Akciya

Aktsiya – bul ha'reket etiw mu'ddeti belgilenbegen, aktsionerlik ja'miyettin' ustavlıq kapitalına yuridikalıq yamasa fizikalıq shaxs ta'repinen belgili u'lestin' qosılg'anın tastıyıqlaytug'ın, usı ja'miyettin' mu'lkine onın' iyesinin' qatnasıwın tastıyıqlaytug'ın ha'm og'an dividend alıw, a'dette, bul ja'miyetti basqarıwg'a qatnasıw huqıqın beretug'ın bahalı qag'az. Yag'nıy aktsiya – bul aktsionerlik ja'miyet nege iye bolsa, sonın' ba'rin de aktsionerdin' u'lesi, kapitaldın', mu'lktin', da'ramattın' bir bo'legine onın' nızamlastırılg'an huqıqı. Ja'miyettin' o'zi qanshelli jasasa, ol da sonshelli waqıt jasaydı, bul waqıt ishinde usı aktsiyanın' ko'plegen iyeleri almassa da, eger aktsionerlik ja'miyet ashıq tu'rdegi bolsa, onda aktsioner aktsiyalardı ja'miyetke qaytarmaw huqıqına iye. Aktsioner kapitalı bo'linbeydi.

Aktsiyalar emissiyası to'mendegi jag'daylarda: aktsionerleskende, yag'nıy ustavlıq kapitaldı du'ziw ushın aktsionerlik ja'miyetti sho'lkemlestirgende, ma'mleketlik ka'rxananın' aktsionerlik ja'miyetke aynaldırg'anda ha'm ustavlıq kapital (ekilenshi emissiya) ko'beygende a'melge asırıladı.

Ja'miyettin' ustavlıq kapitalı ja'miyettin' aktsionerler ta'repinen satıp alıngan aktsiyalarının' nominal bahasınan qu'raladı. Ja'miyet ta'repinen shıg'arılatug'ın barlıq aktsiyalardın' nominal bahası bir qıylı bolıwı tiyis. Minimal ustavlıq fond (kapital) bizin' respublikamızdın' aymag'ında jan'adan du'zilgen ashıq aktsionerlik ja'miyetler ushın ja'miyet dizimge alıng'an sa'nege nızamshılıq penen belgilengen en' az xızmet xaqının' keminde eki ju'z ese summasın, al jabıq aktsionerlik ja'miyet ushın ja'miyet dizimge alıng'an sa'nege nızamshılıq penen belgilengen en' az xızmet xaqının' ju'z ese summasın qurawı tiyis.

Ja'miyettin' ustavlıq kapitalı aktsiyalardın' nominal bahasın ko'beytiw yamasa qosımsha aktsiyalardı jaylastırıw jolı menen ko'beytiliwi mu'mkin.

Aktsiyalardın' nominal bahasın ko'beytiw jolı menen ja'miyettin' ustavlıq kapitalın ko'beytiw haqqında ha'm ja'miyettin' ustavına tiyisli o'zgerisler kirgiziw haqqında sheshim aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısında yamasa ja'miyettin' baqlaw ken'esi ta'repinen qabıl etiledi, eger ja'miyettin' ustavına yamasa aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısının' sheshimine muwapıq ja'miyettin' Baqlaw ken'esine usınday sheshim qabıl etiw huqıqı berilse. Qosımsha aktsiyalar ja'miyettin' ustavı menen belgilengen ja'riyalang'an aktsiyalar mug'darı sheginde g'ana ja'miyet ta'repinen jaylastırılıwı mu'mkin.

Qosımsha aktsiyalardı jaylastırıw jolı menen ja'miyettin' ustavlık fondın ko'beytiw haqqında sheshim aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısında yamasa Baqlaw ken'esi ta'repinen qabıl etiledi, eger bul ustavta na'zerde tutılg'an bolsa.

Jaylastırılatug'ın qosımsha jay (a'piwayı) aktsiyalardın' ha'm bul tu'rdegi ja'riyalang'an aktsiyalardın' mug'darı (u'lesi) sheginde artıqmashlı aktsiyalardın' ha'r tipinin' mug'darı olardı jaylastırıw mu'ddetleri ha'm sha'rtleri, sonday-aq nızamg'a muwapıq jaylastırılatug'ın aktsiyalardı artıqmashlı satıp alıw huqıqına iye aktsionerler ushın qosımsha aktsiyalardı jaylastırıw jolı menen ja'miyettin', ustavlıq fondın ko'beytiw haqqındag'ı sheshim menen belgilengen bolıwı tiyis.

Aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısında dawıslardın' jigirma bes protsentten aslamına iye ma'mleketke tiyisli aktsiyalar paketi bolg'anda qosımsha aktsiyalardı shıg'arıw jolı menen ja'miyettin' ustavlıq kapitalın ko'beytip barıw tek g'ana mu'lkti basqarıw boyınsha ma'mleketlik komitettin' wa'killigi bolıp tabıladı.

Ja'miyettin' ustavlıq kapitalı aktsiyalardın' nominal bahasın azaytıw yamasa olardın' ulıwma sanın qısqartıw jolı menen, sonın' ishinde aktsiyalardın' bir bo'legin ja'miyet ta'repinen satıp alıp, son'ın ala o'tew jolı menen azaytılg'an bolıwı mu'mkin.

Aktsiyalardın' bir bo'legin satıp alıw ha'm o'tew jolı menen ja'miyettin' ustavlıq kapitalın azaytıwg'a ruxsat etiledi, eger usınday imkaniyat ja'miyettin' ustavında na'zerde tutılg'an bolsa.

Ja'miyet ustavlık kapitaldı azaytıwg'a haqlı emes, eger bunın' aqıbetinde onın' mug'darı ja'miyettin' ustavındag'ı tiyisli o'zgerisler dizimge alıng'an sa'nege belgilenetug'ın ja'miyettin' ustavlıq fondının' nızam menen belgilengen minimal mug'darınan az bolıp qalsa.

Ja'miyettin' ustavlıq kapitalın azaytıw haqqında ha'm ustavına tiyisli o'zgerisler kirgiziw haqqında sheshim aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısında qabıl etiledi. Ustavlıq kapitaldı azaytıw haqqında sheshim qabıl ete otırıp aktsionerlerdin' ulıwma jıynalısı fondtı azaytıw sebeplerin ko'rsetedi ha'm onı azaytıw ta'rtibin belgileydi. Ustavlıq kapitaldı azaytqanda ja'miyetti saplastırg'an jag'dayda na'zerde tutılg'an aktsionerlerdin' ma'plerin qorg'aw sha'rtlerin saqlaw za'ru'r.

Aktsiya - belgili sharayatlarda o'z kapitalların ko'beytiwge, olardı inflyatsiyadan qorg'awg'a imkaniyat beretug'ın bahalı qag'azlardın' birden-bir tu'ri. Aktsiya – aktsionerlik ja'miyettin' aktsionerleri aldında qarız minnetlemesi.

Ja'miyet o'z aktsiyaların satıp alıw huqıqına iye. Biraq bir qatar ellerdin' nızamlarında eger ja'miyet to'lewge uqıpsız bolsa, onda ol o'z aktsiyaların satıp alıw huqıqına iye emes degen reje bar. Eger usınday satıp alıw bul ja'miyettin' to'lew uqıpsızlıg'ına alıp kelgen jag'dayda da tap bunın' o'zi na'zerde tutılg'an. Nızamlarda aktsiyalardı bo'lsheklewge ruxsat etilgen. Aylanıstagı aktsiyalardın' ha'r biri aktsiyalardın' ko'p sanına bo'lingen bolıwı mu'mkin.