Ólim jazası
 | Bul maqala Wikipedia qaǵıyda hám talaplarına say bolıwı ushın wikilestiriliwi kerek. |
Ólim jazasi bul mámleket jaza retinde kimdidur óltiriwine aytiladi. Bul jaza eń awir jinayatlar, misaliǵa birewdi ol'tirgen adamǵa beriledi.
Ólim jazasi keyingi ásirlerde azayip barmaqta. Buniń sebebi ólim jazasi haqqinda qizǵin tartisli másele esaplanadi.
Dúnyaniń úshten bir mámleketlerinde ólim jazasi ruqsat etiledi. Qitay, Yaponiya hám Iran ólim jazasin qollanatuǵin mámleketler qatarina kiredi. Kanada, Avstralia, Meksika hám Evropa Awqamina kiriwshi hámme mámleketler ólim jazasin toqtatqan mámleketler qatarina kiredi.
Kópshilik mámleketler ólim jazasin adam óltirgenlerge, zorlaǵanlarǵa yamasa terroristlerge paydalanadi. Avtoritar yamasa Totalitar mámleketler kishi jinayatlar ushinda, misali ushin urliq islew yamasa húkimetke qarsi bolǵanlarǵa qollanadi.
2005-jili ólim jazasin qollaniw boyinsha Qitay (100 den kem bolmaǵan), Iran (94 ten kem bolmaǵan), Irak (89 dan kem bolmaǵan) eń kóp ólim jazasin qollanǵan mámleketler esaplanadi.
Bazi bir adamlar ólim jazasin paydalaniw jaqsi, sebebi bul jaza awir jinayatlardiń aldin aladi dep esaplasa, basqa adamlar ólim jazasi ayipsiz adamǵa beriliwi múmkin dep esaplaydi.
Házirgi kúnde ólim jazasiniń tómendegi túrleri qollaniladi:
- Elektr stuli.
- Óltiriwshi inyeksiya (ukol).
- Atiw.
- Asiw.
- Alqimin buwiw.
- Tas ilaqtiriw.
- Basin kesiw.