Washingtondaǵı G-20 sammiti (2008) ushın derekti kóriw

{{Orphan|date=Iyun 2023}}

{{Infobox
| bodyclass  = vcard
| titleclass = fn org
| title      = '''Washingtondagi G-20 sammiti (2008)'''
| imageclass = logo
| image      = [[File:Cumbre de Washington.jpg|240px]]
| caption    = Washington sammiti qatnasıwshıları

| label1     = Sánesi
| class1     = Sánesi
| data1      = [[14-noyabr|14]]-[[15-noyabr]] [[2008-yil]]

| label2     = [[Mámleket]]
| class2     = category
| data2      = [[USA]]

| label3     = Orınlar
| data3      = Milliy Muzey binasi, [[Washington]], [[Amerika Qurama Shtatları]]

| label4     = Qalalar
| data4      = [[Washington]], [[Amerika Qoʻshma Shtatlari]]

| label5     = Qatnasıwshılar
| data5      = [[U'lken jigirmalıq|G20]] (+'''[[Ispaniya]]''', '''[[Niderlandlıqlar]]''')

| label6     = keyingi
| data6      = ''[[Londondag'ı G-20 sammiti (2009)]]''

| label7     = aldıng'ı
| class7     = agent
| data7      = ''A'yne sol jılı finanslıq kriziske qarsı gúres retinde kúshli ekonomikalıq mámleketler járdeminde [[Úlken jigirmalıq|G20]] sho'lkemlestirilgen hám sammit áyne sol ushırasıwdan keyin óz dawamın tapqan''

| label8     = Basqa atları
| data8      = {{lang-en|2008 G-20 Washington summit}}

