Birlesken Arab Ámirlikleri ushın derekti kóriw

'''Birlesken Arab Ámirlikleri''' ([[BAÁ]]; arabsha: اَلْإِمَارَات الْعَرَبِيَة الْمُتَحِدَة) - [[Batıs Aziya]]daǵı (Jaqın Shıǵıstaǵı) mámleket. Ol Arabstan yarım atawınıń shıǵıs ushında jaylasqan hám Umman hám [[Saudiya Arabstanı]] menen shegaralas, Parsı qoltıǵında Qatar hám [[Iran]] menen teńiz shegarasına iye. [[Abu Dabi]] mámlekettiń paytaxtı, eń kóp xalqı bolǵan Dubay bolsa xalıqaralıq oray esaplanadı. [[BMSh]] aǵzası. Mámleketti basqarıw forması absolyut monarxiya. Maydanı 82,880 km². Milliy pul birligi - dirham (AED). Rásmiy dini - islam. Musulmanlar - 96%, basqalar - 4%.

==Xalqı==
BAÁ xalqı - 5,1 mln adam (2010). Etnikalıq quramı: arablar - 20%, arab áleminen sırttaǵı aymaqlar, yaǵnıy Evropa, Hindstan hám [[Qubla-shıǵıs Aziya]] mámleketlerinen - 80%. Xalıqtıń 33% i hayallar, 67% i er adamlar.

==Tili==
Rásmiy tili arab tili, bunnan tısqarı inglis, hind, urdu hám parsı tillerinen de paydalanıladı. Sońǵı jıllarda Dubayǵa rus turistlerdiń saparı kópligi sebepli mıymanxanalarda jumısshılar rus tillerinde de sóylesip atır.

==Geografiyası== 
BAÁ Parsı hám Omon qoltıǵında Arab yarım atawınıń shıǵıs bóleginde jaylasqan. Saudiya Arabstanı Korolligi, Qatar hám Omon Sultanlıǵı menen shegaralas. BAÁ 7 ámirlik (xanlıq) ten ibarat: Abu -Dhabi, Ajman, Dubay, Ras Al-Hayma, Fujeyra, Um Al-Quvayn, Sharja.

==Tiykarǵı orınları==
Dubay (bul jer júdá qızıqlı sanaatlasqan dem alıw ornı: akvapark, haywanat baǵı, Dubay tariyxıy muzeyi, mámlekettegi eń úlken sawda orayı bar), Sharja, Ras Al-Hayma, Abu-Dhabi, Fujeyra, Um Al-Quvayn. Tiykarǵı turistlik orayları: Abu-Dhabi, Ajman, Jumeyra, Dubay, Ras Al-Hayma, Fujeyra, Um Al-Quvain, Sharja.

==Jumıs waqtı==
Ádettegi jumıs kúni eki máwsimde 8 saat: azannan 13:00 ge shekem hám 16:00 den keshke shekem. Piyshembi - qısqa kún, juma - dem alıs kúni.

==Bayram hám demalıs kúnleri==
* 2-dekabr (Ǵárezsizlik kúni);
* 1-yanvar (Jańa jıl);
* 6-avgust - Zaid shayıqlıqqa qabıl etilgen kún.

==Diniy bayramlar==
* Iyd Al-Fitr - Ramazan tamamlanǵannan keyin;
* Iyd Al-Adxa - musulmanlardıń qurbanlıq bayramı;
* Musulman kalendarı boyınsha jańa jıl;

==Ekonomikası==
BAÁ JIÓ niń ósiwi 2010-jılǵa salıstırǵanda 3,2%, Inflyaciyanıń túsiwi bolsa 1%. BAÁ ekonomikalıq ósiwi 2010-jılda 3,2%, onıń úlken bólegi neft bolmaǵan sektorlardan, inflyaciyanıń túsiwi 1% kútilmekte - deydi Mámleket Ekonomika mMinistri. JIÓ niń ósiwinde 71% neftsiz ónimlerge tuwrı keledi, 2008-jılda bul kórsetkish 66,5% edi, - deydi Sultan bin Said Al Mansuriy. Sawda shólkemleri OPEC hám WTO. Tiykarǵı import sherikleri: Qıtay 12,9%, Hindstan 12%, AQSh 8,6%, Yaponiya 6%, Túrkiya 4,4%, Italiya 4,2%. Qarızı: $128,6 million (2009-jıl dekabr maǵlıwmatı), Mámleket qarızı: 47,2%, zıyanı: $54,68 mlrd. (2009). JIÓ de awıl xojalıǵı (1,6%), sanaat (61,8%), xizmet kórsetiw (36,6%) tarawınıń úlesi. Jumıssızlıq 12,7%.

