Kolumbiya

Bul terminniń basqa da mánisleri bar. Qarańız: Kolumbiya (mánisleri)

Kolumbiya (Colombia), Kolumbiya Respublikası (República de Colombia) - Qubla Amerikanıń arqa-batısında jaylasqan mámleket. Maydanı 1138,9 mıń km². Xalqı 46,370 mln. adam (2012). Paytaxtı - Bogota (Santa-Fe-de-Bogota) qalası. Basqarıw tárepten 32 departament hám paytaxt okrugine bólinedi.

Mámleketlik basqarıw principi

Kolumbiya - unitar respublika. Ámeldegi Siyasiy Konstituciyası 1991-jıl 4-iyulda qabıl etilgen. Mámleket hám húkimet baslıǵı - prezident. Ol ulıwma tuwrı dawıs beriw jolı menen 4 jıl múddetke saylanadı. Ekinshi múddetke saylanıwı múmkin emes. Nızam shıǵarıwshı hákimiyattı kongress ámelge asıradı. Kongress eki palata: senat hám wákiller palatasınan ibarat. Atqarıwshı hákimiyattı prezident basshılıǵındaǵı húkimet ámelge asıradı.

Tábiyatı

Kolumbiyanıń shıǵıs hám arqa bólegi oypatlıq, batısında And taw dizbekleri bar. And tawlarınıń Kolumbiyadaǵı bólegi 3 tiykarǵı dizbek (Batıs, Oraylıq hám Shıǵıs Kordilyera) ten ibarat. Olardı Magdalena dáryası (Kauka hám Patiya aǵısları menen) bir-birinen ajıratıp turadı. Kolumbiyanıń eń biyik shıńı - Kristobal-Kolon tawı (5800 m). And tawlarınıń batıs hám arqasında Tınısh okeanı hám Karib boyı batpaqlasqan oypatlıqları bar. Shıǵıs bólegindegi tómenlew platolar Amazonka oypatlıǵına tutasıp ketedi. Bir neshe sóngen hám sónbegen vulkanlar (Uila 5750 m, Ruis 5400 m, Tolima 5215 m hám basqalar) bar. Kolumbiyada neft, tábiyiy gaz, taskómir, mıs hám temir káni, reńli hám hasıl metallar, uran, zumrad kánleri kóp.

Kolumbiya ekvatorial ıqlım regionında jaylasqan. Oypatlıqlarda ortasha aylıq temperatura 29°, 1000-2000 m biyikliktegi tawlarda 17-22°, 4000 m den biyikte 7° tan aspaydı. Jıllıq jawın 1000 -4000 mm. Arqa-shıǵısında 200 mm ge shekem, Tınısh okeanı oypatlıǵında hám oǵan tutas taw eteklerinde 10000 mm ge shekem. Dárya kóp, irileri: Magdalena, Kaketa, Putumayo, Guavyare, Meta hám basqalar. Júklerdiń 95% Magdalena dáryasında tasıladı. Oypatlıq hám taw eteklerindegi qızıl-sarı laterit topıraqlı jerlerde ızǵar tropikalıq ormanlar bar, qızıl topıraqlı jerler savanna (lyanos) menen oralǵan. Arqa-shıǵısta puta hám kaktuslar ósedi. Taw tóbelerinde otlaqlar (paramos), shıńlarında turaqlı qarlar bar. Ormanlarda meshin, yaguar, qumırsqaxor, tapir, jalqaw, kesirtke; quslardan tunan, kolibri hám totılar, dáryalarda krokodil ushıraydı. Milliy baǵları: Chiribikete, Paramilo, Syerra-Nevada-de-Santa-Marta.

Xalqı

Xalqınıń kóbisi kolumbiylar. Olar indeyc, ispan, negrlerdiń qosılıwınan payda bolǵan. Keyin Italiya, Germaniya hám Batıs Evropanıń basqa mámleketlerinen kelgen emigrantlar qosılǵan. 700 mıńǵa jaqın indeyc bar. Rásmiy tili - ispan tili. Xristianliktiń katolik mazhabına sıyınadı. Xalıqtıń 67% qalalarda jasaydı. Iri qalaları: Bogota, Medelin, Kali, Kartaxena.

