhammed payǵambardıń ámekisi Abbasqa barıp taqalıwı ráwiyat etiledi. Shayıq Abbas Wáliy eramızǵa shekemgi 732-jılı Arabiyada tuwılǵan.
Shayıq Abbas 40 jasında, yaǵnıy 772-jılda óz anası menen Xorezmge, sol dáwirlerde mádeniyat oraylarınan biri bolǵan paytaxt qala Katǵa kóship kelgen. Shayıq bul jerde turaqlı jasap qalǵan, bul jerde úylenip, on dana perzent kórgen. Shayıq Abbas jasaǵan dáwir zardushtiylik dininiń ele bar bolǵan dáwirine tuwrı keledi. Usınıń sebebinen Shayıq Abbas pútkil kúsh-ǵayratın zardushtiylik dininde bolǵan xalıqtıń bir bólegine Quran, Hádis, sháriyat nızamları túsindiriw arqalı olardı islam dinine kirgiziwge sarıplaǵanı dereklerde keltirilgen[4].
XIX ásir baslarına kelip, óz waqıtında Anushaxan tárepinen qurdırılǵan qorǵandı Ámiwdárya aǵımı juwıp ketkenen keyin, jańa Katta jasawshı xalıq dáryanıń oń jaǵasında jaylasqan Shayıq Abbas Wáliy mazarına kelip ornalasqan. Sonnan keyin bul jerlerde Shabbaz dep atala baslaǵan. 1957-jıldan keyingi jıllarda Shabbaz qalashasına Beruniy atı berilgen. Bunnan ayqın boladı, mavzoley aymaǵı búgingi Beruniy qalasınıń tiykarın shólkemlestirgen[5].
Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]
- ↑ J. Hakimniyazov, I. Seytbaev, R. Ismetov. Qoraqalpogʻiston hududidagi ziyoratgohlar. «Bilim», 2023-yil.
- ↑ „Тарихий, бадиий ёки ўзга маданий қимматлилиги туфайли гаров ва ипотека қўлланилиши мумкин бўлмаган объектлар рўйхати (ЎзР ВМ 05.12.2014 й. 335-сон қарорига илова) | Majburiyatlar va shartnomalar toʻgʻrisidagi umumiy qoidalar | Oʻz kuchini yoʻqotgan hujjatlar | Fuqarolik va oila qonunchiligi | OʻzR KonunchiligiMaʼlumotlar tizimi „Tarixiy, badiiy yoki oʻzga madaniy qimmatliligi tufayli garov va ipoteka qoʻllanilishi mumkin boʻlmagan obʼektlar roʻyxati (OʻzR VM 05.12.2014 y. 335-son qaroriga ilova)“ | NRM.uz“. Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.
- ↑ „846-сон 04.10.2019. Moddiy madaniy merosning ko‘chmas mulk obyektlari milliy ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida“ (uz-Latn-UZ). Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.
- ↑ „Qoraqalpogʻiston Respublikasi | Uzbekistan Travel“ (uz). Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.
- ↑ „Kot haqida — U kim, bu nima“ (uz-UZ). Qaraldı: 30-oktyabr 2023-jıl.