* Tiykarǵı sanaatları: Neft, balıqshılıq, alyuminiy, cement, kemasazlıq, qayıqsazlıq, tigiwshilik, toqımashılıq.
* Eksport tovarları: Neft hám neft ónimleri, tábiyiy gaz, qurǵatılǵan balıq.
* Tiykarǵı eksport sherikleri: Yaponiya 26,5%, Qubla Koreya 10,9%, Hindstan 10,7%, Iran 7,5%, Tayland 6,1%.
* Import ónimleri: mashina texnologiyaları, ximiyalıq ónimler, azıq-awqat.

==Bajıxana==
Birlesken Arab Ámirlikleri bajıxanası júz jıllardan berli qollanılıp kelinedi. Tariyxqa názer taslaytuǵın bolsaq, BAÁ niń bajıxana shegarası Shayh Zaid bin Sultan hám Shayh Rashid bin Al Maktoumlar (ol Dubaydıń hákimi edi) dáwirine shekem bir neshe etaplardan ibarat bolǵan hám de sol waqıtta birinshi ret bajıxana ımaratları qurılıp Dubaydı, yaǵnıy ámirliktiń áhmiyetli sawda-satıq qalasın tártipke salıwǵa múmkinshilik berdi. Dubaydıń bajıxanası húkimettiń eń áyyemgi bajıxanalarınan bolıp tabıladı hám ol „jıynaw“ atı menen ataqlı bolıp tabıladı, yaǵnıy óndiriletuǵın salıqlar hám bajılar jıynalǵanlıǵı ushın.

Tariyxıy bajıxanaǵa kóre adamlar onı „Oraylar anası“ dep ataǵan, sebebi bir neshe tiykarǵı húkimet ımaratları, eń áyyemgi bajıxana imaratı hám bajıxana jolları onnan ótken. 2003-jıldıń martında doktor (professor) Muhammad Khalfan Bin Kharbash konferenciyada qatnastı hám onda pútkil bajıxana menejerleri menen ushırastı. Bunnan maqset keń kólemde qádem taslaw, yaǵnıy FCA nıń dúziliwine kóre hám bajıxanalar aralıq ulıwma oray shólkemlestiriw tuwrısında boldı. Sonnan keyin húkimet shólkemleriniń bul maqsette jedellesiwine alıp keldi. Solay etip 2008-jıl 28-mayda ministrlik komiteti keńesi (basshısı: Shayh Hamdam bin Rashid Al Maktoum), vitse prezident, bas ministr hám Dubay hákimi, Ekonomikalıq Ministrlik hám Sanaat komiteti tayarlaǵan „Bajıxana shtat nızamların ulıwmalastırıw“ ǵa erisildi.

==Bajıxana qaǵıydaları==
Import hám eksportta valyuta qadaǵalanadı, jámi summası deklaraciyada kórsetiledi. Ruwxıylıqqa unamsız tásir etiwshi audio hám video ónimlerdi hám de diniy qatnaslarǵa tásir etiwshi ónimler alıp kiriw qadaǵan etiledi. Bajıxana organı tapsırılǵan videokasseta hám baspadan shıǵarılǵan ónimlerdi kórip shıǵıwı múmkin.

# Fizikalıq shaxs tómendegilerdi bajısız alıp kiriwi múmkin:
* 2000 sigaret yamasa 400 sigar yamasa 2 kg temeki;
* 2 litr vino hám 2 litr ótkir alkagol ishimlik.
# Tómendegiler importta qatań qadaǵan etilgen:

Fizikalıq zatlar, psixologiyalıq materiallar, dárilerdiń hámme túrleri, quslardı awlaw quralları, musulman sháriyatına tán bolmaǵan uyats'z video hám baspadan shıǵarılǵan tovarlar, qural hám narkotik elementler alıp ótiw qadaǵan etilgen. Sonısı dıqqatqa iye, eger BAÁ ne alıp kirilip atırǵan import medicina emlew qurallarına narkotik aralasqan bolsa bul úlken mashqalanı keltirip shıǵaradı.

==Bajıxana postları==
* Abu Dabi:
Postlar sanı: 12

* Dubay:
Postlar sanı: 16 

* Sharjah:
Postlar sanı: 10.

* Ras al kheman:
Postlar sanı: 8.

* Fujerah:
Postlar sanı: 3.

* Ajman:
Postlar sanı: 1.

* Um Al Quwain:
Postlar sanı: 1.

==Ózbekstan hám Birlesken Arab Ámirlikleri qatnasları==
''Tiykarǵı maqala: [[Ózbekstan - Birlesken Arab Ámirlikleri qatnasları]]''

Mámleket jeti ámirliklikti óz ishine alǵan:
*[[Abu-Dabi ámirligi|Abu-Dabi]]
*[[Ajman]]
*[[Dubay ámirlikgi|Dubay]]
*[[Fujaira]]
*[[Ras al-Xaima]]
*[[Sharja ámirligi|Sharja]]
*[[Umm al-Quwain]]

{{Aziya}}
{{Authority control}}

[[Kategoriya:Mámleketler]]
[[Kategoriya:Birlesken Arab Ámirlikleri| ]]
[[Kategoriya:Aziya]]