Al-Qudıs: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
k r2.7.3) (бот изменил: fa:بیتالمقدس на fa:اورشلیم |
k Bot: Migrating 166 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1218 (translate me) |
||
| Qatar No 23: | Qatar No 23: | ||
[[Su'wret:Panorámica de Jerusalén desde el Monte de los Olivos.jpg|center|thumb|800px|Ierusalim panoramasi]] |
[[Su'wret:Panorámica de Jerusalén desde el Monte de los Olivos.jpg|center|thumb|800px|Ierusalim panoramasi]] |
||
[[af:Jerusalem]] |
|||
[[als:Jerusalem]] |
|||
[[am:እየሩሳሌም]] |
|||
[[an:Cherusalem]] |
|||
[[ang:Ierusalem]] |
|||
[[ar:القدس]] |
|||
[[arc:ܐܘܪܫܠܡ]] |
|||
[[arz:القدس]] |
|||
[[ast:Xerusalén]] |
|||
[[av:Байтул Макъдис]] |
|||
[[az:Yerusəlim]] |
|||
[[bar:Jerusalem]] |
|||
[[bat-smg:Jerozalė]] |
|||
[[be:Горад Іерусалім]] |
|||
[[be-x-old:Ерусалім]] |
|||
[[bg:Йерусалим]] |
|||
[[bjn:Baitul Maqdis]] |
|||
[[bn:জেরুসালেম]] |
|||
[[bo:ཇེ་རུ་ས་ལེམ།]] |
|||
[[br:Jeruzalem]] |
|||
[[bs:Jerusalem]] |
|||
[[ca:Jerusalem]] |
|||
[[cbk-zam:Jerusalén]] |
[[cbk-zam:Jerusalén]] |
||
[[ceb:Jerusalen]] |
|||
[[ckb:ئورشەلیم]] |
[[ckb:ئورشەلیم]] |
||
[[crh:Qudus]] |
|||
[[cs:Jeruzalém]] |
|||
[[csb:Jerozolëma]] |
|||
[[cu:Їєроусалимъ]] |
|||
[[cv:Иерусалим]] |
|||
[[cy:Jeriwsalem]] |
|||
[[da:Jerusalem]] |
|||
[[de:Jerusalem]] |
|||
[[diq:Urşelim]] |
|||
[[dsb:Jeruzalem]] |
|||
[[dv:ޤުދުސް]] |
|||
[[el:Ιερουσαλήμ]] |
|||
[[en:Jerusalem]] |
|||
[[eo:Jerusalemo]] |
|||
[[es:Jerusalén]] |
|||
[[et:Jeruusalemm]] |
|||
[[eu:Jerusalem]] |
|||
[[ext:Jerusalén]] |
|||
[[fa:اورشلیم]] |
|||
[[fi:Jerusalem]] |
|||
[[fiu-vro:Jeruusalemm]] |
|||
[[fj:Jerusalemi]] |
|||
[[fo:Jerúsalem]] |
|||
[[fr:Jérusalem]] |
|||
[[fy:Jeruzalim]] |
|||
[[ga:Iarúsailéim]] |
|||
[[gan:耶路撒冷]] |
|||
[[gd:Ierusalem]] |
|||
[[gl:Xerusalén]] |
|||
[[gn:Herusalẽ]] |
|||
[[got:𐌹𐌰𐌹𐍂𐌿𐍃𐌰𐌿𐌻𐍅𐌼𐌰]] |
|||
[[gv:Jerusalem]] |
|||
[[hak:Yâ-lu-sat-lâng]] |
|||
[[he:ירושלים]] |
|||
[[hi:यरुशलम]] |
|||
[[hif:Jerusalem]] |
|||
[[hr:Jeruzalem]] |
|||
[[hsb:Jeruzalem]] |
|||
[[hu:Jeruzsálem]] |
|||
[[hy:Երուսաղեմ]] |
|||
[[ia:Jerusalem]] |
|||
[[id:Yerusalem]] |
|||
[[ig:Jerusalem]] |
|||
[[ilo:Herusalem]] |
|||
[[io:Ierusalem]] |
|||
[[is:Jerúsalem]] |
|||
[[it:Gerusalemme]] |
|||
[[ja:エルサレム]] |
|||
[[jv:Yérusalem]] |
|||
[[ka:იერუსალიმი]] |
|||
[[kab:Orcalim]] |
|||
[[kk:Әл-Құдыс]] |
|||
[[kl:Jerusalem]] |
|||
