Aq terek pe kók terek

Milliy oyın- Aq terek pe kók terek

Milliy balalar oyınlarınıń biri~«Aq terek pe, kók terek oyını erte uaqıtlardan berli bolǵan oyınlardıń biri. Xázirgi kúnlerimizde de bul oyınlardı balalar oynaydı.

Burınları bul oyın eresek qız-jigitler oyını da bolǵan.

Oyınǵa qatnasıushılar sanı kópshilikti quraytuǵın bolǵanlıqtan, bul dalada oynalatuǵın oyınlar túrine kiredi.

OYIN ShÁRTLERI:

«Aq terek pe, kók terek» oyınına qatnasıushılar eki toparǵa bólinedi xám belgili bir ara qashıqlıqta qarama-qarsı turadı.

Oyınǵa qızlar da, er balalar da qatnasa aladı. Ara qashıqlıǵı eń az degende 20-25 metrdey bolıuı tiyis.

Eki jaqta óz «tutqın»ların saqlaytuǵın arnaulı sheńber sızıp qoyadı. Shek taslanıp, baslaushı bolıp saylanǵan bala shek túsken tárepten oyındı baslaydı.

Basqarıushı:

~Aq terek pe, kók terek, Bizden sizge kim kerek?--dep ekinshi topardan soraydı.

Oǵan ekinshi tárepten:

~Ózi shaqqan, ózi epli, Beriń bizge Murattı,--dep qarsı táreptiń bir oyınshısın soraydı.

Atı atalǵan bala ekinshi toparǵa qaray juuıradı, sol topardaǵılar alaqanın jayıp turadı. Shaqırılǵan oyınshı saptıń aldın kesip ótip, ózin quuıp jete almaydı au degen bireudi tańlap, alaqanına urıp, keynine qarap qashadı. Jetkermey ketse óz toparına aman-esen qosıladı. Izinen quuıp jete almaǵan balanı óz toparınıń «tutqını etip, sheńberge turǵızadı. Eger quuıp kiyatırǵan bala qashqan balanı uslasa, onda ol «tutqın» bolıp sheńberge túsedi. Bul tutqınlardı sońǵı shaqırılǵan balalar qashıp kiyatırıp, sheńberdegi óz toparlasına qolın tiygizip qutqarıp alıu xuqına iye.

Oyınnıń juumaǵında kim qansha «tutqın»dı qolǵa túsirgenine qarap, sanı kóp tárep jeńimpaz esaplanadı. Bul jerde tek sheńberde turǵanlar esaplanıp, qutqarılǵan «tutqın»lar esaplanbaydı.

Burınǵı uaqıtları bul oyınǵa eresek jastaǵı qız-jigitler qatnasatuǵın bolǵanlıqtan, ózine ılayıqlı aytımları bolıp, eki tárepte bir-birine sol aytımlar menen juuap bergen:

~Tem-tem, tem etken, Tebingiden ter ótken, Qanjıǵadan qan ótken, Qaraǵay basın qayırǵan, Qalmaqtan jılqı ayırǵan, Ay kerek au, ay kerek, Aydıń júzi dóńgelek, Aq terek pe, kók terek, Anau turǵan Eshbaydıń ózi kerek,--degendey aytım túrleri aytılǵan.

Oyınnıń balalar ushın tárbiyalıq áxmiyeti:--oyında balalardan shaqqanlıq, ziyreklik talap etiledi. Óz toparın jeńiliske ushıratpau ushın óziniń bar talantın jumsau talap etiledi xám juuırıu, sergek bolıu,sapta tura biliu sıyaqlı dene shınıqtırıu túrleri ámelge asırıladı. Balanıń ziyrekligi jetilisedi, xár bir elementti kózden qashırmau ádetlerin úyrenedi.