}}

'''Washingtondagi G-20 sammiti (2008) ''' - Jáhándıń eń kózge kóringen mámleketleri finans bazarları hám jáhán ekonomikası máselelerin tabıw hám talqılaw maqsetinde [[2008-yil|2008-jil]]dıń [[14-noyabr|14]]-[[15-noyabr]] kúnlerinde [[Amerika Qospa Shtatlari|AQSh]] poytahti [[Washington]] qalasında yig'lishgan. Bul ushırasıw ulıwma awızbirshilikti suwretleytuǵın 20 mámleketler ortasında ekonomikalıq ósiw boyınsha sheriklikti keńeytiw, sol jılı bolıp ótken finanslıq krizisqa qarsı gúresiw hám keleshekte jańa krizisqa dus kelmaslik ushın birpara ekonomikalıq tarawlarǵa jańasha ózgertiwler kiritiliwi zárúrli bolǵan shártlesiw imzolangan<ref name="Eurodad">Jańalıqlar deregi  [https://web.archive.org/web/20200917204127/https://www.ft.com/content/7cc16b54-9b19-11dd-a653-000077b07658 European call for 'Bretton Woods] publisher= Eurodad| date= 2008-10 -16| accessdate= 2008-11-16</ref><ref>veb deregi [https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/infocus/financialmarkets/index.html Summit az waqıt Financial Markets and the World Economy|publisher=White House|] date=2008-11-11|accessdate=2008-11-16</ref>. [[Franciya]] hám [[Evropa Birlespei]] prezidenti bolǵan [[Nicolas Sarkozy]] hám [[Birlesken Korollıǵılıq Bas ministrleri|Britaniya Bas ministri]][[Gordon Brown]] tárepinen júrgizilgen unamlı pikirleri nátiyjesinde sammit jáne de boyigan<ref>veb deregi [https://www.brookings.edu/opinions/2008/1027_governance_rieffel.aspx The G-20 Summit: What's Íyt All About?| author=Lex Rieffel|publisher=Brookings Institute]| date=2008-10 -27|accessdate=2008-11-16</ref>. [[2008-yil]]dıń [[11-oktyabr]]ida [[Úlken Jetilik|G7]]dıń finans ministrleri menen bolǵan sáwbette [[AQSh Prezidenti]] [[George W. Bush|Jorj Bush]] kelesinde [[Úlken jigirmatalik|G20]] ushırasıwları jáhán jámiyetshiliginde zárúrli orın tutıwın hám ekonomikalıq krizistan shıǵıw jolları tabıwın aytıp ótken. Kóplegen ekonomistler hám siyasatdonlar [[Bretton-vuds sisteması]]dıń (Eki jáhán urısınan keyin qabıl etilgen pul háreketin basqarıw sisteması ) jańa basqıshın qabıllaw kerekligini atap ótiwgen hám jáhánda jańa finans sistemasın jaratıw kerekligin atap kórsetiwgen. Bul ushırasıw birpara [[Ǵalabalıq Informaciya quralları|OA]]V dereklerinde ekinshi Bretton-Vuds shártlesiwi dep belgilengen<ref name=Eurodad />.
==Payda bolıw ta'rixi ==
===[[2000-jıl]]lar basları daǵı qaptal basıw===
Rásmiy bolmaǵan túrde (Bretton-vuds II) atınıń alǵan bul valyuta háreketleri sisteması birpara dereklerge kóre [[2000-jıl]]lar (on jıllıq dáwirde) aǵımında rawajlanǵan. Siyasiy ekonomist [[Daniel Drezner]] alıp kelgen dereklerge kóre aytıladı: <blockquote>''Bul sistema processinde [[Amerika Qospa Shtatlari|AQSh]] bir waqıtta yuritilayotgan esaplarda iri muǵdardaǵı defitsitga iye boladı, sebebi qalǵan mámleketler ushın mólsherlengen kirip dáreklerin ekonomikalıq ósiw menen támiyinlewdi názerde tutqan. Bul sıyaqlı defitsitlarni finanslıq támiynlew ushın oraylıq bankl;ar tiykarınan Aziyanıń Tınısh okeanı aymaǵında dollarlar suw bolıp oqadi jáne bul jaǵday dollar qadrini kóteriw ushın yahshi múmkinshilik bolıp tabıladı<ref>veb deregi [http://www.danieldrezner.com/archives/001912.html How Stable Iyis Bretton Woods 2?