.NET

Wikipedia, erkin enciklopediya

.NET platforması (“noqatlı tarmaq” retinde aytıladı) Windows, Linux hám macOS operacion sistemalarına arnalǵan biypul hám ashıq kodlı basqarılatuǵın kompyuter programmalıq qural sisteması bolıp tabıladı.[1] Proekt tiykarınan .NET Foundation arqalı Microsoft xızmetkerleri menen islep shıǵılǵan hám MIT licenziyası boyınsha shıǵarılǵan.[2]

Tariyxı[redaktorlaw | derekti jańalaw]

1990 jıllardıń sońında Microsoft korporaciyası basqarılatuǵın kodtıń orınlanıw waqtın hám programmalastırıw tilin (C#) islep shıǵıwdı basladı, onı “.NET platformasınıń” bólimi retinde esaplaydı, tiykarǵı orınlanıw waqtı hám .NET Framework qamtıytuǵın programmalıq qural kitapxanaları bar

NET platformasınıń tiykarı .NET Framework bolıp tabıladı, tilaralıq miyras hám qayta islew sıyaqlı zárúr imkaniyatları bar veb-xızmetlerdi jaratıw hám iske túsiriw ushın ónimliligi joqarı, kóp tilli islep shıǵıw hám orınlaw ortalıǵı.[3]

2000 jılı Kásiplik islep shıǵarıwshılar konferenciyasında C# tili tuwralı xabarlanǵannan keyin hám onıń baǵdarlamalıq quralınıń aldınnan kóriw imkaniyatı bolǵannan keyin Microsoft ECMA arqalı “Ulıwma til infrastrukturası” dep atalatuǵın standartlastırıw háreketi baslandı. Usı waqıt ishinde kompaniya menshikli, jabıq kodlı programmalıq támiyinlew retinde óziniń engiziwin islep shıǵıwdı hám qollawdı dawam ettirdi.

2014 jıl 12 noyabrde Microsoft korporaciyası .NET Core versiyasın usındı - bul ashıq kodlı, kross-platformalı[4] miyrasxorı [5].NET Framework—hám .NET Core CoreCLR ámelge asırıw ushın shıǵarılǵan ashıq kod, .NET Core ushın “”pútkil [...] kitapxana stegi ushın,[6] hám .NET qorınıń basqarıwı menen dástúrli (“bazar” sıyaqlı) ashıq kodlı rawajlandırıw modeliniń qabıllanǵanın járiyaladı. Migel de Ikaza .NET Core xızmetin "klass kitapxanalarınıń jeńilletilgen versiyasına tiykarlanǵan .NET sistemasınıń qayta islep shıǵarılǵan versiyası" retinde sáwlelenedi,[7] hám Microsoft korporaciyasınıń Immo Landwerth .NET Core “barlıq keleshek .NET platformalarınıń tiykarı” bolatuǵının túsindirdi. Xabarlandırıwda .NET Core proektiniń dáslepki shıǵarılımı kitapxanalardıń ashıq kodınıń ishki toplamına kirgizildi hám Ms-RSL sheklewlerinen alıs Microsoft korporaciyasınıń bar .NET anıqlama dereginiń qayta licenziyalanıwı menen sáykes keldi. Landvert aldın tańlanǵan ulıwma licenziyasınıń kemshiliklerin tán alıp, ol Rotor kod atın jámiyetshilik tayarlaǵan ashıq kodlı proekt retinde “baslawshı emes” dep túsindirdi, sebebi ol Open Source Initiative (OSI) maqullaǵan licenziyanıń kriteriylerine sáykes kelmedi.[8][9][10]

.NET Core 1.0 versiyası 2016 jıl 27 iyunda shıǵarıldı,[11] .NET Core islep shıǵıwǵa imkaniyat beretuǵın Visual Studio 2015 Update 3 baǵdarlaması menen birge.[12] .NET Core 1.0.4 hám .NET Core 1.1.1 .NET Core Tools 1.0 hám Visual Studio 2017 versiyaları menen birge 2017 jıl 7 martta shıǵarıldı.[13]

.NET Core 2.0 2017 jıl 14 avgustta Visual Studio 2017 15.3, ASP.NET Core 2.0 hám Entity Framework Core 2.0 versiyası menen birge shıǵarıldı.[14] .NET Core 2.1 versiyası 2018 jıl 30 mayda shıǵarıldı.[15] .NET Core 2.2 2018 jıl 4 dekabrde shıǵarıldı.[16]

.NET Core 3 2019 jıl 23 sentyabrde shıǵarıldı.[17] .NET Core 3 Windows jumıs stolı qollanbasın islep shıǵıwǵa qollawdı qosadı[18] hám tiykarǵı kitapxanada aytarlıqtay ónimlilikti jaqsılaydı.