Tariyxı

Házirgi Kolumbiya aymaǵında áyyemnen indeys qáwimleri jasap kelgen. Kolumbiya aymaǵına 1499-jılda ispanlar kelgen. 1530-jıllarda olar Kolumbiyanı basıp alıp, koloniya rejimin ornattı hám mámleketti Jańa Granada dep atadı. 1718-jıldan Jańa Granada vitse-korolligine aylandırıldı. 1739-jıl Jańa Granada vitse-korolligi Kolumbiyadan tısqarı házirgi Ekvador, Panama hám Venesuela aymaqların qosıp aldı. Jergilikli xalıq ispan basqınshılarına qarsı bir neshe márte kóterilis kóterdi. Usılardan eń irisi 1781-jılǵı kóterilis boldı. Ǵárezsizlik ushın gúres 1810-jıldan jáne de kúsheydi. 1816-jıl may ayında ispan armiyası kóterilisti shápáátsiz bastırdı. Biraq, kóterilisshiler 1819-jıl fevralda ǵárezsizlikke erisken Venesuela patriotları jerdemida ispan áskerlerin joq etti. 1819-jıl dekabrde Jańa Granada, Venesuela hám Ekvador birlesip, Ullı Kolumbiya federativ respublikası dúzilgenligi S. Bolivar prezident) daǵaza etildi. 1830-jıl Ullı Kolumbiya federativ respublikası ıdıradı, Venesuela, Ekvador hám Jańa Granada (Panama menen birge) ǵárezsiz mámleketleri dúzildi. 40-jıllarda mámlekette Konservativ (iri mámleketler) hám Liberal (burjua) siyasiy partiyalar payda boldı.

1851-jıl Jańa Granadada qulshılıq biykar etildi. 1863-jıldan mámleket Kolumbiya Qurama Shtatları, 1886-jıldan Kolumbiya Respublikası dep ataldı. Partiyalar arasındaǵı báseki mámlekette puqaralar urısına ("Mıń kúnlik urıs", 1899-1902) sebep boldı. 1903-jıl Panama Kolumbiyadan ajıralıp, ǵárezsiz mámleketke aylandı. 1929-33-jılǵı jáhán ekonomikalıq turaqlılıǵı Kolumbiya ekonomikasına talay ziyan jetkerdi. 1934-jıl Kolumbiyada ayırım aldıńǵı reformalar (biypul tálim hám basqalar) ótkerildi. 1946-jıldan Kolumbiyada terrorshı diktatura ornatıldı. Barlıq demokratiyalıq kúshler qattı izine tústi. Xalıqtıń demokratiyalıq jeńislerin tamamlaw siyasatı ótkerile basladı. 1948-jılda xalıq kóterilis kóterdi. Kóterilis bastırılǵannan keyin, konservatorlar húkimeti liberallarǵa qarsı puqaralıq urısın basladı, nátiyjede 200 mıń adam nabıt boldı. Administratorlar terrorına qarsı partizanlik háreketi kúsheydi. Konservatorlar hákimiyattı saqlap qalıwǵa umtılıp, 1953-jıl mámleket awdarıspaǵın shólkemlestirdi hám áskeriy diktatura ornattı. 1957-jılda putkil xalıq gúresi nátiyjesinde diktatura toqtatıldı. Konservatorlar menen liberallar "Sherikshilik" tiykarında "Milliy iskerlik tarawı" blogin dúzdi (1957-74). Biraq sociallıq-ekonomikalıq máseleler sheshilmey qalaberdi. Liberallar húkimeti 1974-1978-jıllarda bir qatar aldıńǵı reformalar ótkerdi. 1978-jıl saylawda liberallar basshısı X. S. Turbay Ayyala jeńiske erisip, prezident lawazımın iyeledi. 1998-jıl prezident saylawında konservatorlar wákili A. P. Arango prezident, liberallar wákili G. B. Lesmus bolsa vitse-prezident etip saylandı. Kolumbiya — 1945-jıldan BMSh aǵzası. Milliy bayramı — 20-iyul — Ǵárezsizlik kúni (1810).