| author= Daniel Drezner]| date= 24-fevral 2005-yil| accessdate= 29 -iyun 2008-jıl <!--DASHBot-->|</ref>.''</blockquote> ''Bretton-vuds sisteması tikleniwı' túsinigi [[2003-yil]]de ilimpazlar Duli, Folkerts-Landau hám Garber jumıslarında suwıq urıs tawsılǵanınan keyin óz ańlatpasın tapqan. Birpara Aziya liderlari tiykarǵı strategiyalıq rawajlanıwda óz kúshin kórsetip atırǵan Aziya mámleketleri Evropa hám Yaponiya urıslarınan keyingi jaǵdayda kurs ayırbaslawdı tuwrı bahalamasligi, valyuta intervensiya basqarmalarınıń joqlıǵı, qadaǵalawlar ornatıw kerekligi, fondlar muqarraligini waqıtında támiyinlewge eriwmagini ornına birpara rawajlanǵan mámleketlerden artta qalıp atırǵanında tiykarınan ózlerin ayıplasadı. Lekin kirip arqalı básekinde turıwı hám júkler jıberiw kólemi joqarı ekenligi bul mámleketlerdiń jáhán báseki bazarınıń orayına alıp shıqqanlig'i da jasırılmaǵan<ref>veb deregi [https://www.nber.org/papers/w9971 An Essay az waqıt the Revived Bretton Woods System]| author= Michael P. Dooley, David Folkerts-Landau, Peter Garber| date= September 2003| accessdate= 29 -iyun 2008-jıl <!--DASHBot-->|</ref>.
Ekonomistler [[Nouriel Roubini|Roubini]] hám [[Brad Setser|Setser]][[2005-yil]]de sistema ol shekem bekkem emesligin bildiriwgen. Eger AQSh sırtqı finans bazarındaǵı talapotlarini qısqartirmasa oraylıq banklerde zárúrli rol oynap atırǵan dollar fondları jumısları tupten izdan shıǵıwı jáne bul jaǵday qalǵan mámleketlerdiń AQSh bas bolıp turǵan noqislikga mútajlik sezbey qalıwı, sebebi qalǵan mámleketler ishki talapotga itibar qaratıwında bolıp bul jaǵday AQSh ushın jáhán ekonomikası aldında etken eń úlken táwekeli ekenligi belgilengen. Jáhán ekonomikası maydanında yuritilayotgan beshavfqat nızamlar tiykarın mine bul keltirilgen máseleler shólkemlesken: ASQh Dollarınıń ma`nisi bır jola túsip ketiwi, AQShda uzaq múddetli protsentli paydanıń tezlik menen eliriwi hám tezlik penen bir qatar aktivlerdiń bahası túsip ketiwi, kóshpelis múlk qarjıları kóterilip ketiwi usılar gápinen bolıp tabıladı. Bahalardıń bır jola kúshli zarbaga dús keliwi AQShda importtıń susaytirishi hám dollar ma`nisi pastlab ketiwi múmkinligi, saldamlı ekonomikalıq qulashga alıp keliwi múmkinshiligı bar ekenligi aytıp ótken<ref>veb deregi [https://pages.stern.nyu.edu/~nroubini/papers/BW2-Unraveling-Roubini-Setser.pdf Will the Bretton Woods 2 Regime Unravel Soon? The Risk of a Hard Landing ın 2005-2006]| author = Nouriel Roubini, Brad Setser| date = February 2005| accessdate= 29 -iyun 2008-jıl <!--DASHBot--></ref>.