2020 jıl noyabrde Microsoft .NET 5.0 shıǵardı.[19] "Core" brendinginen bas tartıldı hám .NET Framework penen aljastırmaw ushın 4.0 versiyası ótkizilip jiberildi, onıń sońǵı shıǵarılımları 2010 jıldan berli zárúr (qáteler dúzetilmegen) shıǵarılımlar ushın 4.x versiyasın paydalanǵan.

Ol .NET Framework-qa baylanıslı patent máselelerin sheshedi.

2021 jıl noyabrde Microsoft .NET 6.0 versiyasın shıǵardı,[20] 2022 jıl noyabrde .NET 7.0 shıǵarıldı,[21] hám 2023 jıl noyabrde .NET 8.0 shıǵarıldı.[22]

Versiyası Shıǵarılǵan sánesi Menen shıǵarıldı Sońǵı jańalanıw Sońǵı jańalanǵan sánesi Qollaw tamamlandı[23] Qollaw múddeti
Úlgi:Version 27-iyun, 2016[24] Visual Studio 2015 Update 3 1.0.16 14-may, 2019 27-iyun, 2019 3 jıl
Úlgi:Version 16-noyabr, 2016[25] Visual Studio 2017 Version 15.0 1.1.13 14-may, 2019 27-iyun, 2019 2.5 jıl
Úlgi:Version 14- avgust, 2017[14] Visual Studio 2017 Version 15.3 2.0.9 10-iyul, 2018 1-oktyabr, 2018 1.25 jıl
Úlgi:Version 30-may, 2018[15] Visual Studio 2017 Version 15.7 2.1.30 (LTS) 19-avgust, 2021 21-avgust, 2021 3.25 jıl
Úlgi:Version 4-dekabr, 2018[16] Visual Studio 2019 Version 16.0 2.2.8 19-noyabr, 2019 23-dekabr, 2019 0.9 jıl
Úlgi:Version 23-sentyabr, 2019[26] Visual Studio 2019 Version 16.3 3.0.3 18-fevral, 2020 3-mart, 2020 0.5 jıl
Úlgi:Version 3-dekabr, 2019[27] Visual Studio 2019 Version 16.4 3.1.32 (LTS) 13-dekabr, 2022 13-dekabr, 2022 3 jıl
Úlgi:Version 10-noyabr, 2020[28] Visual Studio 2019 Version 16.8 5.0.17 10-may, 2022 10-may, 2022 1.5 jıl
Úlgi:Version 8-noyabr, 2021[20] Visual Studio 2022 Version 17.0 6.0.28 (LTS) 12-mart, 2024 12-noyabr, 2024 3 jıl
Úlgi:Version 8-noyabr, 2022[21] Visual Studio 2022 Version 17.4 7.0.17 12-mart, 2024 14-may, 2024 1.5 jıl
Úlgi:Version 14-noyabr, 2023[22] Visual Studio 2022 Version 17.8 8.0.3 (LTS) 12-mart, 2024 10-noyabr, 2026 3 jıl
Úlgi:Version Noyabr 2024 (projected) 9.0.0-preview.2 12-mart, 2024 2026 may (projected) 1.5 jıl (projected)
Úlgi:Version Noyabr 2025 (projected) (will be LTS) 2028 noyabr (projected) 3 jıl (projected)
Úlgi:Version

Alpine Linux, ol tiykarınan musl libc-ti qollaydı hám paydalanadı,[29] .NET Core 2.1 versiyasınan berli qollaw kórsetiledi.[30]

Windows Arm64 sistemasına .NET 5versiyasınan berli qollaw kórsetiledi. Burın ARM sistemasındaǵı .NET x86 arxitekturası ushın kompilyaciyalanǵan hám ARM emulyaciya qabatı arqalı iske qosılǵan qosımshalardı bildiredi.[28]

