Tımsal janrı

Tımsal janrı Kórkem ádebiyat janrlarınıń biri. Aqıl beriw, úgit-násiyat mazmunına iye boladı. Tımsal kóbinese allegoriyalıq (astarlap aytıw) usılın kóbirek kollanadı.

Qaraqalpaqsha atama tımsaldıń ózi de tımsallap aytıw yaǵnıy astarlap aytıw degen mánisten kelip shıqqan. Tımsal hár qıylı bolıwı múmkin. Mısalı, tımsal-ertek, tımsal-áńgime, tımsal-qosıq, hátteki tımsal-povest' yamasa tımsal-drama h.t.b Tımsalǵa hayўanlar, quslar, ósimlikler personaj sıpatında kirgiziledi. Olardıń minez-qulqın, peyil-ıqpalın, tábiyiy ózgesheliklerin beriw arqalı adamlardıń jıynaqlanǵan obrazların beredi.

Mısalı: qasqır-ashkóz, túlki-sum, mákkar, eshek-ójet h.t.b

Tımsal janrı ádebiyatta kútá erte zamanlarda payda bolǵan. Antik grek ádebiyatında qara sóz benen aytılǵan kóplegen tımsallardı Ezop degen ápsánáўiy danıshpannıń atı menen baylanıstıradı. Sońınan Rim shayırı Fedr (b.esh. I á.), Ezop tımsalların latın tiline qosıq túrinde awdarıp, toplam etip shıǵardı.

Usı toplamdaǵı kóp ǵana syujetlerdi (qasqır menen qozı, ǵarǵa menen túlki, pil menen gúrji h.t.b.) keyingi dáўirdiń ataqlı tımsalshıları Francuz Lafonten (XVII á), nemis Lessing (XVIIIá.), orıs Krılov (XX á.), h.b óz shıǵarmalarında keńnen paydalandı. Olar áyyemgi tımsal-syujetlerdi óz zamanına, 

jámiyetine sáykeslendirip qayta isledi.

Qaraqalpaq ádebiyatında tımsal janrın baslawshı XIX ásirde jasaǵan Sarıbay shayır. Sovet dáўirinde biraz shayırlar tımsal jazdı. Biraq tımsal janrın tereń túsinip, onı jetildiriwde kóp xızmet etken Dáўlen Aytmuratov. Shayırdıń óńsheń tımsallardan turatuǵın kitabın oqıwshılar súyip oqıydı.