===[[2007-yil]]dagi Finanslıq krizis ===
[[2008-yil]]dıń [[26-sentyabr]]ida [[Fransiya Prezidenti]][[Nicolas Sarkozy]]: <blockquote>''Biz ushın Bretton-vudsdagi sıyaqlı finanslıq sistemanı jańatdan jaratılıwmasımız ushın qaytaldan pikirlab shıǵıwımızǵa tuwrı keledi<ref>Jańalıqlar deregi [http://www.eurodad.org/whatsnew/articles.aspx?id=2988 Senior figures call for new Bretton Woods ahead of Bank/Fund meetings]| author = George Parker, Tony Barber and Daniel Dombey| date = 9 -oktyabr 2008-jıl| accessdate= 16 -oktyabr 2008-jıl <!--DASHBot-->|</ref>.''</blockquote>
[[2008-yil]]dıń [[13-oktyabr]]ida [[Birlesken Korollıǵılıq Bas ministrleri|Britaniya Bas ministri]][[Gordon Brown]] jańa ekonomikalıq sistema shártnamasın qabıllawı ushın jáhán liderlari ushırasıwları kerekligini belgilep ótken. <blockquote>''Biz jańa Bretton-vudsga ıyelewimiz kerek bul jańa xalıq aralıq finanslıq memorlik qurılısları sıyaqlı jıllar tárepke aldınǵa jeteklep baradı.'' </blockquote> dep óz pikirin bildirgen<ref>veb deregi [https://www.unescap.org/sites/default/d8files/10-ref-Survey2011.pdf World needs new Bretton Woods, says Brown]| author= Agence France-Presse (AFP)| date= 13-oktyabr 2008-yil| accessdate= 16 -oktyabr 2008-jıl <!--DASHBot--></ref>. Braun aytıp ótken ekonomikaǵa jantasıw sisteması haqıyqıy Bretton-vuds shártnaması globallashayotgan krizis hám erkin sawda tártibi, valyuta bahalarınıń ózgerayotganligi menen kúshli túrde parıq etedi<ref>veb deregi [https://web.archive.org/ A Policy Dialogue Platform | Promoting Better Governance]| publisher=eGov monıtor| date=2008-10 -14| accessdate=2010 -06 -27</ref>. Bul ushırasıwda " Anglo-Seksen" finans sistemaları daǵı jıllılıq [[Gordon Brown|Braun]] hám [[Nicolas Sarkozy|Sarkozi]]lar ortasında gúzetilmegen<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/france/3205033/Gordon-Browns-Bretton-Woods-summit-call-risks-spat-with-Nicholas-Sarkozy.html Gordon Brown's Bretton Woods summit call risks spat with Nicholas Sarkozy|work=The Daily Telegraph]|author=James Kirkup, Bruno Waterfield|date=2008-10 -17</ref>. Italiya Ekonomika ministri [[Giulio Tremonti]] sonıń menen birge [[Italiya]] [[2009-yil]]ga shekem [[Úlken Jetilik|G7]] baslıqlıǵı esabına "Jańa Bretton-Vuds" qa keshlew qosılıwın aytıp ótken. Ol sonı aytıp ótkenki [[2008-yil]]gi global finanslıq krizis procesi nátiyjesinde dollar Bretton-vuds valyuta rezervi retinde almastırılıwın aytıp ótken<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.reuters.com/article/euMergersNews/idUSLG34287520081016 Italy queries dollar's role ın Bretton Woods reform]|date=2008-10 -16|accessdate=2008-11-16|publisher=Reuters</ref><ref>Jańalıqlar deregi [https://www.forbes.com/home/2008/10/16/europe-summit-investors-update-markets-equity-cx_po_mlm_1016markets39.html Bringing The Bankiń Mess Tap Broadway|work=Forbes]| date=2008-10 -16|accessdate=2008-11-16|archivedate=2020 -09 -06</ref><ref>Jańalıqlar deregi [[:uz:Financial Times|Financial Times]]| date=2008-10 -08|accessdate=2008-11-16</ref>. [[2008-yil]]dıń [[20-oktyabr]]ida [[Giulio Tremonti|Tremonti]] Italiya baspası Corriere Della Seraga bergen bayanatında jańa Bretton-vuds usınısına kóre amerikalıq siyasiy ǵayratker [[Lyndon LaRouche]] tárepinen birdirilgan pikir boyınsha bul aǵıs kóp jıllar dawamında tarqalıwı kerekligini belgilegen<ref>[https://archivio.corriere.it/Archivio/interface/landing.html Caizzi, Ivo, " Bretton Woods #2 of LaRouche and Tremonti, "][[Corriere della Sera]], 20 -oktyabr 2008-jıl -- Google translation</ref>.