Tildi qollaw[redaktorlaw | derekti jańalaw]

.NET Common Language Infrastructure (CLI) paydalanadı

.NET tolıǵı menen C# hám F# (hám 3.1 versiyası boyınsha C++/CLI; tek Windows sistemasına qosılǵan) hám Visual Basic .NET tilin (.NET Core 5.0.100-preview.4 ishindegi 15.5 versiyası ushın hám eski versiyada qollaytuǵın ayırım eski versiyalarǵa) tolıǵı menen qollaydı. .NET Core).[31]

VB.NET .NET sistemasında kompilyaciyalaydı hám jumıs isleydi, biraq .NET Core 3.1 versiyası boyınsha bólek Visual Basic Runtime ámelge asırılmaǵan. Microsoft dáslebinde .NET Core 3 Visual Basic Runtime baǵdarlamasın qamtıytuǵının járiyaladı, biraq eki jıldan keyin bunday qollawdıń waqıt shkalası .NET 5 versiyasında jańalandı.[32][33]

Arxitekturası[redaktorlaw | derekti jańalaw]

.NET keyingi kross-platformalıq scenariylerdi qollaydı: ASP.NET Core veb-qosımshaları, komanda qatarı/konsol qosımshaları, kitapxanalar hám universal Windows platformaları qollanbaları. .NET Core 3.0 versiyasına shekem ol Windows sistemasında jumıs stolı baǵdarlamalıq quralı ushın standart grafikalıq interfeys kórsetetuǵın Windows Forms yamasa Windows Presentation Foundation (WPF) qosımshaları.[34] Degen menen, .NET Core 3 versiyasınan baslap olardı universal Windows platforması menen (UWP) birge engize basladı.[35] Sonday-aq, GTK vidjetiniń úskeneler jıynaǵı ushın GTK# tilin baylanıstırıwı bar .NET arqalı platformaaralıq grafikalıq qosımshalardı jazıwǵa boladı.

.NET NuGet paketlerin paydalanıwdı qollaydı. Windows Update arqalı xızmet kórsetiletuǵın .NET Framework-ten ayırmashılıǵı, .NET jańalawlardı alıw ushın paket menedjerine súyenedi.[34] Biraq 2020 jıl dekabr ayınan baslap .NET jańalawları Windows Update arqalıda jetkizile basladı.[36]

.NET eki tiykarǵı komponentleri .NET Framework Common Language Infrastructure (CLI) ámelge asırıwınıń Common Language Runtime (CLR) hám Framework Class Library (FCL) salıstırıwǵa bolatuǵın CoreCLR hám CoreFX bolıp tabıladı.[37]

CLI virtual orınlaw sistemasın (VES) iske asırıw retinde CoreCLR tolıq jumıs waqıtı hám CLI baǵdarlamaların basqarılatuǵın orınlawǵa arnalǵan virtual mashina bolıp tabıladı hám RyuJIT dep atalatuǵın anıq waqtında kompilyatordı qamtıydı.[38][kommentariy 1] .NET Core sonıń menen qatar AOT kompilyaciyalanǵan jergilikli ekilik fayllar menen biriktiriw ushın optimallastırılǵan .NET Native jumıs waqıtı CoreRT nı qamtıydı.[40]

CLI standart kitapxanaların ámelge asırıw retinde,[41] CoreFX .NET Framework API interfeysleriniń jıynaǵın bólisedi, biraq ol sonıń menen qatar .NET Framework bólimi bolıp tabılmaytuǵının óziniń API interfeysleri menen birge jetkiziledi.[34] .NET kitapxanasınıń versiyası UWP ushın paydalanıladı.[42]

.NET komanda qatarı interfeysi operacion sistemalar ushın engiziw noqatın usınadı hám kompilyaciya hám paketti basqarıw sıyaqlı tayarlawshı xızmetlerin usınadı.[43]

