Ekinshi jáhán urısı

URÍS BASLANÍWÍ QÍSQASHA TÚSINIK

Fashizim (italyansha sóz bolıp «awqam topar» 1919-jılı Italyada payda boladı) Natsiz (nemecshe sóz yaǵnıy milletshilik bir millettiń dúnyaǵa ústem bolıwı) Gitler óz milletin (nemets) dúnyaǵa ústem bolıwı kerek, al basqa milletler oǵan qul bolıwı kerek dep bilgen!

Urıs baslanıwına tiykarǵı sebep dúnyaǵa jeke ústemlik Urıstıń birinshi oshaǵı Yaponiya 1931-jılı tosattan urıs járiyalamay Qitayǵa hújim qıladı Yaponiya armiyasi Qitaydıń Arqa-batısına hújim qıladı. Keyingi jıllar dawamında Yapon armiyası sol waqıttaǵı paytaxtı Nankindi basıp aladı. Tarıyxta 1-marte yapon armiyası úlken kólemli milletshilik qırǵının qıladı Nankin qalasında. Jergilikli 500 000 xalıqtı jazıqsız óltiredi. Bul waqıya tarıyxta <<Nankin qırǵını>> degen at qaldırdı.

Ekinshi,Úshinshi oshaqlar Germaniya hám Italiya. 1935-jili Germaniyada Gitler hákimyat basına shıǵadı. Ol Germaniyada askeriy diktatura ornatıp urısqa tayarlana baslaydı. Al sol waqıttaǵı Evropanıń kúshli mámleketlerinen bolǵan Brittaniya ham Fransiya bunday awhaldi kórip bilip hesh qanday ilajlar qılmaydı. Sebebi olar Gitlerdi SSSR ge hújim qılmaqshılıǵına isener edi.

Bul waqıtta Italyada Benito Mussoliniy degen Fashizim idiyasin alǵa súrgen adam hakimyat basına kelgen edi. Usılay Jawız maqsetleri bolǵan 3 mámleket birlesedi. 1937-jılı úsh mámleket Berlin-Rim-Tokiyo awqamlıq haqqında shártnama dúzedi❗️

⚔ Urıstıń baslanıwı anıq edi. Sonda Stalin qaweterlenip 1939-jılı iyun-iyul aylarında Brittaniya ham Fransiyanı awqamlıqqa shaqıradı. Biraq juwap bolmaydı.Polsha húkimeti de Sovet askerlerin qorǵanıw ushın mámleketke kirgizbedi hátteki Gitler Polshadan Gdans wálayatın tartıp alǵan waqıtta da SSSR armiyasın kirgizbedi sebebi Polsha sol waqıtta Britanya hám Fransiyaǵa isener edi.

Bunday sharayatta Stalin qáwipten mámleketti asraw ushın 1939-jılı 23-avgust kúni Stalin Gitler menen 10 jılǵa hújim qılmaw haqqında shártnama dúzedi.(jáne sırlı shartnamada bar edi oǵan kóre Stalin ham Gitler Evropanı bólip alıwı tiyis edi)

Gitler SSSR di jaman kórer edi Al Shártnama bolsa Germaniyanıń 2 frontta urısıwınıń aldın alıw ushın kerek edi. (yaǵnıy Batıs tárepte Evropa menen urısıp atırǵan waqıtta Shıǵısta SSSR armiyası menen urısıw qáwipli edi) Al Gitler SSSR ushın 1940 jılda Barbarossa dep atalǵan hújim rejesin dúzgen edi oǵan kóre SSSR di 3-4 ayda iyelep alıw tiyis edi.

⚔Ekinshi jáhán urısı 1939-jılı 1-sentyabr kúni Germany mámleketiniń Polshaǵa hújimi menen baslandı, Stalin bunıń arqasında birinshi jáhán urısında ayrılǵan arqa Belarusiya, arqa Ukrayina nı iyelep, Finlandiyaǵa urıs ashtı! 3-sentyabr kúni Polshaǵa kepillik bergen Britaniya hám Fransiya Germaniyaǵa urıs járiyalaydı biraq urıs háreketlerin baslamaydı.( Bul tariyxta ájeptewir urıs atın aldı) Nemetsler tezlik penen 1939-jılı 17-sentyabrde aq Polshanıń tiykarǵı armiyasın jeńdi biraq palyaklar uristı dawam ettirdi. Soń shıǵıs tárepten SSSR armiyası kirip keldi oktyabr aylarına kelip barlıq palyak armiyası nemetsler ham sovedlerdiń tutqınına tústi. Soń 1940-jılda bul tutqınlardı nemets ham URIS BASLANIWI QISQASHA TUSINIK

Fashizim (italyansha sóz bolıp «awqam topar» 1919-jılı Italyada payda boladı) Natsiz (nemecshe sóz yaǵnıy milletshilik bir millettiń dúnyaǵa ústem bolıwı) Gitler óz milletin (nemets) dunyaǵa ústem bolıwı kerek, al basqa milletler oǵan qul bolıwı kerek dep bilgen! Urıs baslanıwına tiykarǵı sebep dúnyaǵa jeke ústemlik❗️ Urıstıń birinshi oshaǵı Yaponiya 1931-jılı tosattan urıs járiyalamay Qitayǵa hújim qıladı Ekinshi,Úshinshi oshaqlar Germaniya hám Italiya. 1935-jılı Germaniyada Gitler hákimyat basına shiǵadı. 1937-jılı úsh mámleket Berlin-Rim-Tokiyo awqamlıq haqqında shártnama dúzedi❗️ ⚔ Urıstıń baslanıwı anıq edi. Sonda Stalin qáweterlenip 1939-jılı iyun-iyul aylarında Brittaniya hám Fransiyanı awqamliqqa shaqıradi. Biraq juwap bolmaydı.Polsha húkimeti de Sovet áskerlerin qorǵanıw ushın mámleketke kirgizbedi. Bunday sharayatta Stalin qáwipten mámleketti asraw ushın 1939-jılı 23-avgust kúni Stalin Gitler menen 10 jılǵa awqamshılıq shartnamasın dúzedi. Bunda olar Polshanı bólip almaqshı boldı.