Siyasiy partiyaları, kásiplik awqamları

Liberal partiya, 1815-jılda tiykar salınǵan; Social-konservativ partiya, 1848-jılda dúzilgen; Kolumbiya kommunistlik partiyası, 1930-jılda tiykar salınǵan; Milliy úmit háreketi partiyası, 1990-jılda Social-konservativ partiyadan shıqqan siyasiy ǵayratkerler tárepinen dúzilgen; Milliy xalıq birlespesi, 1964-jılda tiykar salınǵan; Demokratiyalıq alyans partiyası, 1990-jılda dúzilgen. Kásiplik awqam birlespeleri: Demokrat miynetkeshler ulıwma konfederaciyası, 1971-jılda dúzilgen; Kolumbiya demokrat miynetkeshler konfederaciyası, 1988-jılda dúzilgen; Kolumbiya miynetkeshler konfederaciyası, 1934-jılda dúzilgen; Miynetkeshler unitar kásiplik awqam orayı, 1986-jılda dúzilgen.

Xojalıǵı

Kolumbiya - agrar-industrial mámleket. Qubla Amerikadaǵı ekonomikalıq turaqlı, úzliksiz rawajlanıp atırǵan mámleketlerden biri. Ótkerilip atırǵan ekonomikalıq reformalar programmasında importqa erk beriw, nátiyjesiz mámleket kárxanaların menshiklestiriw, shet el qarjısın qosıw názerde tutılǵan. Miynetke jaramlı xalıqtıń 33% awıl xojalıǵında, 23% sanaatta, 20% xızmet salasında bánt. Jalpı ishki ónimde sanaattıń úlesi 27%, awıl xojalıǵınıń úlesi 22%.

Sanaatı

Kolumbiyanıń bay tábiyiy resursları tiykarında kánshilik sanaatı rawajlanǵan. Neft hám temir rudasın qazıp alıw jetekshi sanaat tarmaqları bolıp tabıladı. Tábiyiy gaz, taskómir, altınkúkirt, nikel, altın, platina, gúmis, zumrad ta qazıp alınadı (jáhándegi zumradtıń 90%). Azıq-awqat sanaatı, tiykarınan, awıl xojalıǵı shiyki ónimin dáslepki qayta islew, ayaq kiyim, ishimlik islep shıǵarıw tarawları, tigiwshilik, toqımashılıq, metalldı qayta islew ayrıqsha orın aladı. Metallurgiya, neftti qayta islew, ximiya hám neft ximiyası sanaatı rawajlanǵan. Avtomobil, televizor hám radiopriyomnikler jıynaytuǵın, stanok, cement, qaǵaz islep shıǵaratuǵın zavodlar bar. Ónermentshiliktiń de úlesi úlken. Ormanlarda qımbat bahalı aǵash túri tayarlanadı. Jılına 25,6 mlrd. kVt/saat elektr energiyası payda etiledi. Payda etiletuǵın elektr energiyanıń 75% gidroelektrostanciyalarına, 25% kómir menen isleytuǵın elektr stanciyalarına tuwrı keledi.

Awıl xojalıǵı

Dıyqanshılıq - awıl xojalıǵınıń tiykarı. Kofe - mámleket awıl xojalıǵınıń zárúrli ónimi. Kofe eksport etiw salasında dúnyada Braziliyadan keyin 2-orında turadı. Mámleket miynetke jaramlı xalqınıń azǵana 40% kofe jetistiriw menen tikkeley yamasa tikkeley emes baylanıslı tarmaqlarda bánt. Eksport ushın kakao dáni, paxta, banan, temeki, jergilikli mútájlik ushın mákke, kartoshka, salı, biyday, arpa, maniok, soya, noqat, qumshekerqamıs jetistiriledi. Shárwashılıǵında qaramal, qoy, shoshqa baǵıladı. Balıq awlanadı. Awıl xojalıǵı mámlekettiń azıq-awqat ónimlerine bolǵan mútájligin tolıq qandırmaydı.