.NET sistemasındaǵı aǵım ierarxiyasınıń UML paket diagramması

Derekler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

  1. ↑ „Download .NET Core“. microsoft.com. Microsoft. Qaraldı: 31-oktyabr 2017-jıl.
  2. ↑ „core/LICENSE.TXT“. GitHub. Qaraldı: 4-iyun 2018-jıl.
  3. ↑ „Microsoft Delivers First .NET Platform Developer Tools for Building Web Services“ (11-iyul 2000-jıl). Qaraldı: 5-noyabr 2023-jıl.
  4. ↑ „.NET Framework is dead – long live .NET 5“ (7-may 2019-jıl).
  5. ↑ „.NET Framework is dead – long live .NET 5“ (7-may 2019-jıl).
  6. ↑ „Why a .NET Development Company Could Be the Perfect Boost | Pangea.ai“ (en-US). www.pangea.ai. Qaraldı: 8-dekabr 2022-jıl.
  7. ↑ de Icaza. „Microsoft Open Sources .NET and Mono“. Personal blog of Miguel de Icaza. Qaraldı: 16-noyabr 2014-jıl.
  8. ↑ Landwerth. „.NET Core is Open Source“. .NET Framework Blog. Microsoft (12-noyabr 2014-jıl). Qaraldı: 30-dekabr 2014-jıl.
  9. ↑ „dotnet/corefx“. GitHub. Qaraldı: 16-noyabr 2014-jıl.
  10. ↑ „Microsoft/referencesource“. GitHub. Qaraldı: 16-noyabr 2014-jıl.
  11. ↑ Bright. „.NET Core 1.0 released, now officially supported by Red Hat“. Ars Technica. Condé Nast (27-iyun 2016-jıl).
  12. ↑ Foley. „Microsoft showcases SQL Server, .NET Core on Red Hat Enterprise Linux deliverables“. ZDNet. CBS Interactive (27-iyun 2016-jıl).
  13. ↑ „Announcing .NET Core Tools 1.0 Úlgi:Pipe .NET Blog“. Blogs.msdn.microsoft.com (7-mart 2017-jıl). Qaraldı: 18-yanvar 2020-jıl.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Announcing .NET Core 2.0“. .NET Blog. Microsoft (14-avgust 2017-jıl). Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  15. ↑ 15,0 15,1 „Announcing .NET Core 2.1“. .NET Blog. Microsoft (30-may 2018-jıl). Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  16. ↑ 16,0 16,1 „Announcing .NET Core 2.2“. .NET Blog. Microsoft (4-dekabr 2018-jıl). Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  17. ↑ „.NET Core is the Future of .NET“ (en-US). .NET Blog (6-may 2019-jıl). Qaraldı: 17-may 2019-jıl.
  18. ↑ „What's new in .NET Core 3.0“ (en-US). .NET documentation. Qaraldı: 30-dekabr 2020-jıl.
  19. ↑ „Announcing .NET 5.0“ (en-US). .NET Blog (10-noyabr 2020-jıl). Qaraldı: 21-noyabr 2020-jıl.
  20. ↑ 20,0 20,1 Lander. „Announcing .NET 6 – The Fastest .NET Yet“ (en-US). .NET Blog (8-noyabr 2021-jıl). Qaraldı: 6-may 2022-jıl. Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":3" defined multiple times with different content
  21. ↑ 21,0 21,1 Douglas. „.NET 7 is Available Today“ (en-US). .NET Blog (8-noyabr 2022-jıl). Qaraldı: 13-yanvar 2024-jıl. Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":5" defined multiple times with different content
  22. ↑ 22,0 22,1 Seth. „Announcing .NET 8“ (en-US). .NET Blog (14-noyabr 2023-jıl). Qaraldı: 13-yanvar 2024-jıl. Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":4" defined multiple times with different content
  23. ↑ „.NET Core official support policy“. .NET. Microsoft.
  24. ↑ „Announcing .NET Core 1.0“. .NET Blog. Microsoft (27-iyun 2016-jıl).
  25. ↑ „Announcing .NET Core 1.1“. .NET Blog. Microsoft (16-noyabr 2016-jıl).
  26. ↑ „Announcing .NET Core 3.0“. .NET Blog. Microsoft (23-sentyabr 2019-jıl).
  27. ↑ „Announcing .NET Core 3.1“. .NET Blog. Microsoft (3-dekabr 2019-jıl).
  28. ↑ 28,0 28,1 „Announcing .NET 5.0“. .NET Blog. Microsoft (10-noyabr 2020-jıl). Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "Announcing5" defined multiple times with different content
  29. ↑ „Alpine 3.10.0 released | Alpine Linux“. alpinelinux.org. Qaraldı: 9-iyun 2020-jıl.
  30. ↑ „dotnet/core“ (en). GitHub. Qaraldı: 9-iyun 2020-jıl.
  31. ↑ „.NET framework supports different programming languages“. Qaraldı: 21-aprel 2022-jıl.
  32. ↑ „Visual Basic in .NET Core 3.0 Úlgi:Pipe Visual Basic Blog“. Blogs.msdn.microsoft.com (12-oktyabr 2019-jıl). Qaraldı: 18-yanvar 2020-jıl.
  33. ↑ „Visual Basic support planned for .NET 5.0 Úlgi:Pipe Visual Basic Blog“. Blogs.msdn.microsoft.com (11-mart 2020-jıl). Qaraldı: 26-avgust 2020-jıl.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Carter. „.NET Core – .NET Goes Cross-Platform with .NET Core“. MSDN Magazine. Microsoft (aprel 2016). Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "Cater2016" defined multiple times with different content
  35. ↑ Lander. „.NET Core 3 and Support for Windows Desktop Applications“. MSDN. Microsoft (7-may 2018-jıl).
  36. ↑ „.NET Core 2.1, 3.1, and .NET 5.0 updates are coming to Microsoft Update“ (en-US). .NET Blog (3-dekabr 2020-jıl). Qaraldı: 15-dekabr 2020-jıl.
  37. ↑ „Understanding .NET Framework, .NET Core, .NET Standard And Future .NET“ (en). www.c-sharpcorner.com. Qaraldı: 1-fevral 2021-jıl.
  38. ↑ Landwerth. „CoreCLR is now Open Source“. .NET Framework Blog. Microsoft (3-fevral 2015-jıl). Qaraldı: 27-fevral 2015-jıl.
  39. ↑ „Why RyuJIT? How was the name chosen?“. nuWave eSolutions Development Team Blog (25-noyabr 2014-jıl). Qaraldı: 21-iyun 2016-jıl.
  40. ↑ Ramel. „Microsoft Survey: Developers Held Back by Lack of 'Native AOT' in .NET Core -“ (en-US). Visual Studio Magazine (31-avgust 2020-jıl). 22-oktyabr 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 1-fevral 2021-jıl.
  41. ↑ Landwerth. „Introducing .NET Core“. .NET Framework Blog. Microsoft (4-dekabr 2014-jıl). Qaraldı: 27-fevral 2015-jıl.
  42. ↑ „Intro to .NET Native and CoreRT“. GitHub (23-aprel 2016-jıl).
  43. ↑ „Intro to CLI“. GitHub (23-aprel 2016-jıl).