⚔Ekinshi jáhán urısı 1939-jılı 1-sentyabr kúni Germany mámleketiniń Polshaǵa hújimi menen baslandı, Stalin bunıń arqasında birinshi jáhán urısında ayrılǵan arqa Belarusiya, arqa Ukrayina nı iyelep, Finlandiyaǵa urıs ashtı! 3-sentyabr kúni Polshaǵa kepillik bergen Britaniya hám Fransiya Germaniyaǵa urıs járiyalaydı biraq urıs háreketlerin baslamaydı.( Bul tariyxta ájeptewir urıs atın aldı) Nemetsler tezlik penen 1939-jılı 17-sentyabrde aq Polshanıń tiykarǵı armiyasın jeńdi biraq palyaklar uristı dawam ettirdi. Soń shıǵıs tárepten SSSR armiyası kirip keldi oktyabr aylarına kelip barlıq palyak armiyası nemetsler ham sovedlerdiń tutqınına tústi. Soń 1940-jılda bul tutqınlardı nemetsler atıp tasladı (14,7 mıń saldat ham 11 mıń puqara)

Gitler Fransiyaǵa hújim qılıwǵa asıqpadı sebebi qıs jaqınlap qalǵan edi. 1940-jılı 9-aprel Germaniya Daniyaǵa hújim qıldı hám sol kúnniń ózinde Daniya iyelendi. Hám Narvegiyaǵa hújim baslanıp 17- aprelde iyelendi.soń Shvetcyada iyelenedi. 10-may da Gallandiyaǵa hújim baslanadı. Hám 15-mayda Gallandiya iyelenedi. Al 16-mayda Belgiyaǵa hújim baslanıp 28-mayda Belgiya tolıq iyelenedi. 1940-jılı 5-iyunda Germaniya Fransiyaǵa hújim qıldı hám 14-iyun kúni Parij iyelendi marshal Peten basshılıǵındaǵı húkimet 22-iyun kúni nemetsler menen tınıshlıq shártnamasın dúzdi hám 25 inde urıs háreketi toqtadı. Usılay Evropanıń Brittanyadan basqa barlıq mámleketlerdi iyeleydi. SSSR arqa Belarusiya arqa Ukrayina Latviya Litva Estoniya iyelep aldı hám Finlandiyaǵa urıs ashtı 1939-1940-jıllar bolǵan bul urısta sovet armiyası Finlandiyanı jeńe almadı.Hám tınıshlıq shártnaması dúzildi. Stalin Germaniyanıń SSSR hújim qılıwı múmkin ekenligin biler edi sol sebebten 1940- jılı Germanyaǵa hújim qılmaqshı boladı biraq generallar keńesinde armiya tayın emes ekenligi sebepli bul is qaldırıladı. Gitlerde SSSR den hújim bolıwın bilgen edi biraq Finlandiyani jeńe almaǵan soń ol buǵan isenbedi. Biraq ózi birinshi hújim qılatın boldı.

Gitler SSSR ge hújim waqtında batıstan Brittaniyanıń qosılıwı menen eki fron urısınan qorqıp dáslep Brittaniyanı jeńbekshi boldı.1940-jılı 10-iyunda Brittaniyaǵa flot ham aviyatsiya arqalı hújimge ótti biraq (bul aperatsiya <Морской лев> atın aldı).Brittaniya flotı ham aviyatsiyası kúshli edi. Gitler Brittaniyanı alıw qıyınlastı oktyabrde hújim sátsiz juwmaqlandı.

Endi Gitler Rassiya mashqalasın sheshiw ushın 1940-jılı dekabrde <<Barbarossa >> dep atalǵan rejesin dúzip shıqtı. 1941-jılı 22-iyun kúni saat 4:00 de SSSR teretoryasına tosattan hújim qıldı Gitler bul hújim ushın 4 mln lıq armiya menen SSSR diń 3 tárepleme hújimdi basladı. Nemets tiń mıńlaǵan samalyotleri túnde SSSR ayradromlarına hújim qılǵan edi usılay al tezlik penen hújim jasaldı.

Usılay Rus xalqı ushın ekinshi watandarlıq urıs baslandı (Birinshi watandarlıq urıs 1812-jılı Napaliyonǵa qarsı bolıp edi)

Usılay etip sol waqıtta SSSR quramında bolǵan xalıqlar ushın bizler ushında watan ushın urıs baslandı!

Ekinshi jáhán ursınıń tiykarǵı awır júgin SSSR xalıqları kóterdi, bul urısta puqaraların qospaǵanda 27mln saldat qurban boldı 90mln jaradar ham izsiz joǵaldı.