==Sammit==
[[File:G20_2008_summit_participants.svg|300 px|thumb|legend|green|[[Úlken jigirmatalik|G20]]ga aǵza mámleketler legend|#00 d400|Usınıs etilgen mámleketler ([[Niderlandiya]] hám [[Ispaniya]])  legend|#80 ff80|[[Evropa Birlespei]] aǵzaları]]
[[File:Cumbre_G-20-Washington.jpg|300 px|thumb|Finanslıq bazar hám jáhán ekonomikasında zárúrli rol oynaǵan G20 mámleketleri delegatsiyasi ushırasıwı [[2008-yil]]dıń [[15-noyabr]]ida, Kolumbiya okrugida jaylasqan Washington milliy muzeyi bınasında bolıp ótken. ]]

[[AQSh Prezidenti]] [[George W. Bush|Jorj Bush]] járiyalaǵan bayanatqa kóre sammitke jáhándıń sanaat boyınsha rawajlanǵan 20 mámleketi qatnasıwın belgilengen. [[Úlken jigirmatalik|G20]][[1997-yil|1997]]-[[1999-yil]]larda júzege kelgen finanslıq joytıwlarǵa qarsı juwap retinde jaratılǵan bolıp jańa xalıq aralıq finanslıq muqarralikni támiyinlew jolında jańa nızamlar engiziw maqsetinde siyasiy komplekstiń bir turi bolıp tabıladı. [[Úlken jigirmatalik|G20]] quramına onıń sistemasın qollaytuǵın mámleketler aldın kiritilgen, lekin bunday múmkinshilikti 170 mámleket qoldan bay bergen (192 mámleket [[Birlesken Milletler Shólkemi]]ga a'zo bolıp tabıladı)
Birinshi joqarı mártebe degi ushırasıw [[Úlken jigirmatalik|Jigirmattalik]] liderlar qatnasıwında finanslıq bazarlar hám jáhán ekonomikasın qayta tiklew maqsetinde [[2008-yil]]dıń [[14-noyabr|14]]-[[15-noyabr]] kúnleri [[Washington]]dıń Milliy Muzey bınasında ótkerilgen. Ushırasıwda: [[Argentina]],[[Avstraliya]],[[Braziliya]],[[Kanada]],[[Kitay Xalıq Respublikası]],[[Fransiya]],[[Germaniya]],[[Hindistan]],[[Indoneziya]],[[Italiya]],[[Yaponiya]],[[Meksika]],[[Qubla Kareya]],[[Rossiya]],[[Saudiya Arabstanı]],[[Qubla Afrika Respublikası]],[[Túrkiya]],[[Birlesken Korollıǵılıq]],[[Amerika Qurama Shtatları|AQSh]] hám [[Evropa Awqamı]](Birlespe Prezidenti retinde [[Franciya Prezidenti]][[Nicolas Sarkozy]] hám [[Evropa Máslaháti keńesi baslıǵı]] hám de [[Evropa komissiyası prezidenti]] retinde [[José Manuel Barroso]]lar qatnasıwǵan ),[[Ispaniya]] (Usınıs etilgen retinde),[[Niderlandlar]] (Usınıs etilgen retinde),[[Jáhán banki]],[[Xalıq aralıq valyuta Fondı]] hám [[Finans muqarraligi boyınsha máslahát]] sıyaqlı shólkemler hám mámleketlikler wákilleri qatnasıwǵan.[[Niderlandlar Bas ministri]][[Jan Peter Balkenende]][[14-noyabr]] keshe ǵanası [[Washington]]ga jetip kelgen, lekin atasınıń opatı haqqındaǵı habarni esitip tezlik penen [[Niderlandlar]]ga qaytıp ketken. Onıń ornına [[Niderlandlar Mámleket xatkeri]][[Jan Kees de Jager]] qatnasqan<ref>Jańalıqlar deregi [https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2008/11/20081114-5.html Delegations tap the Summit az waqıt Financial Markets and the World Economy]|publisher=[[White House]]| date=2008-11-14|accessdate=2008-11-16</ref>. [[Ispaniya Bas ministri]][[José Luis Rodríguez Zapatero]] sammit basında usınıs etilmegen, lekin [[Kitay Xalıq Respublikası baslıǵı|Kitay Prezidenti]][[Hu Jintao]]ga járdem jol menende hám Aziya regionine kóbirek itibar qaratıw hám de sammit qatnasıwın jáne de bayıtıw kerekligi retinde usınıs etilgen.[[José Luis Rodríguez Zapatero|Zapatero]] Fransiya presidenti Sarkozi tárepinen júrgizilgen bayanet arqalı usınıs etilgen<ref>[https://www.dw.com/en/spains-zapatero-takes-extra-seat-at-g20-summit/a-3793520 Diana Fong, ''Spain's Zapatero Takes Extra Seat at G20 Summit'', Deutsche Welle], 15-Nawa. 2008-jıl.</ref>.

===Tiykarǵı qatnasıwshılar===
Washington daǵı sammitte 20 iri ekonomikalıq rawaj tapqan mámleketler wákilleri bolıp óz ishine 19 mámleket hám eki basqarıw [[Evropa máslaháti keńesi]] hám [[Evropa komissiyasi]]<ref>[https://www.brookings.edu/opinions/2009/0327_global_governance_rieffel.aspx Rieffel, Lex.brookings. edu/opinions/2009/0327_global_governance_rieffel. aspx " Regional voices ın Global Governance: Looking tap 2010 (Part Iv), "]  Webarxiv  Brookings. 27-mart 2009 -jıl;</ref> shólkemlerin quraytuǵın [[Evropa Birlespei]] wákilleri hám de bir neshe usınıs etilgen mámleketler hám regional shólkemler sammitte qatnasıw ushın belgilengen.