Transportı

Kolumbiyada tiykarǵı transport túri - avtomobil. Transport jolı uzınlıǵı - 3,4 mıń km, avtomobil jolı uzınlıǵı - 129 mıń km. Tiykarǵı teńiz portları: Barrankilya Buenaventura, Tumako, Kartaxena, Santa-Marta. Bogotada Eldorado xalıqaralıq aeroportı bar. Kolumbiya shetke kofeden tısqarı neft hám neft ónimleri, ximiyalıq buyımlar, qara metallurgiya ónimleri, zumrad shıǵaradı. Shetten sanaat ásbap -úskeneleri, transport quralları, shiyki ónim, tutınıw hám azıq-awqat ónimlerin keltiredi. Sawda-satıqtaǵı tiykarǵı klientleri: AQSh, Evropa Awqamı mámleketleri, Yaponiya, Latın Amerikası mámleketleri. Pul birligi - Kolumbiya pesosi.

Medicinalıq xızmeti

Nawqaslarǵa, tiykarınan, menshikli tárizde xızmet kórsetiledi. Shıpakerler 9 joqarı oqıw jurtınıń medicina fakultetinde tayarlanadı.

Bilimlendiriwi, ilimiy hám mádeniy-aǵartıwshılıq mákemeleri

7 jastan 12 jasqa deyingi balalardıń oqıwı biypul hám májbúriy. Baslanǵısh mektepte oqıw múddeti 5 jıl, orta mektepte 6 jıl. Mámleket mektepleri menen bir qatarda menshikli mektepler de bar. Qánigeler óner-texnika bilim orınları hám pedagogika oqıw orınlarında, joqarı oqıw orınlarında tayarlanadı. Mámlekette 200 den kóbirek joqarı oqıw jurtı, sonday-aq, 25 mámleket hám 35 menshikli universitet bar. Eń iri joqarı oqıw orınları: Bogotada Kolumbiya Milliy universiteti (1867-jılda tiykar salınǵan), Valye universiteti (1945), Xaverian menshikli katolik universiteti hám basqalar. Ilimiy mákemeleri: Kolumbiya tariyx akademiyası (1902), Kolumbiya yuridikalıq pánler akademiyası (1894), Medicina pánleri akademiyası (1890) - hámmesi Bogotada; Kartaxena, Medelin, Tunxa hám basqa qalalarda tariyx akademiyaları, bir qansha ilimiy jámiyetler isleydi. Bogotada Milliy kitapxana, Medelinda universitet kitapxanası, Bogotada Milliy universitet kitapxanası hám basqalar bar. Muzeyleri: Milliy, Koloniya dáwiri kórkem óneri, Milliy antropologıya, Milliy arxeologiya muzeyleri, Altın buyımlar muzeyi, S. Bolivar muzeyi - (hámmesi Bogotada), Medelindaǵı tábiyiy pánler muzeyi jáne universitet muzeyi.

Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwi

Kolumbiyada 30 ǵa jaqın kúndelik gazeta basıp shıǵarıladı. Eń irileri: "Ekspektador" ("Gúzetshi", 1887-jıldan), "Tyempo" ("Waqıt", 1911-jıldan), "Pays" ("Mámleket", 1950-jıldan), "Nuevo siglo" ("Jańa ásir", 1932-jıldan), "Kolombiano" ("Kolumbiyalıq", 1912-jıldan). Ankol húkimet informaciya agentligi isleydi. Kolprensa milliy informaciya agentligine 1980-jılda tiykar salınǵan. Radioesittiriw 1929-jıldan, telekórsetiw (tolıq mámleket ıqtıyarında) 1954-jıldan isleydi. Mámlekette hámmesi bolıp 200 ge jaqın radiostanciya, 50 telestudiya bar.

