Sent-Vinsent hám Grenadinler ushın derekti kóriw

'''Sent-Vinsent hám Grenadinlar''' (inglisshe: Saint Vincent and the Grenadines) [[Karib teńizi]]ndegi Sent Vinsent ataw hám Grenadina atawlarınıń arqa bóliminde jaylasqan mámleket. Maydanı 389 km². Xalqı 116 mıń adam (2002). Basqarıw jaǵınan 5 rayonǵa bólinedi.

==Mámleket basqarıw principi==
Sent-Vinsent hám Grenadinlar — [[Ullı Britaniya]] basshılıǵındaǵı Doslıq quramına kiretuǵın konstituciyalı monarxiya. Ámeldegi Konstituciyası 1979-jıl kúshke kirgen. Mámleket baslıǵı — [[Ullı Britaniya]] korolevası bolıp, onıń atınan general-gubernator is júrgizedi. Nızam shıǵarıwshı joqarı húkimet organı — bir palatalı parlament (Jıynalıs palatası). Atqarıwshı hákimiyattı general-gubernator tárepinen tayınlanatuǵın bas ministr ámelge asıradı.

==Tábiyatı==
Sent-Vinsent ataw vulkan atılıwınan payda bolǵan. Eń biyik noqatı 234 m — Sufriyer vulkanı. Házir de hárekette. Eski vulkanlar dizbegi arqasınan qublaǵa qaray páseyip baradı. Grenadina atawları marjan rifları menen qorshalǵan. Íqlımı tropikalıq, passatlı. Ortasha aylıq temperatura 18-32°. Dekabrden aprelge shekem qurǵaq máwsim, jıllıq jawın 1500-3700 mm; onıń 70% maydan noyabrge shekem jawadı. Tez-tez dúbeley bolıp turadı. Sent Vinsent atawdıń oraylıq bólimi orman menen qorshalǵan, putalıqlar da ushıraydı. Haywanat dúnyası anvoyi quslar (totı, kolibri), túrli-túrli tropikalıq balıqlar hám shıbın-shirkeylerden ibarat. Bir neshe qorıqxanalar bar.

==Xalqı==
Xalqınıń tiykarǵı bólimi Sent Vinsentlikler bolıp, olar plantaciyalarda isletiw ushın kolonizatorlar tárepinen keltirilgen afrikalıq neflar menen indeycler aralasıwınan payda bolǵan mulatlar bolıp tabıladı. Dinge sıyınıwshılardıń kópshiligi — xristian (protestant) lar. Rásmiy tili — inglis tili.

==Tariyxı==
Sent-Vinsent atawǵa 1498-jıl X. Kolumb áwliye Vinsent kúninde jetip barǵan. XVII ásirge shekem Ispaniya múlki esaplanǵan, 1783-jılǵa shekem geyde francuzlar, geyde inglisler qolına ótip turǵan, aqır-aqıbette sol jılı Ullı Britaniya koloniyasına aylandırılǵan. 1958-62-jıllarda atawlar Vest-Indiya Federaciyası quramında bolǵan. 1969-jıl "Ullı Britaniya menen birlesken mámleket" mártebesin aldı. 1979-jıl 27-oktyabrde ǵárezsizlikke eristi. 1980-jıldan BMSh aǵzası. Milliy bayramı — 27-oktyabr — Ǵárezsizlik kúni (1979).

==Siyasiy partiyaları, kásiplik awqamları==
Xalıq rawajlanıwı háreketi partiyası, 2000-jıl dúzilgen; Jańa demokratiyalıq partiya, 1975-jıl tiykar salınǵan; Birlesken leyboristler partiyası, 1994-jıl dúzilgen. Miynetkeshler milliy háreketi kásiplik awqamı; Jumısshılar birlesken awqamı, 1962-jıl dúzilgen; Sent-Vinsent hám Grenadinlar miynetkeshleri awqamı, 1943-jıl tiykar salınǵan.

==Xojalıǵı==
Awıl xojalıǵı hám shet el sayaxatshılarǵa xizmet kórsetiw ekonomikanıń tiykarın quraydı. Jalpı ishki ónimde xizmet kórsetiw tarawınıń úlesi (sonday-aq, turizm) 71,9%, awıl xojalıǵınıń úlesi 10, 6% hám sanaat úlesi 17,5% ten ibarat. Miynetke jaramlı xalıqtıń 60% i awıl xojalıǵında bánt. Tiykarǵı awıl xojalıǵı ónimleri — banan, kokos ǵozası, mango, muskat ǵozası, kakao, maniok, citrus miyweler, túbirinen arrorut kraxmalı ajıratıp alınatuǵın ósimlikler. Qaramal, shoshqa, qoy baǵıladı. Balıq tutıw rawajlanǵan. Jılına ortasha 73,2 mln. kVt-saat elektr energiya payda etiledi. Jergilikli awıl xojalıǵı shiyki ónimin qayta isleytuǵın, toqımashılıq, ayaq kiyim, farmacevtika kárxanaları bar. Temirjolı joq. Avtomobil jolları uzınlıǵı — 1020 km. Tiykarǵı teńiz portı hám aeroportı — Kingstaun. Shetke banan, arrorut, shiyki qumsheker, kopra hám basqalardı shıǵaradı, shetten keń tutınıw buyımları, azıq-awqat, janılǵı, transport quralların keltiredi. Tiykarınan, Karib basseyni mámleketleri, AQSh, Ullı Britaniya menen sawda etedi. Pul birligi — shıǵıs karib dolları.

==Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwi==
Gazeta hám jurnalları: "Gavernment gazett" ("Húkimet gazetası", 1868-jıldan), "Nyu tayme" ("Jańa waqıt", háptelik gazeta, 1984-jıldan), "Vinsenshn" ("Vinsentlik", háptenama 1919-jıldan), "Gavernment bulletin" ("Húkimet byulleteni"), "Yuniti" ("Birlik", 2 háptede bir ret shıǵatuǵın jurnal). "Neshnl brodkasting korporeyshn of Sentvinsent end Grenadine" húkimet radio hám telekórsetiw xızmeti bar. Kingstaunda pedagogika institutı, texnika kolledji, Milliy muzey, anglikan soborı, botanika baǵı (1763-jıl dúzilgen), Sharlott qorǵanı (inglislerdiń XVIII ásirdegi qorǵanı) bar.

[[Kategoriya:Mámleketler]]
{{No iwiki}}