[[File:G20 Washington 15-dekabr 2008-jıl.jpg|thumb|right|300 px|G20 mámleketleriniń dáslepki marotiba sammiti baslanıwı.]]
[[File:G-20 Cena dia 14.jpg|thumb|right|300 px|Prezident Bush hám basqa mámleket wákilleri Aq Úydiń bir shetinde joqarı mártebede tashkil etilgen túslıq programmahoni átirapında]]
==Sammit qatnasıwshılari==
<gallery widths="122">
Su'wret:Angela-merkel-ebw-01.jpg|'''DEU'''<br />[[Angela Merkel]]<ref name="delegations">[http://www.g20.utoronto.ca/2008/2008delegations1115.html University of Toronto, G20 Centre]:2008 Washington G-20, delegations.</ref>
Su'wret:Cristina Fernández.jpg|'''ARG'''<br />[[Cristina Fernández de Kirchner|Cristina Kirchner]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Kevin Rudd.jpg|'''AUS'''<br />[[Kevin Rudd]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Lula - foto oficial - 05 jan 2007.jpg|'''BRA'''<br />[[Luiz Inácio Lula de Silva]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Stephen Harper by Remy Steinegger.jpg|'''CAN'''<br />[[Stephen Harper]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Hu Jintao.jpg|'''CHN'''<br />[[Hu Jintao]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Nicolas Sarkozy - Sarkozy meeting in Toulouse for the 2007 French presidential election 0299 2007-04-12 cropped further.jpg|'''FRA'''<br />[[Nicolas Sarkozy]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Manmohansingh04052007.jpg|'''IND'''<br />[[Manmohan Singh]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:20041120-6 bushindonesiamtg1-515h cropped.jpg|'''IDN'''<br />[[Susilo Bambang Yudhoyono]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Silvio Berlusconi 29-01-2008.jpg|'''ITA'''<br />[[Silvio Berlusconi]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Taro Aso 20090715.jpg|'''JPN'''<br />[[Taro Aso]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Felipe Calderon 20090130.jpg|'''MEX'''<br />[[Felipe Caldero'n]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Dmitry Medvedev govru official photo 15.jpg|'''RUS'''<br />[[Dmitriy Medvedev]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Abdullah of Saudi Arabia.jpg|'''SAU'''<br />[[Abdallah de Arábia Saudita|Rei Abdallah]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:GeorgeBushKgalemaMotlanthe crop.jpg|'''ZAF'''<br />[[Kgalema Motlanthe]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Lee Myung-bak.png|'''KOR'''<br />[[Lee Myung-bak]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Recep Tayyip Erdogan 2010.jpg|'''TUR'''<br />[[Recep Tayyip Erdoğan]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Gordon Brown Davos 2008 crop.jpg|'''GBR'''<br />[[Gordon Brown]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:George-W-Bush.jpeg|'''USA'''<br />[[George W. Bush]]<ref name=" delegations" />
Su'wret:Barroso EPP Summit October 2010.jpg|European Union [[Evropa Komissiyasi]]'''<br />[[José Manuel Barroso]]<ref name=" delegations" />
</gallery>