[[kn:ಜೆರುಸಲೆಂ]] |
|||
[[ko:예루살렘]] |
|||
[[ku:Orşelîm]] |
|||
[[kv:Иерусалим]] |
|||
[[kw:Jerusalem]] |
|||
[[ky:Кудус]] |
|||
[[la:Hierosolyma]] |
|||
[[lad:Yerushalayim]] |
|||
[[lb:Jerusalem]] |
|||
[[lez:Иерусалим]] |
|||
[[li:Jeruzalem]] |
|||
[[lij:Gerusalemme]] |
|||
[[lmo:Gerüsalem]] |
|||
[[ln:Yerusalémi]] |
|||
[[lt:Jeruzalė]] |
|||
[[lv:Jeruzaleme]] |
|||
[[mdf:Ерусалим]] |
|||
[[mhr:Иерусалим]] |
|||
[[mk:Ерусалим]] |
|||
[[ml:ജെറുസലേം]] |
|||
[[mn:Иерусалим]] |
|||
[[mr:जेरुसलेम]] |
|||
[[ms:Baitulmuqaddis]] |
|||
[[mwl:Jarusalen]] |
|||
[[my:ဂျေရုဆလင်မြို့]] |
|||
[[nah:Ierusalem]] |
|||
[[nds:Jerusalem]] |
|||
[[nl:Jeruzalem]] |
|||
[[nn:Jerusalem]] |
|||
[[no:Jerusalem]] |
|||
[[nov:Jerusalem]] |
|||
[[nrm:Jérusalem]] |
|||
[[oc:Jerusalèm]] |
|||
[[or:ଜେରୁଜେଲମ]] |
|||
[[os:Иерусалим]] |
|||
[[pa:ਜੇਰੂਸਲਮ]] |
|||
[[pap:Herusalem]] |
|||
[[pl:Jerozolima]] |
|||
[[pnb:یروشلم]] |
|||
[[ps:بيت المقدس]] |
|||
[[pt:Jerusalém]] |
|||
[[qu:Yerushalayim]] |
|||
[[rm:Jerusalem]] |
|||
[[ro:Ierusalim]] |
|||
[[roa-tara:Gerusalemme]] |
|||
[[ru:Иерусалим]] |
|||
[[rue:Єрусалим]] |
|||
[[rw:Yerusalemu]] |
|||
[[sah:Иерусалим]] |
|||
[[sc:Gerusalemme]] |
|||
[[scn:Girusalemmi]] |
|||
[[sco:Jerusalem]] |
|||
[[sh:Jeruzalem]] |
|||
[[simple:Jerusalem]] |
|||
[[sk:Jeruzalem]] |
|||
[[sl:Jeruzalem]] |
|||
[[sm:Ierusalema]] |
|||
[[so:Qudus]] |
|||
[[sq:Jerusalemi]] |
|||
[[sr:Јерусалим]] |
|||
[[srn:Jerusalem]] |
|||
[[stq:Jerusalem]] |
|||
[[su:Yerusalem]] |
|||
[[sv:Jerusalem]] |
|||
[[sw:Yerusalemu]] |
|||
[[ta:யெரூசலம்]] |
|||
[[te:జెరూసలేం]] |
|||
[[tg:Уршалим]] |
|||
[[th:เยรูซาเลม]] |
|||
[[tk:Iýerusalim]] |
|||
[[tl:Herusalem]] |
|||
[[tpi:Yerusalem]] |
|||
[[tr:Kudüs]] |
|||
[[tt:Иерусалим]] |
|||
[[ug:يېرۇسالېم]] |
|||
[[uk:Єрусалим]] |
|||
[[ur:بیت المقدس]] |
|||
[[uz:Quddus]] |
|||
[[vec:Hierusalem]] |
|||
[[vep:Jerusalim]] |
|||
[[vi:Jerusalem]] |
|||
[[vo:Hierusalem]] |
|||
[[wa:Djeruzalem]] |
|||
[[war:Jerusalén]] |
|||
[[yi:ירושלים]] |
|||
[[yo:Jerúsálẹ́mù]] |
|||
[[zea:Jeruzalem]] |
|||
[[zh:耶路撒冷]] |
|||
[[zh-min-nan:Iâ-lō͘-sat-léng]] |
|||
[[zh-yue:耶路撒冷]] |
|||
00:04, 2013 j. marttıń 8 waqtındaǵı nusqası
Yerusalim (ivritshe: יְרוּשָׁלַיִם, القُدس) İsraildin' paytaxtı esaplanadı, xalıqaralıq ja'miyet ta'repinen ta'n alınbag'an bolsada. Ol dun'yadag'ı adamlar u'ziliksiz jasap kelgen en' ayyemgi qalalarının' biri.