Ádebiyatı

Ádebiyatı ispan tilinde. Dáslepki jılnama hám gúrrińler 1519-jılda payda bolǵan. Ádebiyat, ásirese, XIX ásir baslarında gúllep rawajlandı. Milliy azatlıq hám ǵárezsizlik ushın gúres jılları (1810-1826) nda patriotlıq ruwxındaǵı klassicizm ádebiyatı rawajlandı (K. Ltorres, L. Vargas Texad, X. M. Salasar hám basqalaar dóretiwshiligi). X. X. Ortiye, X. E. Karo, X. Arboled, R. Pombo, F. Peres, X. M. Samper hám basqa jazıwshılar indeyc qáwimleriniń ótken ómirin maqtawshı dóretpeler jazdı. XIX ásir aqırı hám XX ásir baslarında "Jelken nıshanı", "Arboledlar jámiyeti" hám basqa dógereklerde birlesken X. A. Silva, M. A. Osodio hám basqa shayırlar dóretiwshiliginde modernistlik meyiller payda boldı. Birinshi jáhán urısınan keyin Kolumbiya ádebiyatında "avangardizm" payda boldı. "Konrod epopeyası" dástanınıń avtorı - A. M. Mutis, L. K. Lopes hám basqa sociallıq poeziya dástúrlerin rawajlandırdı. Prozada sociallıq sın kúsheydi. A. Lopes de Mesa, X. Restrepo Karamilo, D. Arango Vems hám basqalar dóretiwshiliginde adamlardıń tábiyat penen soqlıǵısıwın súwretlew tiykarǵı tema boldı. X. A. Osorio Lisarasonıń shaxtyorlar turmısı hám de miynetin súwretlewshi "Jer astındaǵı adam" hám aǵartıwshılıq ǵayratker Gaytan ólimi tuwrısındaǵı "Jek kóriw kúni" romanları Kolumbiya prozasınıń jetiskenligi esaplanadı. 50-jıllarda kóbirek partizanlar háreketine arnalǵan dóretpeler toparı ("Zorlıq haqqında romanlar") payda boldı. G. G. Markestıń "Jalǵızlıqtıń júz jılı" romanı Kolumbiya prozası rawajlanıwında áhmiyetli rol oynaydı. X. Pardo Gersia, K. Kastro Saavedra hám basqalar óz dóretpeleri menen Kolumbiya poeziyasına salmaqlı úles qostı.

Arxitekturası

Házirgi Kolumbiya aymaǵında tastan qurılǵan ıbadatxana hám qorǵanlardıń búlginshilikleri tabılǵan. Kolumbiya ispanlar tárepinen basıp alınǵannan keyin, XV ásir aqırı hám XVI ásirde indeyc mákan-jayları ornında Kartaxena, Bogota, Tunxa sıyaqlı qalalar qurıldı, olardıń orayında tuwrı múyeshli kóshe hám maydanlar qurıldı, shaqlan kórimli hám sıpayı ımaratlar tiklendi. XVI ásir arasınan XVII ásir ortalarına shekem italyan oyanıw dáwiri arxitekturası "mudehar" usılı elementleri menen birge qosıldı. XVI-XVIII ásirlerde gerbish úyli, tuwrı kósheli qalalar, monastr shirkewleri barokko hám jańa mudehar usılında qurıldı. XX ásir baslarında sanaat rawajlanıwı nátiyjesinde qalalar kóbeydi. 1930-jıllardan AQSh hám Braziliya arxitektorlıq mektepleri tásirinde zamanagóy ımaratlar kóplep qurıla basladı. 1940-1970-jıllarda jańa kvartallar, sanaat komplekslerin, bank, firma ımaratları, stadion, bazarlar kóplegen qalalardıń kórigine kórik qostı (Kartaxenadaǵı stadion, Bogotadaǵı Moderno gimnaziyasınıń kapellası hám basqalar). Pekin mámlekettegi turar jaylardıń kóbisin ılay hám qamıstan islengen ılashıqlar quraydı. Zamanagóy imaratlar arasında Bogotadaǵı "Tekendama" mıymanxanası, "Filips Kolobiana" firmasınıń ımaratı ajıralıp turadı.