=== Usınıs etilgen ===
<gallery perrow="5">
 File:José_Luis_Rodríguez_Zapatero_en_el_Foro_Económico_Mundial_(recortada).jpg|'''ESP'''<br />[[José Luis Rodríguez Zapatero]]<ref name=" delegations" />
 File:Jan Peter Balkenende 2006.jpg|'''NLD'''<br />[[Jan Peter Balkenende]]<ref name=" delegations" />
 </gallery>
===Usınıs===
Germaniya Kansleri Angela Merkel hám Fransiya prezidenti Nicolas Sarkozi " Bretton-vuds II" shártnaması jáhán finans sistemasında jańasha ózgertiwler alıp keliwin atap ótiwgen.[[Evropa Birlespei]] ushın sammit:<blockquote>''Máseleler iyriminde qalıp atırǵan qararlardı jaqtılandıriw kerekligini, transhududlarda global qadaǵalawdı jaratıw hám finans sistemasın basqarıw, yaǵnıy aldınǵı sıyaqlı eskertiwsiz háreket etetuǵın krizis domiga túspew ushın ámelde qollanıwı múmkin bolǵan nızamlar hár bir mámlekette investor hám amanatshılar ortasındaǵı isenimdi bekkemlew imkaniyatın beredı' degen áhmiyetke iye ekenligin aytǵan.''</blockquote> AQSh prezidenti baspasózi tárepinen etilgen daǵazaǵa kóre bul qosıqtıń bir qatarılar keltirilgen: <blockquote>''Házirde wákiller jaǵdaydı házirgi kúnde óz sheshimin tapıp atırǵan finanslıq krizis háreketlerin jáne onıń sebeplerin kórip shıǵıwıp atır. Sebebi taǵı bul jaǵday tákirarlanmasligi ushın bolıp tabıladı. Jáhánda jańa finanslıq sistema jaratıw ushın instutsional-báǵdarlaw tártiplerin awızbirshilikte kelisip alıw haqqındaǵı pikirler ilgeri jılısıp atır'' - degen sózler Jorj Bushga tiyisli bolǵan.</blockquote>  Britaniya Bas ministri [[Gordon Brown|Gordon Braun]] óziniń oktyabr ortalarında etken shıǵıwlarında bir neshe principlerden waz keshiwin aytıp ótken. Bular (Halqaro tártipte esapshılıq kelisimleri, kredit qamsızlandırıw bazarları standartları ), bólekan (kredit muasissalari, tólew minnetlemeleri), juwapkerlik retinde (uqıp hám sáykeslik direktorlar keńesinen ketiw), bank ámeliyatın saqlaw (rásmiy bolmaǵan kegashga qarsı qorǵaw ) usılar gápinen bolıp tabıladı. Qıtay prezidenti [[Hu Jintao]] G20 wákillerine murojat eter eken ol xalıq aralıq finanslıq sistemasınıń tórt baǵdarında jańa ózgertiwler kirgiziwin soraǵan, bular : <blockquote>''Finanslıq qadaǵalaw boyınsha sheriklikti keńeytiw, xalıq aralıq finans muasissalar iskerliginde jańa ózgertiwler kirgiziw, regional finanslıq sheriklikti xoshametlew hám xalıq aralıq valyuta sistemasın jaqsi'law''<ref name="China Daily">Jańalıqlar deregi [http://www.chinadaily.com.cn/china/2008-11/16/content_7208365.htm Washington summit targets at crisis]|work=[[China Daily]]| date=2008-11-16|accessdate=2008-11-16</ref>.</blockquote> Qıtay Xalıq Respublikası Sırtqı jumıslar ministrligi wákili Qın Gang sammit qabıl etken shártnamalar ''hamjihatlik, óz-ara betaraflik hám norma dárejelerida'' bolǵanlıǵın aytıp ótken<ref name="Xinhua News Agency">Jańalıqlar deregi [http://www.xinhuanet.com//english/2008-11/16/content_10365670.htm Chinese FM: G20 summit " significant" for world tap tackle financial crisis]|publisher=[[Xinhua News Agency]]| date=2008-11-16|accessdate=2008-11-16</ref>. Yaponiya Bas ministri [[Taro Aso]] sammitke shekem Yaponiya xalıq aralıq balans tólewleri menen unamlı tárepleme analiz tiykarında jumıs júrgizeyotganini hám jáhán bazarları daǵı uzaq shozılǵan finanslıq krizisqa qaramastan óziniń poziciyanı tiklaganini [[Wall Street Journal]]<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.wsj.com/articles/SB122660683367025399 Restoring Financial Stability; Use Japan's experience as a guide tap near-term problems? then think bigger].| publisher=Wall Street Journal|date=2008-11-14|first=Taro|last=Aso|accessdate=8-sentyabr 2010 -jıl <!--DASHBot--></ref> finans boyınsha ótkerilgen baspasóz konfrenciyaında sol kórsetkishlerdi jáhán finanschilari siltemesine usınıs etken. hám sammit sońǵında [[Xalıq aralıq valyuta Fondı]]ga 100 mlrd.[[AQSh dolları]] jetkiziwin aytıp, bul pullar globallashgan ekonomikalıq hám finanslıq krizis dáwirinde fondni qollap-quwatlaw retinde jóneltirilganini da bildirip ótiwgen<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.imf.org/en/Publications IMF Signs $100 Billion Barrowing Agreement With Japan].| publisher=IMF Survey online|date=2009 -02-13|accessdate=8-sentyabr 2010 -jıl <!--DASHBot--></ref>.