Yerusalimen' u'lken u'sh din - Ma'sixshilik, İslam ha'm Yahudiylik - ushin muqaddes qala esaplanadı. Ol Bibliyalıq waqıtlarda evreylerdin' diniy ha'm siyasiy orayı bolg'an. Bul qala xristianlar ushin da a'hmiyetli sebebi İysa Ma'sixtin' o'mirindegi ko'p waqıylar usı jerde bolg'an. Musulmanlardın' iseniwinshe Muhammad Payg'ambar usı jerde aspan'ga (mirajg'a) ko'terilgen.
Yerusalim Jer Orta Ten'izinen 64 kilometr qashıqlıqta jaylasqan. Ol a'tiraplarında ko'p oypatlıqları bar to'beshikli qala esaplanadı.
Tariyxı
Ierusalim ju'da' eski qala. Ol u'sh din ushin ju'da a'hmiyetli: Iudaizm, Xristian dini ha'm Islam dini. Bibliada jaziliwinsha Izraildin' ekinshi patshasi Dawit Patsha bul qalani butparastlardan tartip alg'an ha'm o'z sarayin salg'an. Dawittin' uli Solomon Patsha Ierusalimde Xram qurdi. Keyinirek Iudanin' bas qalasi bolip turg'an waqitta, Ierusalim Vavilon patshasi Nebuchadnezzar II ta'repinen qiyratildi. Dawit Patsha sarayi ha'm Solomon Xrami o'rtep jiberildi ha'm evreyler Vavilong'a alip ketildi. Jetpis jildan keyin Persiya Patshasi Kir evreylerge Ierusalimge qaytiwina ha'm Xramdi qayta quriwg'a ruxsat beredi.
Keyinirek qala Rimliler ta'repinen basip alindi. Rim Imperatorina bag'ing'an Ulli Patsha Gerod, evreylerge unaw ushin Xramdi u'keytti. Xram ullilig'i ha'm suliwlig'i menen dan'q shig'ardi. Iysa Masix b.e. 33 jil a'tirapinda Ierusalimde o'lgen. B.e. 70-jilinda evreyler Rimlilerge qarsi ko'terilis qildi, biraq Rimliler qalani ha'm Xramdi qiyratti. Ierusalimde jasag'an evreyler qulg'a aylandi. Rimliler Ierusalimdi Latin at penen atadi. Sonnan berli Xram qayta qurilmadi, ha'm onin' tek g'ana diywalinin' bo'legi ha'zirge shekem saqlang'an.
Rim Imperiasi ekige bo'linip ketkennen keyin Ierusalim Vizantiya Imperiasina tiyisli boldi. Keyinirek olardan Musulmanlar basip aldi. Musilmanlar Muhammad Payg'ambar Ierusalimde beyishke barg'an dep isendi.
Keyinirek, Rim Papasi Ierusalimdi qaytarip aliw maqsetinde Batis Evropadan Krest atlanisshilarin jiberdi. Olar azg'ana waqit bul maqsetke eristi, biraq aqirinda Sarakenlerge ta'slim boldi. 20-a'sirge shekem Ierusalim Osman Imperiyasinin' bo'legi bolip keldi.
Ierusalimnin' "Taza Qalasi" eski tas diywallarda sirtta jaylasqan bo'legi esaplanadi. Taza qala 1800 jillarda salinip basladi. Mishkenot Sha'annanim, Mea Shearim, ha'm Buxara bo'legi taza qalanin' en' birinshi rayonlarinan esaplanadi.
1949-jili, Arab-Izrail' Urisinin' aqirinda, Ierusalim Izrail' ha'm Iordania ta'repinen bo'lip alindi. Izrail' qalanin' batis ta'repine iyelik etti. Iordania Eski Qalani o'zine qamtig'an shig'is ta'repine iyelik etti. Izrail' 1967-jili Alti Ku'nlik Urista qalani tolig'i menen basip aldi. Bu'gingi ku'nde Palestinalilar ha'm Izraillilar Ierusalimdi o'zlerinin' bas qalasi dep esaplaydi.