Qosımsha oqıw ushın[redaktorlaw | derekti jańalaw]

  • Adopting .NET 5: Understand modern architectures, migration best practices, and the new features in .NET 5. Packt Publishing, 2020. ISBN 978-1800560567. 
  • .NET Core in Action. Manning Publications, 2018. ISBN 978-1617294273. 
  • C# 10 and .NET 6 – Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2021. ISBN 978-1801077361. 
  • C# 9 and .NET 5 – Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2020. ISBN 978-1800568105. 
  • C# 8.0 and .NET Core 3.0 – Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2019. ISBN 978-1788478120. 
  • C# 7.1 and .NET Core 2.0 – Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2017. ISBN 978-1788398077. 
  • C# 7 and .NET Core: Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2017. ISBN 978-1787129559. 
  • C# 6 and .NET Core 1.0: Modern Cross-Platform Development. Packt Publishing, 2016. ISBN 978-1785285691. 
  • Hands-On Domain-Driven Design with .NET Core. Packt Publishing, 2019. ISBN 978-1788834094. 

Sırtqı siltemeler[redaktorlaw | derekti jańalaw]

  1. ↑ The prefix "Ryu" is the Japanese word for "dragon" (竜, ryū), and is a reference to the book Compilers: Principles, Techniques, and Tools (commonly known as the dragon book, from an early cover design), as well as to a character from the video game Street Fighter.[39]
"https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=.NET&oldid=78578" saytınan alınǵan