===Tiykarǵı tabıslar===
Aq úy habarlariga kóre sammit dawamında Washington deklaratsiyası imzolanganini járiyalawǵan. Deklaratsiya wákiller razılıǵı tiykarında bes bólekten ibarat, bular :
* global daǵdarıstıń tiykarǵı sebeplerin awızbirshilikte tabılǵanlıǵı;
* keleshekte tikkeley krizis hám ósiwdi támiyinlew sheshimlerin tappish ushın hár bir mámleket kerekli juwapkershilikti óz moynına alǵanlar;
* barlıq aǵza mámleketler birgelikte bir hil tártip degi finans bazarların ózgertiw kelisiwgen;
* keying ushırasıwda wákiller tárepinen kóriletuǵın máseleler bayanatın ministrler tárepinen anıq tárzdege usınıslar tiykarında islep shıǵıw so'ralgan. hám sol principler tiykarında jańa háreketler islep shıǵıwdı da qosıp qoyıwǵan.
* jańatdan erkin bazarlar haqqındaǵı shártnamanıń tastıyıqlaniwi<ref name="Factsheet">Jańalıqlar deregi [https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2008/11/20081115-4.html Fact Sheet: Summit az waqıt Financial Markets and the World Economy]| publisher=[[White House]]| date=2008-11-14|accessdate=2008-11-16</ref>.
Qısqasha kórsetilgen konfrenciyanıń basqa zárúrli jaǵdayların suwretlengen bayanat Aq úyde dáliller<ref name=Factsheet /><ref name="Declaration">Jańalıqlar deregi [https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2008/11/20081115-1.html Declaration of the Summit az waqıt Financial Markets and the World Economy]|publisher=[[White House]]| date=2008-11-15|accessdate=2008-11-16</ref> retinde usınıs etilgen bolıp, bul bayanatda sammitte qabıl etilgen Deklaratsiya hulosalari tolıqqonli túrde sawlelengenligi baspasóz baspalarınıń birinde baspadan shıǵarılǵan<ref name=Factsheet /><ref name=" Declaration" />. AQSh bayanatına kóre qatnasıwshılardıń barlıǵı óz maqsetleriniń jetkilikli múmkinshilikler bar ekenligine hám ushırasıwdıń muvafaqqiyatiga aldınan shubha menen qarawlıǵin da yashirib ótpegen<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.euronews.com/en/article/16/11/2008/doubts-surface-over-g-20-rescue-plan/ Doubts surface over G-20 rescue plan]|publisher=[[Euronews]]| date=2008-11-16|accessdate=2008-11-16</ref>. [[2009-yil]]ga shekem úsh mámleket ([[Birlesken Korollıǵılıq|Ullı Britaniya]],[[Braziliya]],[[Qubla Kareya]]) [[2009-yil]]dıń martına gózlengen 47 qısqa hám orta múddetke mólsherlengen maqsetlerdi turmısqa nátiyjeni ámelde qollanıw etiw wazıypasına basqarıwshılar etip belgilengen<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.nytimes.com/2008/11/16/washington/summit-text.html?pagewanted=2&_r=1&sq=G-20&st=cse&scp=2/ Statement From G-20 Summit]| work=[[New York Times]]| date=2008-11-15|accessdate=2008-11-15</ref>. Sonnan keyin bul sıyaqlı joqarı mártebe degi sammitler ushırasıwı [[2009-yil]]dıń [[2-aprel]]ida [[Londondagi G-20 sammiti (2009 )|London]]da<ref>Jańalıqlar deregi [https://www.gov.uk/government/organisations/prime-ministers-office-10-downing-street Announcement from Number 10]|publisher=[[10 Downing Street|Number 10]]| date=2008-12-03|accessdate=2009 -01-03</ref> hám [[2009-yil]]dıń sentyabrinde [[Pittsburgdagi G-20 sammiti (2009 )|Pittsburg]] shahrlarida ótkerilgen.

===Process===

== Derekler ==