Súwretlew kórkem óneri

Kolumbiya aymaǵında áyyemnen indeycler mádeniyatı (gúlalshılıq buyımları, altın, gúmis háykeller, altın taǵınshaqlar tayarlaw) rawajlanǵan. Eramızǵa shekemgi 1 mıń jıllıq hám eramızǵa shekemgi 1 mıń jıllıq baslarında San-Agustin mádeniyatı (Qubla Kolumbiya ormanlarındaǵı tas háykelsheler, bórttirilgen súwretler), bul mádeniyatqa jaqın Tyerradentro, Narino, Kalima mádeniyatları da bar bolǵan. XVI ásirge shekem oraylıq hám arqa wálayatlarda chibcha indeycleri mádeniyatı rawajlanǵan (altın, mıs, gúmis zebi-ziynet buyımları, háykelsheler, ıdıslar, toqımashılıq, naǵıs oyıwshılıq úlgileri). XVI-XVII ásirlerde jergilikli súwretshilik mektebi payda boldı, diniy hám turmıslıq temalarda dóretpeler jaratıldı (portretler, diywal súwretler). XIX-XX ásir baslarında P. X. Figeroa, X. M. Espinosa sıyaqlı súwretshiler xalıqtıń ǵárezsizlik ushın gúresi temalarında dóretpeler jarattı. Keyingi jıllarda sociallıq máselelerge qızıǵıwshılıq kúsheydi. P. N. Gomes Agudelo, I. Gomes Haramilo, M. Dias-Vargas, E. Martines, X. Rodriges Asevedo, L. A. Akunya sıyaqlı súwretshiler, X. O. Betankur, R. Roso hám basqa músinshiler ataqlı. 1930-jılda tiykar salınǵan Kolumbiya Kórkem akademiyası keyinirek Bogota elegant kórkem óner mektebine aylandırıldı.

Muzıkası

Ispan basqınshılarınıń yadlarınan málim bolıwınsha, házirgi Kolumbiya aymaǵında jasaǵan indeyclerde áskeriy muzıka jaqsı rawajlanǵan, olar jeńisti muzıka hám qosıqlar menen bayramlaǵan. Matam dástúrlerinde qaytıs bolǵan adamnıń batırlıǵın táriyplewshi qosıqlar aytılǵan. Ónim jıyını, qáwim baslıǵı ushın saray qurılısı ǵalabalıq oyın hám qosıq penen juwmaqlanǵan. Basqınshılar kelgennen keyin, indeyc muzıkasına evropasha elementler tásir ete basladı. Kolumbiya muzıkasında kreol, indeyc, negr namaları qosılıp ketken. XVII ásir baslarında professional muzıka payda boldı hám XVIII ásir aqırınan dúnyalıq muzıka rawajlana basladı. 1784-jıl Bogotada birinshi úflep shertiletuǵın sazlar orkestri dúildi. XIX ásirdiń 40-jıllarında Kolumbiya muzıka kórkem óneriniń rawajlanıwında Italiya opera truppaları hám Kolumbiyada jasawshı Evropa kompozitorlarınıń roli úlken boldı. XIX ásir baslarında Kolumbiyada jasaǵan inglis E. Prays K. Filarmoniyalıq koncert jámiyetin, onıń balası J. Prays Milliy muzıka akademiyasın quradı (1882; 1910-jıldan Milliy konservatoriya). A. Velasko, E. Salas, O. Sindichi (milliy gimn avtorı), "Ester" hám "Florinda" operalarınıń avtorı X. M. Ponse de Leon XIX ásirdiń ataqlı kompozitorları esaplanadı. Milliy simfoniyalıq orkestrdiń tiykarshısı - dirijyor G. Espinosa, kompozitorlar G. Uribe Olgin, A. Mariya Valensiya, qosıqshı L. Masia, muzıkashı X. I. Pendromo Eskobar, X. B. Silva hám basqalar XX ásirde Kolumbiya muzıka mádeniyatın rawajlandırǵan dóretiwshiler bolıp tabıladı. Bogotada opera teatrı, milliy konservatoriya, folklordi úyreniwshi ilimiy izertlew orayı, "Folklor baleti" bar. Kolumbiya milliy radiosı eski hám milliy muzıkanı propaganda etiw salasında úlken jumıs alıp barılmaqta.

Teatrı

XVIII ásir aqırlarında Bogotada dáslepki ret teatr tamashaları kórsetilgen. X. M. Salasar, L. Vargastexada, S. Peres, A. L. Gomes, A. Alvares Lyeras, L. E. Osorno hám basqalar XIX ásirde hám de XX ásir 1-yarımında kózge kóringen Kolumbiya dramaturgları esaplanadı. 50-jıllar ortalarında Kolumbiya teatrınıń iskerligi jaqsılandı, truppalar payda boldı, festivallar ótkerildi. Milliy drama kórkem óneri mektepleri dúzildi. Zamanagóy teatr mádeniyatınıń rawajlanıwında Kalidaǵı Tájiriybe teatrı, mádeniyat úyi hám "La mama" truppaları, sonıń menen birge, Bogotadaǵı Xalıq teatrı áhmiyetli rol oynaydı. Universitet teatrları da keń jolǵa qoyılǵan (olar 1966-jıldan festival ótkerip turadı). Zamanagóy ataqlı dramaturglardan O. Dias, X. Salamea, K. X. Reyes hám teatr ǵayratkerlerinen E. Buenaventur, S. Garsia házirgi Kolumbiya teatrı kórkem ónerin rawajlandırıwǵa salmaqlı úles qosqan.

Kinosı

Kolumbiyada dáslepki hújjetli filmler ("San-Kristobal tábiyat kórinisi", "Bogotada áskeriy parad") 1907-jılda súwretke alındı. 1910-jıllarda waqıyalı filmler jaratıwǵa kirisildi. 1914-jılda rejissyor F. Markonıń "Isenim bayramı" tolıq metrajlı yarım hújjetli filmi shıǵarıldı. "Aura yamasa gunafshalar" (1923), "Antyokiya aspanı astında" (1924), "Kondorlar uyası" (1925) kewilashar hám satiralıq kinolentaları menen kórkem filmler jaratıwǵa tiykar salındı. 1937-jılda áǵa-ini Aseveolar birinshi dawıslı hújjetli filmdi jarattı. 1939-jıldaǵı "Oypatlıq gúlleri" filmi dáslepki dawıslı kórkem film boldı. 50-jıllardıń aqırı hám 60-jıllarda milliy kino kórkem óneri óse basladı. Dáslepki social baǵdardaǵı filmler ("Tas tamırlar", "Kolumbiyanıń úsh tariyxı", "Ashshı jer", "Donaso" hám basqalar) jaratıldı. Hújjetli kino rejissyorlarınan K. Alvares, X. Alvares, M. Bergas, G. Samper, X. Morante iskerligi milliy kinonıń qáliplesip, jetilisiwine úlken tásir ótkerdi ("Kúnlerden bir kún", "Demokratiya ne" hám basqa filmler). Keyingi jıllarda "Qashanǵa shekem" (rejissyor B. Ventura), "Jalataylıq" (rejissyorı L. Sanches), "Taza qan" (rejissyorı L. Ospina), "Úlkemiz hawazı: ótmish hám keleshek" (rejissyorı M. Rodriges, X. Silva) hám basqa filmler dańq qazandı. 1960-jıldan Kartaxenada xalıqaralıq kinofestivallar ótkerip turıladı. 1971-jıl Bogotada kinematografiya institutı dúzilgen. Onda rejissyorlar, scenariyshiler, operatorlar tayarlanadı. Kolumbiyada 650 kinoteatr bar.